55% sinh viên thiếu thực tập – tái thiết kế chương trình và hành động sớm

Khoảng trống lớn trong đào tạo

Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội vừa phát hành bản tin “Bức tranh việc làm dành cho sinh viên trên địa bàn Hà Nội”, được xây dựng dựa trên khảo sát từ hơn 3.000 người học ở các trường đại học, cao đẳng tại Thủ đô trong quý III/2025. Kết quả cuộc khảo sát quy mô lớn nhất từ trước đến nay đã chỉ ra những hạn chế đang tồn tại trong lực lượng lao động tương lai. Trong đó, điều đáng chú ý nhất là, có tới 54,89% sinh viên chưa tham gia bất kỳ kỳ thực tập chính thức nào. Điều này cho thấy khoảng cách lớn giữa môi trường học thuật và thực tế DN, dẫn đến nguy cơ thiếu hụt kinh nghiệm thực chiến khi ra trường.

Không chỉ thiếu kinh nghiệm thực tế, kỹ năng ứng tuyển cũng là yếu điểm lớn của sinh viên, khi có tới 92,57% sinh viên cảm thấy khó khăn hoặc chỉ ở mức bình thường khi viết CV để thể hiện năng lực bản thân. Bên cạnh đó, kỹ năng số là yếu tố sống còn trong kỷ nguyên số nhưng có tới gần 75% sinh viên tự đánh giá năng lực của mình chỉ ở mức trung bình hoặc yếu.

Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng nghề Công nghiệp Hà Nội Trần Thanh Bình cho rằng, đây là một khảo sát có giá trị tham chiếu cao và phản ánh khá trung thực thực trạng sinh viên hiện nay. Thực tế này không chỉ giới hạn ở khu vực Hà Nội mà còn mang tính phổ quát trên phạm vi cả nước”.

Giải thích về vấn đề này, thầy Trần Thanh Bình cho biết, các con số khảo sát cho thấy mối liên kết giữa nhà trường và thị trường lao động vẫn chưa thực sự chặt chẽ. Quá trình đào tạo tại nhiều cơ sở vẫn thiên về truyền thụ kiến thức lý thuyết, trong khi DN lại đặt ra yêu cầu cao đối với năng lực thực hành, kỹ năng nghề, tác phong công nghiệp và khả năng thích ứng với môi trường làm việc, sản xuất thực tế. Chính sự lệch pha này khiến sinh viên gặp khó khăn khi chuyển tiếp từ nhà trường sang thị trường lao động.

Đồng quan điểm với góc nhìn giáo dục, ThS Phan Thị Hạ - CEO Công ty Cổ phần JobUp, cho rằng kết quả khảo sát phản ánh một bức tranh rất thực tế và đáng suy ngẫm về năng lực sẵn sàng gia nhập thị trường lao động của sinh viên hiện nay. Các con số cũng cho thấy một khoảng trống lớn trong đào tạo học thuật và yêu cầu thực tiễn của DN, đặc biệt ở ba trục lõi: trải nghiệm thực tế, khả năng trình bày năng lực bản thân và kỹ năng số. Đây là bài toán chung cần sự vào cuộc đồng bộ của nhà trường – DN – các tổ chức hỗ trợ việc làm và chính bản thân người học.

Đào tạo song hành rút ngắn khoảng cách từ “học” sang “làm”

Theo ThS Phan Thị Hạ, để sinh viên có kinh nghiệm thực chiến khi ra trường, cần tập trung vào 3 hướng: nhà trường cần tái thiết kế hoạt động thực tập theo hướng gắn với chuẩn đầu ra, có tiêu chí rõ ràng về kỹ năng, sản phẩm và giám sát, đánh giá thực chất. DN coi thực tập sinh là nguồn nhân lực tiềm năng, xây dựng chương trình thực tập có người hướng dẫn, có lộ trình và giao công việc thật – dù nhỏ. Sinh viên coi thực tập là cơ hội thử nghề, va chạm và tích lũy năng lực. Các em có thể bắt đầu từ thực tập sớm, thực tập bán thời gian, tham gia dự án ngắn hạn hoặc cộng tác viên không lương để học việc.

Đồng quan điểm, thầy Trần Thanh Bình chia sẻ về việc Trường Cao đằng nghề Công nghiệp Hà Nội xác định rõ: sinh viên thực tập tại DN là một trong những trụ cột cốt lõi của đào tạo nghề. Nhà trường ưu tiên triển khai mô hình đào tạo song hành cùng DN, với cách tiếp cận linh hoạt về không gian và thời gian đào tạo, kết hợp giữa học tập tại trường và học tập, thực hành ngay tại DN. DN không chỉ là nơi tiếp nhận sinh viên thực tập, mà còn tham gia sâu vào toàn bộ chuỗi đào tạo, từ xây dựng chuẩn đầu ra, đồng thiết kế chương trình đào tạo, chuyển giao công nghệ/thiết bị, đến bồi dưỡng, cập nhật năng lực cho đội ngũ nhà giáo.

Sinh viên của trường được thực tập, thực tế sản xuất trong các DN thuộc những lĩnh vực công nghệ – kỹ thuật trọng điểm, có nhu cầu nhân lực cao và gắn với xu hướng phát triển công nghiệp hiện đại như: cơ khí, cơ điện tử, điện - điện tử, tự động hóa, công nghệ thông tin, chíp bán dẫn, rô-bốt công nghiệp, thị giác công nghiệp, trí tuệ nhân tạo, xe năng lượng mới… Đặc biệt, một số ngành nghề đã được nhà trường mạnh dạn áp dụng mô hình “học trong DN” theo từng giai đoạn, giúp sinh viên được tiếp cận công nghệ, dây chuyền sản xuất và văn hóa DN ngay trong quá trình học. Trong quá trình này, tuỳ theo thực tế sinh viên còn được hỗ trợ đi lại, ăn, ở và sinh hoạt phí dao động từ 7 - 20 triệu đồng/tháng.

“Thông qua thực tập DN, sinh viên không chỉ nâng cao kỹ năng nghề, mà còn được rèn luyện tác phong công nghiệp, kỷ luật lao động, ý thức an toàn, khả năng làm việc nhóm và giao tiếp trong môi trường sản xuất – kinh doanh thực tế. Quan trọng hơn cả, sinh viên hình thành nhận thức nghề nghiệp đúng đắn, hiểu rõ yêu cầu công việc, tiêu chuẩn tuyển dụng và chuẩn đầu ra của DN...” – thầy Trần Thanh Bình nhấn mạnh.

Hành động khẩn cấp là khuyến nghị của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội để sinh viên trang bị kỹ năng thực hành. Sinh viên không chờ đến năm cuối mà hãy tìm kiếm cơ hội thực tập, cộng tác viên, tình nguyện viên liên quan đến ngành học càng sớm càng tốt. Đồng thời, sinh viên đăng ký tham gia ít nhất một cuộc thi học thuật, dự án nghiên cứu hoặc câu lạc bộ chuyên môn trong năm học này bởi trải nghiệm thực tế là nền tảng vững chắc để các em bước vào thị trường lao động.