Cần chính sách toàn diện

Nhiều DN đã có công nghệ, có hệ thống cho sản phẩm và xác thực sản phẩm, nhưng lại chưa dựa trên tiêu chuẩn đồng nhất trên cả nước cũng như liên thông quốc tế. Đặc biệt, bộ tiêu chuẩn đó không được xác thực bởi cơ quan Nhà nước, mà chỉ kết nối trong nội bộ của từng DN.

Việt Nam cũng đã ban hành nhiều quy định về xuất xứ hàng hóa, nhưng mới chỉ áp dụng cho hàng xuất, nhập khẩu, còn hàng hóa lưu thông trong nước vẫn “trống” cơ sở pháp lý quy định tiêu chí xác định có xuất xứ Việt Nam. Điều này không chỉ gây nhiễu loạn cho người tiêu dùng, mà còn ảnh hưởng đến các DN làm ăn chân chính, gây khó cho công tác quản lý Nhà nước.

Hiện Bộ Công Thương đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị định về hàng hóa có xuất xứ Việt Nam lưu thông trong nước. Đây sẽ là bộ tiêu chí cơ sở để DN có thể căn cứ xác định nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam, làm căn cứ xây dựng thương hiệu, uy tín sản phẩm của Việt Nam. Góp ý vào dự thảo, nhiều chuyên gia khuyến nghị, cần xây dựng hệ thống tiêu chí áp dụng chung cho tất cả các loại hàng hóa, song thiết kế linh hoạt, có lộ trình, phân loại theo nhóm ngành hoặc rủi ro. Đồng thời, cần có sự tham vấn DN, hiệp hội ngành hàng và cơ quan quản lý chuyên ngành để bảo đảm tính khả thi và đồng thuận cao trong thực tiễn.

Trong bối cảnh cả nước thực hiện chuyển đổi số, số hóa nền kinh tế, việc ứng dụng công nghệ cho truy xuất nguồn gốc là bắt buộc và cần là chính sách toàn diện từ trên xuống dưới, áp dụng cho tất cả các DN. Theo đó, cần xác thực truy xuất nguồn gốc sản phẩm ở cấp quốc gia và khách hàng có thể xác thực ngay từ điểm bán sản phẩm. Đây chính là cách để định danh sản phẩm, kê khai một cách minh bạch với sự giám sát của toàn dân; hướng đến thị trường quốc tế, bảo đảm mục tiêu xuất khẩu hàng hóa, nâng tầm quốc gia.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh chuyển đổi số trong xây dựng hệ thống dữ liệu số hóa về chuỗi cung ứng và nguồn gốc sản phẩm; phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử kết nối DN với cơ quan quản lý để lưu trữ, khai báo và truy xuất các thông tin về nguyên liệu, linh kiện, công đoạn sản xuất… Đặc biệt, triển khai mã QR code, công nghệ blockchain trên nhãn sản phẩm cho phép người tiêu dùng truy cập thông tin chi tiết về quy trình sản xuất, nơi gia công, tỷ lệ linh kiện nhập khẩu... Đối với các ngành có rủi ro gian lận cao (điện tử, thực phẩm chức năng, thời trang...) nên thí điểm truy xuất nguồn gốc đến cấp lô hàng hoặc từng sản phẩm.

Chỉ khi nào việc chứng minh nguồn gốc, chất lượng, quy trình sản xuất sản phẩm thông qua hệ thống truy xuất được thực hiện bài bản, chuyên nghiệp thì năng lực giám sát thị trường trong nước, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và DN chân chính mới thực sự đạt hiệu quả. Và hàng giả, hàng nhái sẽ không còn đất sống.