Cần có cơ chế bảo vệ báo chí chính thống trong kỷ nguyên AI và tin giả

AI dễ trở thành những "nhà báo vô danh", không có trách nhiệm pháp lý

Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (Đoàn TP Hồ Chí Minh) nêu thực trạng, thời gian qua các nội dung do AI sinh ra đang xuất hiện ngày càng nhiều trên các trang báo điện tử, nền tảng số và thậm chí trong quy trình biên tập. Do đó, để bảo đảm bao quát về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật so với thực tiễn, đề nghị bổ sung nội dung: tác phẩm báo chí có yếu tố trí tuệ nhân tạo là nội dung báo chí được sản xuất toàn bộ, một phần với sự hỗ trợ của hệ thống trí tuệ nhân tạo. Cơ quan báo chí đã công bố độ can thiệp của trí tuệ nhân tạo và chịu trách nhiệm về độ chính xác, khách quan của nội dung.

Theo đại biểu, đây là những nội dung mà EU và UNESCO như nhiều nước đang áp dụng. "Nếu dự thảo Luật không quy định rõ, AI trở thành những nhà báo vô danh và không có trách nhiệm pháp lý". Đồng thời và quy định trên cũng đồng bộ với nguyên tắc minh bạch dữ liệu của Luật Giao dịch điện tử và phù hợp với định hướng của dự thảo Luật Trí tuệ Nhân tạo.

Đối với quy định về cơ quan báo chí, từ những phân tích nêu trên về tác động, sự can thiệp của trí tuệ nhân tạo với hàng loạt các deepfake (công nghệ sử dụng trí tuệ nhân tạo, sử dụng thuật toán để tạo ra nội dung giả mạo có độ chân thực cao) ghép giọng nói của lãnh đạo, tạo hàng loạt bài viết bôi nhọ người khác, gây nên các sự kiện chưa từng xảy ra... đại biểu Phạm Trọng Nhân kiến nghị bổ sung vào điều 16 dự thảo Luật nội dung: cơ quan báo chí phải thực hiện xác minh độc lập đối với những nội dung có yếu tố AI; chịu trách nhiệm liên đới nếu đăng tải nội dung sai sự thật ảnh hưởng đến an ninh quốc gia hoặc quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Đồng thời, gắn với điều 23 là quyền và nghĩa vụ của nhà báo, đại biểu Đoàn TP Hồ Chí Minh đề nghị dự thảo Luật bổ sung thêm nghĩa vụ: nhà báo có trách nhiệm nhận diện, cảnh báo và không sử dụng nội dung được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo mà không được xác minh. Bên cạnh đó, đại biểu cũng kiến nghị bổ sung chế định độc lập về nền tảng xuyên biên giới; bổ sung quy định về bảo vệ nạn nhân bị thao túng thông tin...

Với vài thao tác, “nhà nhà làm báo, người người làm báo”

Đồng tình với ý kiến trên, đại biểu Quốc hội Tô Ái Vang (Đoàn TP Cần Thơ) kiến nghị dự thảo Luật xem xét bổ sung phạm vi điều chỉnh đối với việc sản xuất, phát tán nội dung báo chí sử dụng công nghệ AI. Xem xét bổ sung trách nhiệm đối với cơ quan báo chí, nhà báo và các tổ chức, cá nhân liên quan khi sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Đại biểu TP Cần Thơ cho rằng, để đáp ứng với yêu cầu thực tiễn đặt ra thì việc bổ sung trách nhiệm của người sử dụng trí tuệ nhân tạo và kiểm soát nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra vào phạm vi và đối tượng điều chỉnh của dự thảo Luật này nhằm bảo đảm tính chuyên nghiệp, đạo đức và an toàn trong hoạt động báo chí.

Đại biểu Quốc hội Lý Anh Thư (Đoàn tỉnh An Giang) nhận định, trong bối cảnh truyền thông số, bùng nổ và ranh giới giữa báo chí - truyền thông - quảng cáo ngày càng mờ dần, vì vậy việc sửa đổi Luật Báo chí trở nên hết sức cấp thiết.

Theo đại biểu, thực tiễn cho thấy vẫn còn tình trạng cơ quan báo chí lồng ghép quảng cáo trong bài viết nhưng không ghi rõ là “quảng cáo”, gây nhầm lẫn cho độc giả và vi phạm cả Luật Báo chí và Luật Quảng cáo. Bên cạnh đó, sự mở rộng phạm vi quản lý sang các nền tảng số đòi hỏi báo chí số, báo chí đa phương tiện phải có một hành lang pháp lý tương thích và rõ ràng hơn.

Vì vậy, đại biểu đề nghị, Luật Báo chí sửa đổi cần làm rõ phạm vi báo chí trong không gian mạng; quy định trách nhiệm biên tập, xuất bản đối với nội dung có yếu tố quảng cáo; kiểm soát hoạt động hợp tác truyền thông giữa cơ quan báo chí và các đối tác thương mại.

"Việc sửa đổi không chỉ để đáp ứng yêu cầu quản lý, mà còn để bảo vệ tính khách quan, minh bạch, giữ vững vai trò định hướng của báo chí, tránh thương mại hóa, quá mức và bảo đảm báo chí tiếp tục là trụ cột thông tin đáng tin cậy trong thời đại số" - đại biểu Lý Anh Thư nói.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, cần có cơ chế bảo vệ báo chí chính thống trong kỷ nguyên AI và tin giả. Đại biểu phân tích, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo thời gian qua đã làm thay đổi sâu sắc môi trường thông tin. Chỉ với vài thao tác, bất kỳ cá nhân nào cũng có thể tạo ra bài viết, hình ảnh hay video giống hệt sản phẩm báo chí, “nhà nhà làm báo, người người làm báo”. Tin tức lan truyền nhanh, không qua kiểm chứng, khiến người dân khó phân biệt đâu là thông tin chính thống, đâu là nội dung do AI tạo dựng. Điều này tạo ra áp lực lớn đối với báo chí cách mạng - vốn là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và là diễn đàn của Nhân dân.

Đại biểu tỉnh An Giang nhấn mạnh, tại khoản 3, điều 39, dự thảo Luật đã đề cập việc sử dụng AI, cần tiếp tục làm rõ hơn trách nhiệm trong việc gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào và xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật. "Đây là điều cần thiết để bảo vệ uy tín báo chí và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân".

Cùng với đó, hiện có nhiều tổ chức, cá nhân đang sử dụng AI để sản xuất nội dung mang tính chất báo chí nhưng không thuộc cơ quan báo chí, không có trách nhiệm biên tập hay đạo đức nghề nghiệp. Vì vậy, cần hoàn thiện quy định để định danh và ràng buộc trách nhiệm tối thiểu đối với nhóm chủ thể này, nhằm hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng.

Để hỗ trợ báo chí chính thống phát huy vai trò trong bối cảnh mới, đại biểu tỉnh An Giang đề nghị quan tâm đầu tư sớm cho “nền tảng số báo chí quốc gia” tại khoản 9 điều 3 dự thảo Luật; xây dựng cơ chế đặt hàng, tin bài giá trị cao; nghiên cứu triển khai “dấu xác thực báo chí chính thống” trên không gian mạng”. Những giải pháp này vừa giúp báo chí nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa hỗ trợ người dân tiếp cận thông tin chính xác, phân biệt nhanh giữa nội dung báo chí và nội dung giả mạo.