AI giúp nhà báo làm việc tốt hơn và tạo ra những giá trị mới

AI hỗ trợ tạo nội dung, phân tích dữ liệu

Ngày 12/6, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông thuộc Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức Diễn đàn kết nối công nghệ và đổi mới sáng tạo báo chí – truyền thông Việt Nam năm 2025 với chủ đề: “Sức mạnh AI cho nhà truyền thông trẻ”. Diễn đàn được thực hiện trong khuôn khổ các hoạt động chào mừng 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025) – một thế kỷ hình thành, phát triển và không ngừng đổi mới.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, GS.TS Hoàng Anh Tuấn – Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, báo chí – truyền thông Việt Nam đang đối diện với một kỷ nguyên số phát triển như vũ bão. Trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế ảo (VR/AR), công nghệ Blockchain hay các mô hình truyền thông tự động hóa đang thay đổi toàn bộ hệ sinh thái truyền thông.

Mỗi ngày trôi qua, chúng ta đều chứng kiến những công nghệ mới ra đời, những phương thức truyền tải thông tin được làm mới và đặc biệt là vai trò của người làm báo, người làm truyền thông đang được đặt lại trong bối cảnh đó. Trước những thách thức ấy, những người làm công tác đào tạo và nghiên cứu báo chí, những người đang trực tiếp và gián tiếp chuẩn bị hành trang cho thế hệ nhà báo trẻ – không thể đứng ngoài cuộc.

Theo GS.TS Hoàng Anh Tuấn, sức mạnh của AI là rất lớn. Nhưng AI không thể thay thế được những phẩm chất cốt lõi làm nên một nhà báo chân chính: đó là trí tuệ, lòng dũng cảm, trách nhiệm xã hội và khát vọng cống hiến cho sự thật. AI có thể hỗ trợ chúng ta tạo nội dung, phân tích dữ liệu, cá nhân hóa thông tin nhưng chính con người mới là người quyết định hướng đi của nội dung đó.

"Hãy học công nghệ nhưng đừng quên nhân văn. Hãy làm chủ công cụ nhưng đừng để công cụ thay thế tư duy. Và hãy không ngừng sáng tạo nhưng vẫn giữ cho mình một trái tim trung thực với sự thật, với Nhân dân và với sứ mệnh cao cả của báo chí cách mạng" - GS.TS Hoàng Anh Tuấn nhấn mạnh.

Trí tuệ nhân tạo đang và sẽ tiếp tục làm thay đổi sâu sắc cách thức sản xuất, tiếp cận thông tin của nhân loại. Những mô hình ngôn ngữ lớn, hệ thống xử lý dữ liệu tự động, công cụ tạo nội dung bằng AI không còn là câu chuyện viễn tưởng mà đã và đang trở thành “đồng nghiệp” mới, thậm chí là “đối thủ cạnh tranh” với con người trong hoạt động báo chí – truyền thông. Trước bối cảnh đó, TS Phan Văn Kiền – Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông cho rằng: “Các cơ sở đào tạo báo chí – truyền thông, trong đó có Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông có trách nhiệm chuẩn bị một thế hệ người làm báo mới – bản lĩnh hơn, sáng tạo hơn, công nghệ hơn và nhân văn hơn...”.

Nhà báo kiến tạo tri thức, sử dụng công nghệ như công cụ

Trước một kỷ nguyên số phát triển như vũ bão, TS Phan Văn Kiền cho rằng, sinh viên chính là trung tâm của mọi đổi mới giáo dục. Trong bối cảnh AI phát triển nhanh chóng, chúng ta càng cần trang bị cho sinh viên nhiều hơn kiến thức liên ngành, từ kỹ năng số, đạo đức nghề nghiệp đến tư duy phản biện, khả năng tương tác với máy móc và sáng tạo trong môi trường công nghệ. Các nhà báo trẻ không thể chỉ là người “làm nội dung”, mà phải là người kiến tạo tri thức, biết sử dụng công nghệ như công cụ chứ không phải là rào cản.

"Từ góc độ đào tạo, chúng tôi kêu gọi sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa các cơ sở đào tạo – DN công nghệ – cơ quan báo chí, nhằm xây dựng các mô hình thực hành sáng tạo mới như: phòng lab AI ứng dụng trong báo chí; chương trình thực tập công nghệ định hướng nghề nghiệp; các dự án nội dung liên ngành, liên thế hệ – nơi sinh viên không chỉ học nghề mà học cách đổi mới nghề...” - TS Phan Văn Kiền nói.

Với bài thuyết trình “AI không thể thay thế nhà báo - AI định hình lại cách làm báo”, Giám đốc sản phẩm Tòa soạn hội tụ ONECMS (Công ty CP Công nghệ NEKO) Bùi Công Duyến khẳng định, sự hợp tác giữa con người và AI sẽ tạo ra một kỷ nguyên mới cho báo chí. Trong báo chí, AI có thể kiểm tra chính tả và gợi ý sửa lỗi chính tả, tạo bài báo tự động, tóm tắt tin tức, chuyển đổi văn bản thành giọng nói/hình ảnh/video, dịch thuật, gợi ý nội dung các loại hình báo chí. AI có thể phân tích xu hướng, phát hiện tin tức giả mạo, cá nhân hóa nội dung, phân tích cảm xúc.

Tuy nhiên, AI không thể thay thế nhà báo trong sáng tạo và kể chuyện. AI không thể truyền tải cảm xúc, sự đồng cảm hay chiều sâu nhân văn như một nhà báo thực thụ. AI không thể xây dựng mối quan hệ, đọc ngôn ngữ cơ thể hay đặt những câu hỏi ngẫu hứng, thấu đáo trong các cuộc phỏng vấn. AI cũng không thể thay thế nhà báo về đạo đức nghề nghiệp, phán đoán chuyên môn, trách nhiệm giải trình. Khi AI không thể thay thế nhà báo thì nó định hình lại cách chúng ta làm báo, chủ yếu là thông qua việc trở thành một công cụ hỗ trợ mạnh mẽ, giúp tăng cường hiệu quả và năng suất.

Trong tương lai, vai trò của nhà báo sẽ không biến mất mà sẽ chuyển đổi. Nhà báo sẽ trở thành “người quản lý” các hệ thống AI, tập trung vào việc giám sát, định hướng và tinh chỉnh các kết quả mà AI tạo ra. Nhà báo sẽ là người đưa ra những câu hỏi đúng, kiểm tra tính xác thực và thêm chiều sâu nhân văn vào nội dung. AI sẽ là công cụ không thể thiếu cho báo chí dữ liệu. Khả năng của AI trong việc xử lý, phân tích, tìm kiếm các mẫu trong dữ liệu thống kê sẽ giúp nhà báo khám phá những câu chuyện ẩn sâu những vấn đề xã hội mà trước đây rất khó để phát hiện...