Nga và Trung Quốc đang tìm kiếm các mối quan hệ chặt chẽ hơn bao giờ hết nhằm đáp trả sự trừng phạt của châu Âu và Mỹ.
Giao dịch hàng hóa thương mại mức kỷ lục
Thương mại hàng hóa song phương đang ở mức kỷ lục khi Trung Quốc thu mua dầu và than để giải quyết khủng hoảng năng lượng; trong khi đó, Nga đã trở thành thị trường hàng đầu của Trung Quốc và các công ty Trung Quốc đang gấp rút lấp khoảng trống do các thương hiệu phương Tây rời bỏ nước Nga.
Theo thống kê của hải quan Trung Quốc, chi tiêu của Trung Quốc đối với hàng hóa Nga đã tăng 60% trong tháng 8 so với một năm trước, đạt 11,2 tỷ USD, vượt qua mức tăng 49% của tháng 7.
Trong khi đó, các lô hàng của họ đến Nga đã tăng 26% lên 8 tỷ USD trong tháng 8, cũng tăng tốc so với tháng trước.
Trong 8 tháng đầu năm nay, tổng kim ngạch thương mại hàng hóa giữa Trung Quốc và Nga đã tăng 31% lên 117,2 tỷ USD. Con số đó đã là 80% tổng doanh thu của năm ngoái - ở mức kỷ lục 147 tỷ đô la.
Keith Krach - cựu Phụ trách Tăng trưởng Kinh tế, Năng lượng và Môi trường Mỹ thuộc Bộ Ngoại Giao Mỹ cho biết: “Nga cần Trung Quốc hơn Trung Quốc cần Nga. Khi cuộc chiến ở Ukraine kéo dài, Nga mất bạn nhanh chóng và ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc, nước có nền kinh tế lớn gấp 10 lần Nga”.
Đối với Trung Quốc, Nga hiện chiếm 2,8% tổng kim ngạch thương mại của nước này, cao hơn một chút so với mức 2,5% vào cuối năm ngoái.
Thực tế, Trung Quốc đã là đối tác thương mại đơn lẻ lớn nhất của Nga trước xung đột Nga - Ukraine và chiếm 16% tổng kim ngạch ngoại thương của nước này. Nhưng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới có ý nghĩa lớn hơn nhiều đối với Nga, vốn đã rơi vào suy thoái vì các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Ngân hàng Trung ương Nga đã ngừng công bố dữ liệu thương mại chi tiết xung đột ở Ukraine bắt đầu. Nhưng Bruegel, một tổ chức tư vấn kinh tế châu Âu, đã phân tích số liệu thống kê từ 34 đối tác thương mại hàng đầu của Nga gần đây và ước tính rằng Trung Quốc chiếm khoảng 24% xuất khẩu của Nga vào tháng 6/2022.
Neil Thomas, nhà phân tích cấp cao về Trung Quốc tại Eurasia Group, cho biết: “Thương mại Trung - Nga đang bùng nổ vì Trung Quốc đang tận dụng cuộc khủng hoảng Ukraine để mua năng lượng của Nga với giá chiết khấu và thay thế các công ty phương Tây đã rời khỏi thị trường”.
Vào tháng 5, Nga đã thay thế Saudi Arabia trở thành nhà cung cấp dầu hàng đầu cho Trung Quốc. Theo dữ liệu hải quan mới nhất của Trung Quốc, Moscow đã giữ vững vị trí dẫn đầu trong ba tháng liên tiếp cho đến hết tháng Bảy.
Nhân dân tệ - đồng đô la mới ở Nga?
Xung đột Nga - Ukraine cũng khiến nhu cầu đối với đồng nhân dân tệ của Trung Quốc tăng vọt ở Nga, khi các lệnh trừng phạt của phương Tây phần lớn cắt đứt Moscow khỏi hệ thống tài chính toàn cầu và hạn chế quyền tiếp cận của nước này với đồng USD và euro.
Giao dịch nhân dân tệ trên sàn giao dịch chứng khoán Moscow chiếm 20% tổng khối lượng giao dịch của các đồng tiền chính trong tháng 7, tăng từ không quá 0,5% trong tháng 1, theo hãng tin Nga Kommersant.
Theo hãng truyền thông nhà nước Nga RT, khối lượng giao dịch hàng ngày theo tỷ giá đồng nhân dân tệ - ruble cũng đạt kỷ lục mới vào tháng trước, vượt qua giao dịch USD - ruble lần đầu tiên trong lịch sử.
Theo thống kê được công bố bởi SWIFT (hệ thống nhắn tin được các tổ chức tài chính trên toàn cầu sử dụng để xử lý các khoản thanh toán quốc tế), Nga là thị trường lớn thứ ba trên thế giới cho các khoản thanh toán bằng đồng nhân dân tệ bên ngoài Trung Quốc đại lục vào tháng 7, sau Hongkong và Vương quốc Anh. Quốc gia này thậm chí còn không xuất hiện trong danh sách 15 thị trường nhân dân tệ hàng đầu của SWIFT vào tháng 2/2022.
Tuần trước, Gazprom của Nga cho biết họ sẽ bắt đầu thanh toán cho Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ và đồng ruble đối với nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên, trong khi ngân hàng VTB của Nga cho biết họ đang triển khai chuyển tiền sang Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ.
Đối với Bắc Kinh, đó là động lực thúc đẩy tham vọng đưa đồng nhân dân tệ trở thành tiền tệ toàn cầu.
Thomas từ Eurasia Group cho biết: “Việc Nga sử dụng đồng nhân dân tệ ngày càng tăng cũng giúp thúc đẩy các mục tiêu dài hạn của Trung Quốc là đưa đồng bạc đỏ trở thành đồng tiền toàn cầu, để cách ly khỏi các lệnh trừng phạt tài chính của phương Tây và tăng cường sức mạnh thể chế của mình trong lĩnh vực tài chính quốc tế”.
Điện thoại, ô tô... Trung Quốc tràn vào Nga
Các công ty Trung Quốc cũng đang lấp đầy khoảng trống sau khi các thương hiệu phương Tây rời khỏi Nga.
Theo Reuters, nhà bán lẻ điện tử hàng đầu của Nga M.Video-Eldorado đã đưa tin, điện thoại thông minh Trung Quốc chiếm 2/3 tổng doanh số bán mới tại Nga từ tháng 4 đến tháng 6/2022. Tổng thị phần của họ ở Nga đã tăng đều đặn từ 50% trong quý đầu tiên, lên 60% vào tháng 4 và sau đó lên hơn 70% vào tháng 6, M.Video cho biết.
Xiaomi là nhà sản xuất điện thoại thông minh bán chạy nhất ở Nga vào tháng 7, nắm giữ 42% thị trường, theo tờ Kommersant của Nga. Samsung, từng dẫn đầu thị trường, chỉ có 8,5% thị phần trong tháng 7. Apple nắm giữ 7%. Hai công ty đã chiếm gần một nửa thị trường Nga trước cuộc xâm lược Ukraine, nhưng đã đình chỉ việc bán các sản phẩm mới tại nước này sau khi chiến tranh bắt đầu.
Theo cơ quan phân tích Autostat của Nga, ô tô chở khách của các nhà sản xuất Trung Quốc chiếm gần 26% thị trường Nga trong tháng 8, mức cao nhất đã được ghi nhận. Nó so với chỉ 9,5% trong quý đầu tiên.
Các công ty ô tô lớn trên toàn cầu, bao gồm Ford và Toyota, đã rút lui khỏi Nga trong năm nay.
Mối quan hệ đối tác Trung - Nga hiện tại chủ yếu là quan hệ “phòng thủ”, được tăng cường bởi quan điểm chung của Bắc Kinh và Moscow rằng NATO và Mỹ đặt ra “mối đe dọa an ninh quốc gia dễ thấy”, Susan Thornton - giảng viên thỉnh giảng tại trường Luật Yale cho biết. “Cuộc chiến của Nga ở Ukraine không phải vì lợi ích của Trung Quốc, nhưng với sự thù địch của phương Tây, Trung Quốc sẽ không chống lại Nga”, bà nói thêm.
Các thương hiệu điện thoại Trung Quốc như Xiaomi và Huawei cực kỳ phổ biến ở Nga và đã cạnh tranh với Apple (AAPL) và Samsung (SSNLF) để giành vị trí dẫn đầu thị trường trước xung đột Nga - Ukraine. Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, chẳng hạn như Great Wall Motor và Geely Auto, chiếm 7% thị trường Nga, bán được hơn 115.000 xe vào năm ngoái.
