App di động giúp người dân chủ động trước thiên tai

App di động đưa cảnh báo thời tiết đến tận tay người dân

Theo thống kê, Việt Nam là một trong số các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Mỗi năm, hàng chục cơn bão và áp thấp nhiệt đới gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, nhờ sự phát triển của công nghệ số, khoảng cách giữa thiên tai và cảnh báo đã được rút ngắn đáng kể.

Nếu như trước đây, thông tin thời tiết chủ yếu đến từ các bản tin truyền hình hoặc thông báo của cơ quan khí tượng, thì nay, hàng loạt ứng dụng di động như Windy, ViRain, AccuWeather đã đưa cảnh báo thời tiết đến tận tay người dân. Chỉ bằng một chiếc điện thoại thông minh, người dùng có thể biết lượng mưa, tốc độ gió, áp suất hay đường đi của bão trong thời gian thực.

Trong số các ứng dụng này, Windy là ví dụ điển hình về cách công nghệ trực quan hóa dữ liệu. Ứng dụng hiển thị bản đồ gió, mưa, mây, áp suất… dưới dạng động, cho phép người xem “nhìn thấy” quá trình hình thành và di chuyển của bão. Nhờ hỗ trợ nhiều mô hình dự báo toàn cầu như GFS (Mỹ) hay ECMWF (châu Âu), người dùng có thể so sánh, theo dõi và chủ động lên kế hoạch di chuyển, canh tác hoặc tránh bão. Windy không phải ứng dụng duy nhất, nhưng là minh chứng rõ cho xu hướng dân chủ hóa dữ liệu thời tiết, khi mọi người đều có thể truy cập thông tin như chuyên gia khí tượng.

Ngoài Windy, ứng dụng ViRain có thể theo dõi sát tình hình thời tiết, đặc biệt là lượng mưa với giao diện đơn giản, hiển thị tất cả các tỉnh, thành phố của cả nước. Còn ứng dụng AccuWeather nổi tiếng với dự báo trong thời gian ngắn. Hay người dân có thể truy cập vào ứng dụng thời tiết mặc định trên điện thoại…

Theo chuyên gia công nghệ Vũ Ngọc Sơn, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), hệ thống dự báo thời tiết hiện nay là một cấu trúc công nghệ phức tạp, gồm mạng lưới cảm biến môi trường, phao đo mực nước biển và hình ảnh chụp từ vệ tinh hoặc máy bay. Nhờ sự phát triển của công nghệ dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI), hầu hết các mô hình dự báo thời tiết đều được vận hành bằng AI để xử lý dữ liệu quan trắc, từ đó đưa ra dự báo tương đối chính xác về các hiện tượng khí tượng.

Ông Vũ Ngọc Sơn cho biết, các ứng dụng dự báo thời tiết ngày nay được thiết kế với ngôn ngữ hình ảnh trực quan. “Thay vì những con số khô khan, thông tin được mã hóa bằng màu sắc và ký hiệu dễ hiểu như: màu đỏ cho vùng có nhiệt độ cao, màu tím thể hiện khu vực nhiều bụi mịn, hoặc biểu tượng sấm chớp, mưa giúp người dùng nhận biết nhanh tình hình thời tiết. Cách thể hiện trực quan này giúp mọi người dễ dàng nắm bắt và hình dung, thay vì phải đọc và diễn giải các chỉ số khí tượng phức tạp”, chuyên gia công nghệ nói.

Có thể thấy, ứng dụng di động là một trong những phương tiện giúp người dân tiếp cận thông tin dự báo thời tiết một cách thuận tiện nhất. Nó vừa giúp giảm bớt sự khô cứng của những con số thống kê, vừa tăng tính trải nghiệm cho người dùng nhờ hình ảnh minh họa trực quan. Nhờ đó, thông tin dự báo trở nên dễ hiểu, dễ tiếp cận và hữu ích hơn trong đời sống hàng ngày.

Công nghệ số mở ra hướng ứng phó thiên tai theo thời gian thực

Không chỉ dừng ở việc dự báo, công nghệ số còn mở ra hướng ứng phó thiên tai cho cộng đồng theo thời gian thực. Trong cơn bão Matmo vừa qua, hàng nghìn người dân bị cô lập do ngập lụt. Trên mạng xã hội, những lời kêu cứu xuất hiện dày đặc…

Xuất phát từ trải nghiệm cá nhân khi bị mắc kẹt trong trận ngập lụt tại Hà Nội và quan sát thấy mọi người chia sẻ thông tin manh mún trên mạng xã hội, anh Từ Tất Huân (người sáng lập Bản đồ thông tin cứu hộ) đã nảy ra ý tưởng xây dựng một bản đồ cứu hộ tập trung. Từ ứng dụng giao thông ban đầu là VNTraffic.com, trang web thongtincuuho.org đã ra đời. Hệ thống này sử dụng AI để tự động "quét" hàng loạt lời kêu cứu đăng tải trên các hội nhóm mạng xã hội, sau đó trích xuất, phân loại và định vị chính xác vị trí cần trợ giúp lên một bản đồ số.

Nhờ tích hợp AI để phân tích và phân loại thông tin, hệ thống có thể nhận diện nhanh các khu vực bị ảnh hưởng và tự động kết nối tới lực lượng cứu hộ. Dữ liệu từ cộng đồng được xử lý và cập nhật theo thời gian thực, giúp rút ngắn khoảng cách giữa thông tin và hành động.

Khi người dùng gửi hình ảnh ngập lụt, sạt lở hay thông tin gió mạnh qua Zalo, bản đồ số hoặc ứng dụng di động, dữ liệu đó sẽ lập tức được phân tích và cập nhật lên nền tảng trung tâm. Đây chính là chuyển đổi số trong ứng phó thiên tai, giúp cơ quan chức năng và cộng đồng cùng có dữ liệu chung để phản ứng nhanh và chính xác hơn.

Ông Vũ Ngọc Sơn nhận định, việc phổ cập các ứng dụng cảnh báo thiên tai là xu hướng tất yếu. Khi các hệ thống cảm biến được kết nối với ứng dụng di động, dữ liệu được cập nhật theo thời gian thực, “mỗi người dân sẽ nắm được thông tin như một trung tâm khí tượng thu nhỏ”. Điều này không chỉ giúp người dân chủ động phòng tránh mà còn hỗ trợ cơ quan chức năng đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu nhanh chóng và chính xác hơn.

Cùng với đó, các nền tảng như bản đồ cứu hộ, ứng dụng dự báo hay hệ thống giám sát đang góp phần chuyển đổi tư duy quản trị rủi ro, từ “bị động ứng phó” sang “chủ động phòng ngừa”. Cảnh báo không còn là hành động đơn lẻ của cơ quan chuyên trách, mà là sự kết nối giữa công nghệ, dữ liệu và cộng đồng.

Ở vùng ngập lụt, khi điện bị cắt, nước dâng cao, điều duy nhất người dân còn có thể sử dụng là chiếc điện thoại. Chính lúc đó, các ứng dụng cảnh báo, bản đồ cứu hộ hay nền tảng dữ liệu mở trở thành kênh kết nối sống còn. Mỗi thông báo thời tiết, bản đồ ngập, tín hiệu SOS trên ứng dụng là một bước tiến nhỏ nhưng ý nghĩa trong hành trình xây dựng xã hội an toàn và có khả năng chống chịu tốt hơn trước thiên tai.

Công nghệ không thể ngăn bão tố, nhưng có thể giúp con người hiểu, dự báo và chuẩn bị. Khi dữ liệu và trí tuệ nhân tạo được tích hợp vào đời sống hàng ngày, mỗi chiếc điện thoại sẽ không chỉ là công cụ liên lạc, mà là một “trạm thông tin” giúp bảo vệ con người và tài sản, giảm nhẹ thiệt hại, và quan trọng hơn, giúp chúng ta chủ động sống chung an toàn với thiên nhiên.