Theo báo cáo của Bộ Y tế, Việt Nam hiện là nước đứng thứ 16/30 nước có số bệnh nhân lao cao nhất trên thế giới và đứng thứ 13/30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất trên toàn cầu. Mỗi năm có khoảng 130.000 người mắc lao mới, trong đó có 7.000 người mắc lao đồng nhiễm HIV, hơn 5.000 bệnh nhân lao đa kháng thuốc, đáng lo ngại là có gần 6% là lao siêu kháng thuốc. Số người mắc lao phổi chiếm hơn 1/2.

Chăm sóc bệnh nhân lao tại Bệnh viện Phổi Hà Nội. Ảnh: Nhật Nguyên

Tại Hà Nội, mỗi năm phát hiện, đưa vào quản lý và điều trị dự phòng khoảng 5.000 bệnh nhân lao các thể. Với lao phổi mới (nguồn lây chính của bệnh lao), tỷ lệ điều trị khỏi khoảng hơn 90%. Tuy nhiên, lao kháng đa thuốc đã xuất hiện ở nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam và trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng. Ở Hà Nội chưa có điều tra dịch tễ về lao kháng thuốc. Tuy nhiên, theo số liệu của Chương trình chống lao quốc gia (trong đó có Hà Nội), tỷ lệ kháng đa thuốc ở nhóm người bệnh lao mới là 2,7%, còn nhóm đã điều trị là 19%. Nếu như năm 2011, toàn TP chỉ có 28 trường hợp bệnh nhân mắc lao kháng thuốc, thì năm 2017, con số này là 186 ca.

Đáng lo hơn, trong những năm qua, Hà Nội cũng ghi nhận nhiều bệnh nhân mắc lao bị kháng đa thuốc. Theo bác sĩ Phạm Hữu Thường – Giám đốc Bệnh viện phổi Hà Nội, tình trạng lao đa kháng thuốc chủ yếu được xác định là do người bệnh điều trị không đúng, không đủ, không tuân thủ chỉ định của bác sĩ; thầy thuốc không đủ thời gian để tư vấn cho bệnh nhân, và chưa hỗ trợ tích cực cho người bệnh.

Lao đa kháng, siêu kháng thuốc có thể chữa khỏi nhưng việc điều trị rất khó khăn và đòi hỏi sự hợp tác của người bệnh trong quá trình chọn lựa cũng như thực hiện nghiêm phác đồ điều trị.

Áp dụng kỹ thuật cao

Giám đốc Bệnh viện Phổi Hà Nội cho biết, trong vài năm gần đây, dù kinh phí dành cho chương trình chống lao từ T.Ư bị cắt giảm so với năm 2015 trở về trước, song Hà Nội vẫn nỗ lực triển khai nhiều hoạt động phòng chống lao thiết thực. Trong đó, đổi mới, đa dạng hóa các hoạt động truyền thông phù hợp với đặc thù của người dân sinh sống ở các vùng xa trung tâm TP, người dân di cư, người nhiễm HIV… để mọi tầng lớp Nhân dân hiểu biết và chủ động tiếp cận sử dụng dịch vụ khám phát hiện, chẩn đoán, điều trị và dự phòng bệnh lao do ngành y tế Hà Nội cung cấp.

Đặc biệt, Hà Nội là một trong những đơn vị đầu tiên của cả nước thực hiện điều trị thuốc mới Bedaquiline cho người bệnh lao kháng thuốc nặng (tiền siêu kháng thuốc, siêu kháng thuốc) và áp dụng phác đồ điều trị ngắn hạn (từ 20 tháng trước đây xuống còn 9 tháng) trong điều trị người bệnh lao đa kháng thuốc.

Bên cạnh đó, Bệnh viện Phổi Hà Nội đã áp dụng kỹ thuật cao GeneXpert để chẩn đoán lao, lao kháng thuốc. Đây là kỹ thuật hiện đại nhất hiện nay, chỉ trong 2 giờ có thể trả lời có vi khuẩn lao hay không, nhiều hay ít và có kháng với thuốc hay không với độ đặc hiệu chẩn đoán bệnh trên 95%. Kỹ thuật PCR real – time giúp chẩn đoán nhanh, chính xác các ca bệnh lao ngoài phổi.

Kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính, Xquang kỹ thuật số giúp việc chẩn đoán lao chính xác, rút ngắn thời gian chẩn đoán. Đến nay, bệnh viện đã chuyển giao những kỹ thuật này xuống cơ sở, đồng thời thực hiện liên kết kết quả xét nghiệm qua mạng internet. Nhờ đó, 90% các đối tượng trong diện cần dự phòng bệnh lao bao gồm trẻ dưới 5 tuổi tiếp xúc với nguồn lây, người nhiễm HIV… được tiếp cận với dịch vụ phòng lao.

Cùng với toàn cầu, khu vực và quốc gia, mạng lưới phòng chống lao của Hà Nội quyết tâm đạt được mục tiêu của Chương trình chống lao quốc gia Việt Nam, đó là giảm tỷ lệ mắc, tỷ lệ chết và lây truyền bệnh lao trong cộng đồng, bao gồm cả những ảnh hưởng về tâm lý – xã hội gây ra bởi bệnh lao. Tích cực phát hiện, điều trị bệnh lao, lao/HIV, lao kháng thuốc nhằm góp phần thực hiện thành công Chiến lược Quốc gia phòng chống bệnh lao.