Xuất khẩu gia tăng nhưng chưa bền vững
Thông tin từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), 5 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU đạt 380 triệu USD, tăng 0,5% so với cùng kỳ năm 2023. EU chiếm 10,6% tổng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Ước tính nửa đầu năm 2024, xuất khẩu thủy sản sang thị trường này sẽ thu về 466 triệu USD, tăng 1,7%.
Với mặt hàng gạo, trong quý I/2024, Việt Nam đã xuất khẩu vào thị trường EU gần 46.000 tấn gạo, kim ngạch đạt 41,4 triệu USD, tăng đến gần 118% so với cùng kỳ năm trước. Sự gia tăng kim ngạch xuất khẩu gạo vào thị trường EU là nhờ các doanh nghiệp đã và đang tận dụng các cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (Hiệp định EVFTA).
Theo Tham tán Nông nghiệp, Phái đoàn Việt Nam tại EU Trần Văn Công, hàng năm, thị trường châu Âu chi khoảng 300 tỷ USD nhập khẩu nông sản trên toàn thế giới. Trong đó, riêng nhóm hàng rau quả khoảng 60 tỷ USD. Như vậy, tiềm năng rất lớn cho xuất khẩu rau quả của Việt Nam.
Mặc dù thị trường rất tiềm năng, tuy nhiên, đây cũng là thị trường có nhiều yêu cầu chặt chẽ, khoa học về mặt kỹ thuật. Hiện nay, trừ mì ăn liền của Việt Nam không còn bị kiểm soát an toàn thực phẩm, Việt Nam vẫn còn tới 5 sản phẩm nông sản vào diện kiểm soát khi xuất khẩu vào thị trường này; trong đó có sầu riêng nằm trong danh sách các mặt hàng bị giám sát tại cửa khẩu với tần suất 10%, thanh long với tần suất kiểm tra 30%, ớt với tần suất kiểm tra lên tới 50%, đậu bắp với tần suất kiểm tra 50%.
Thông tin từ Văn phòng Thông báo và Điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam), hàng tháng, Văn phòng SPS Việt Nam nhận được khoảng 100 các thông báo, dự thảo về thay đổi các biện pháp SPS, bao gồm các dự thảo về thay đổi về mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc thú y, về đối tượng kiểm dịch, về quy định vật liệu tiếp xúc với sản phẩm…
Quy định SPS là quy định bắt buộc áp dụng, nếu các doanh nghiệp vi phạm sẽ bị đối tác nhập khẩu cảnh báo vi phạm. Việc này sẽ gây ảnh hưởng, thiệt hại cho doanh nghiệp, đặc biệt là ảnh hưởng đến cả ngành hàng, thương hiệu nông sản của Việt Nam trên trường quốc tế.
Vượt rào cản kỹ thuật để đi đường dài
Theo TS Lê Thanh Hòa - Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, mặc dù có nhiều thông tin về thị trường châu Âu cũng như xuất khẩu nhiều năm vào EU, song việc thực hiện Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) vẫn vướng nhiều khó khăn.
Về tổng thể, sau 4 năm triển khai EVFTA, sản phẩm có nguồn gốc thủy sản, động vật và thực vật của Việt Nam xuất sang EU đều giảm so với trước năm 2020. Một trong những lý do đến từ yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm của EU, cũng như quy định về rào cản kỹ thuật khác liên quan đến vấn đề lao động, môi trường, phát triển bền vững…
TS Lê Thanh Hòa khuyến cáo các doanh nghiệp, đối với các sản phẩm có nguồn gốc thực vật cần tăng cường hơn nữa việc tuân thủ quy định của EU, đặc biệt là việc kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật khi mà nhiều mức dư lượng tối đa cho phép (MRL) của EU ở mức rất thấp. Bên cạnh đó, các sản phẩm nông sản, thực phẩm muốn nhập khẩu vào EU phải tuân thủ các quy định của thị trường này đưa ra như: quy định về đăng ký danh sách doanh nghiệp, quy định về MRL đối với các sản phẩm có nguồn gốc thực vật, quy định về mức dư lượng kháng sinh đối với sản phẩm có nguồn gốc động vật.
Hay các quy định về chất phụ gia thực phẩm, vật liệu tiếp xúc với thực phẩm, quy định về sản phẩm phối trộn, quy định về vùng an toàn dịch bệnh, quy định về đảm bảo an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc đối với các cơ sở chế biến, quy định IUU, quy định chống phá rừng (EUDR)…
Mặc dù các doanh nghiệp Việt Nam cũng đã dần dần quen với sự khắt khe của EU và đã có những chuẩn bị để vượt qua được những hàng rào kỹ thuật, nhưng theo Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam Đặng Phúc Nguyên, EU biệt chú trọng đến vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm, sản phẩm đạt chuẩn, không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật. Do đó, trước khi xuất khẩu sang EU, các doanh nghiệp tập trung kiểm nghiệm, kiểm soát về dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật để tránh việc hàng sang đến nơi bị phát hiện và phải tiêu hủy hoặc trả về.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam cần cập nhật thường xuyên và tuân thủ các quy định của EU. Điều này không chỉ giúp cho nông sản Việt tạo được uy tín mà còn là nền tảng để có thể mở rộng, chinh phục thêm các thị trường xuất khẩu trên thế giới, từ đó nâng cao vị thế cho nông sản Việt.
Các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam cần cập nhật thường xuyên và tuân thủ các quy định của EU. Điều này không chỉ giúp cho nông sản Việt tạo được uy tín mà còn là nền tảng để có thể mở rộng, chinh phục thêm các thị trường xuất khẩu trên thế giới, từ đó nâng cao vị thế cho nông sản Việt.
TS Lê Thanh Hòa - Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam
