Những "điểm đen" ô nhiễm này không chỉ gây mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà còn đặt ra bài toán về công tác quản lý rác thải của TP.
Sợ đi chợ vì... bãi rác
Hơn một năm trở lại đây, chị Lê Thị Hằng (34 tuổi, sống tại Tổ dân phố 6, phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội) luôn trải qua cảm giác e ngại mỗi khi đi chợ mua đồ ăn cho gia đình. Đơn giản bởi con đường từ nơi ở của chị đến chợ Miêu Nha (nằm trong làng Miêu Nha) buộc phải đi qua một bãi rác ngay đầu làng. Mà nơi đây chẳng khác gì một bãi chiến trường với đủ các loại rác bị vứt bỏ bừa bãi, bốc mùi hôi thối vô cùng khó chịu. “Những ngày nắng ráo còn đỡ, hôm nào trời mưa thì đúng là đáng sợ. Rác tồn đọng vương vãi, chảy nước bốc mùi ra đường” – chị Hằng kể.
Theo tìm hiểu của phóng viên Kinh tế & Đô thị, bãi rác án ngữ ngay cổng vào làng Miêu Nha thực chất là một điểm tập kết rác thải sinh hoạt tạm thời. Hằng ngày, rác thải sinh hoạt của người dân trong làng được mang ra đây tập kết rồi sau đó đơn vị vệ sinh môi trường sẽ đến chở đi xử lý. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, nơi đây thường xuyên rơi vào tình trạng tồn đọng rác. Các loại rác đọng lại, lưu cữu lâu ngày rồi bị phân hóa tạo ra nước thải rác và mùi hôi thối khó chịu.
Ngoài rác thải sinh hoạt, tình trạng ô nhiễm, nhếch nhác nơi đây còn thêm nghiêm trọng bởi sự tồn tại của nhiều bãi vật liệu xây dựng. Gạch, đá, cát, sỏi… thậm chí gần đây có cả bùn đất được tập kết tràn lan hai bên đường, vương vãi ra lòng đường vừa cản trở giao thông, vừa gây mất mỹ quan và ô nhiễm môi trường. “Tôi không hiểu sao chính quyền địa phương lại để tình trạng ô nhiễm môi trường, mất mĩ quan diễn ra một thời gian dài ngay khu vực cửa ngõ vào làng như vậy.
Thật không thể chấp nhận được” – chị Hằng nói và cho biết, thời gian gần đây, để “né” bãi rác trên, chị đã phải chuyển đi con đường khác xa hơn để vào chợ Miêu Nha, thậm chí nhiều lúc chuyển đi chợ ở nơi khác. Dù mất thời gian hơn, thậm chí tốn thêm tiền xăng xe nhưng đổi lại chị không phải trải qua cảm giác sợ hãi mỗi khi đi qua điểm tập kết rác này.
Câu chuyện về nỗi sợ hãi khi đi chợ của chị Hằng chỉ là một trong vô số chuyện “cười ra nước mắt” của rất nhiều người dân liên quan đến các điểm tập kết rác thải sinh hoạt tạm thời nhưng đang trở thành “điểm đen” ô nhiễm vì tồn đọng rác. Hà Nội, với dân số khoảng 8,5 triệu người, mỗi ngày thải ra khoảng 7.000 tấn rác sinh hoạt.
Theo báo cáo của Sở TN&MT Hà Nội (trước khi sáp nhập), tỷ lệ thu gom rác thải đạt gần 90% ở khu vực nội thành, nhưng con số này giảm mạnh ở các quận, huyện ngoại thành. Những điểm tập kết rác tạm thời, vốn được thiết kế để lưu trữ ngắn hạn trước khi chuyển đến các khu xử lý tập trung như Nam Sơn hay Xuân Sơn, giờ đây lại trở thành nơi chứa rác kéo dài nhiều ngày, thậm chí nhiều tuần. Vì nhiều lí do khách quan, các điểm tập kết rác tạm thường được bố trí ngay sát khu dân cư.
Tuy nhiên, cũng vì thế, một bộ phận người dân đã không chịu mang rác ra đúng thời gian quy định mà cứ tiện lúc nào đi vứt rác lúc đó. Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến cho các điểm tập kết rác thường xuyên bị tồn đọng rác, không bào giờ được sạch sẽ, vệ sinh. Các chuyên gia môi trường cảnh báo, rác thải tồn đọng lâu ngày là nguồn phát sinh dịch bệnh, đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội đang trong mùa nồm, mưa phùn nhiều và độ ẩm trong không khí cao khiến rác thải nhanh chóng phân hủy. Nước rác thải chứa nhiều kim loại nặng và vi khuẩn, nếu không được xử lý kịp thời, sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái.
Đầu tư mạnh hơn cho hệ thống xử lý rác thải hiện đại
Theo các chuyên gia, tình trạng tồn đọng rác tại các điểm tập kết tạm thời xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Trước hết, ý thức của một bộ phận người dân chưa cao. Việc phân loại rác tại nguồn chưa được thực hiện triệt để, nhiều người vẫn tiện tay vứt rác bừa bãi, không đúng nơi quy định. Nhiều người dân vẫn chưa có thói quen phân loại rác. Việc xử lý rác thải sinh hoạt sau thu gom gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh đó, năng lực thu gom, vận chuyển rác của một số đơn vị vẫn còn hạn chế. Tần suất thu gom chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, dẫn đến tình trạng rác ùn ứ. Một số ý kiến cho rằng, việc đầu tư cho hệ thống thu gom, xử lý rác thải còn chưa tương xứng với tốc độ phát triển đô thị.
Hầu hết các chuyên gia môi trường nhận định, Hà Nội cần đầu tư mạnh mẽ hơn cho hệ thống xử lý rác thải hiện đại, đồng thời tăng cường công tác quản lý, giám sát để bảo đảm hiệu quả hoạt động. Ngoài ra, việc quy hoạch các bãi rác tập trung còn gặp nhiều khó khăn, khiến việc sử dụng các điểm tập kết tạm thời trở thành giải pháp bất đắc dĩ. Sự chồng chéo trong quản lý giữa các cơ quan chức năng cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
Để giải quyết tình trạng tồn đọng rác tại các điểm tập kết tạm thời, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Cần rà soát, đánh giá lại hệ thống điểm tập kết rác tạm thời hiện có, xóa bỏ những điểm không phù hợp và nâng cấp, cải tạo các điểm còn lại. Trao đổi với phóng viên Kinh tế & Đô thị, ông Nguyễn Ngọc Đức – Chủ tịch UBND xã Lại Yên, huyện Hoài Đức cho biết, muốn chấm dứt câu chuyện điểm tập kết rác tạm thời trở thành nơi gây ô nhiễm môi trường do vấn đề tồn đọng rác, cách làm tốt nhất là phải đầu tư xây dựng lại các điểm tập kết rác rộng rãi, hiện đại và đầy đủ các chức năng như có mái che, tường bao kín, hệ thống thu gom nước rỉ rác và phun khử mùi tự động. “Nếu làm được điều đó, tình trạng ô nhiễm tại các điểm tập kết rác tạm thời như hiện nay sẽ được giải quyết” – ông Nguyễn Ngọc Đức nhận định.
Về phía các đơn vị môi trường cũng cần tăng cường nhân lực, phương tiện để bảo đảm tần suất thu gom rác phù hợp với thực tế phát sinh; đồng thời, áp dụng công nghệ trong quản lý, theo dõi quá trình thu gom, vận chuyển rác thải để nâng cao hiệu quả công việc.
Với góc nhìn pháp lý, luật sư Bùi Đình Ứng (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, ngoài câu chuyện đầu tư hạ tầng, chúng ta cần hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường công tác quản lý, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về quản lý rác thải.
“Chế tài xử phạt đủ sức răn đe sẽ là giải pháp hiệu quả để chấm dứt tình trạng vứt rác bừa bãi, vứt rác theo kiểu “bạ đâu vứt đó” – luật sư Bùi Đình Ứng nói và cho biết thêm, ngoài chế tài xử phạt hành vi vứt rác không đúng nơi quy định, cần nâng chế tài đối với các đơn vị vệ sinh môi trường thực hiện không hết chức năng, nhiệm vụ, khi đó mới bảo đảm tính công bằng và độ nghiêm minh của pháp luật.
