Cơ chế đặc thù để triển khai các dự án lớn sẽ thúc đẩy Thủ đô phát triển nhanh, bền vững hơn

Phần lớn ý kiến từ các thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra và đại diện Chính phủ đều bày tỏ sự đồng tình và ủng hộ việc ban hành Nghị quyết thí điểm này, coi đây là một giải pháp kịp thời để tháo gỡ vướng mắc, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, qua đó thúc đẩy Thủ đô phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, hiện đại hơn, và có sức lan tỏa, dẫn dắt vùng cũng như cả nước.

Phân cấp "vượt trần" cho Hà Nội về thẩm quyền quyết định đầu tư

Trình bày Tờ trình Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Hà Nội là Thủ đô, trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa, đồng thời là đô thị loại đặc biệt với vai trò là một trong hai đầu tàu kinh tế của cả nước. Thành phố đang triển khai một khối lượng lớn các dự án trọng yếu, bao gồm các dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược, cùng các dự án cải tạo, chỉnh trang đô thị và tái thiết chung cư cũ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc triển khai các dự án quy mô lớn, trọng điểm nêu trên, đặc biệt là các dự án quy mô cực kỳ lớn sẽ triển khai trong thời gian tới sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, cản trở việc phát huy tối đa vai trò, vị thế của Thủ đô, nhất là bối cảnh tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Ngày 28/6/2024, Quốc hội đã ban hành Luật Thủ đô sửa đổi, đây là căn cứ pháp lý và là công cụ quan trọng để thành phố Hà Nội tiếp tục khẳng định vị thế trung tâm. Tuy nhiên, trên thực tế, Luật Thủ đô chưa giải quyết triệt để được sự chồng chéo và thiếu phân quyền trong quản lý đầu tư.

Trước thực trạng nêu trên, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội cho phép Hà Nội được thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là cần thiết và cấp bách, nhằm khơi thông các điểm “nghẽn” pháp lý, thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn hơn trong phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Nghị quyết sẽ tạo tiền đề vững chắc đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân từ 11%/năm trở lên, đồng thời phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị. Trên cơ sở kết quả thực hiện thí điểm của Hà Nội sẽ sơ kết, tổng kết để cho phép áp dụng thống nhất trên cả nước khi phát huy hiệu quả trên thực tế.

Theo tờ trình Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô, các dự án lớn, quan trọng tại Thủ đô gồm dự án đầu tư công, PPP, dự án cần triển khai ngay theo chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng ủy Chính phủ, Ban chấp hành Đảng bộ TP Hà Nội.

Ngoài ra, nhóm này còn có các dự án đáp ứng tiêu chí quan trọng quốc gia; dự án sử dụng ngân sách địa phương hay thuộc danh mục thu hút nhà đầu tư chiến lược cùng có tổng mức đầu tư từ 30.000 tỷ đồng trở lên; dự án cải tạo chung cư cũ; xử lý các điểm nghẽn về ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường.

Theo Dự thảo Nghị quyết, điểm nổi bật đầu tiên là đề xuất mở rộng thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư cho Thủ đô. Theo đó, HĐND, Chủ tịch UBND thành phố sẽ được quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư công, PPP, tư nhân mà không bị giới hạn về quy mô vốn, sử dụng đất, yêu cầu di dân tái định cư. Các dự án này có thể thuộc thẩm quyền hiện hành của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Đối với các dự án cần áp dụng cơ chế đặc biệt khác với quy định của Luật, Nghị quyết của Quốc hội, Pháp lệnh, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng cho biết, UBND thành phố sẽ báo cáo Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện, sau đó báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Về lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu, dự thảo Nghị quyết cho phép áp dụng hình thức lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu trong trường hợp đặc biệt đối với dự án cần triển khai ngay theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, dự án quan trọng quốc gia, và dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược. Đặc biệt, đối với dự án cần triển khai ngay, thành phố được phép lựa chọn nhà đầu tư trước khi cấp có thẩm quyền quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời được thực hiện các thủ tục về quy hoạch, khởi công xây dựng công trình cùng lúc với thủ tục chấp thuận/quyết định chủ trương đầu tư.

Trong lĩnh vực quy hoạch, Chính phủ đề xuất chỉ lập một Quy hoạch tổng thể Thủ đô để cụ thể hóa quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, đồng thời tích hợp lồng ghép các nội dung của quy hoạch thủ đô và điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô hiện hành.

Tờ trình cũng đưa ra các cơ chế đột phá về thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất và huy động vốn. UBND thành phố được phép sử dụng ngân sách thành phố để thực hiện dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư độc lập trước khi phê duyệt chủ trương đầu tư. Theo đó, đối với các dự án cần triển khai ngay, HĐND thành phố được quyền quyết định mức bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gấp hai lần quy định. Trong các trường hợp khác, mức bồi thường được phép cao hơn quy định nhưng không quá hai lần. Đáng chú ý trong cơ chế huy động vốn, HĐND thành phố được phép sử dụng kết dư ngân sách thành phố cấp, bố trí vốn cho dự án... 

Ngoài ra, để xử lý các điểm nghẽn cấp bách về giao thông, ngập úng, ô nhiễm môi trường, Tờ trình đề xuất áp dụng cơ chế đầu tư công khẩn cấp và lệnh xây dựng khẩn cấp...

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đã khẳng định tán thành với sự cần thiết và cơ sở thực tiễn xây dựng Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị rà soát, chỉnh lý để không quy định tại các nội dung đã có trong luật, Nghị quyết hiện hành, nhằm bảo đảm tính thống nhất và chỉ giữ những cơ chế chính sách thực sự đặc thù cần thiết. Đồng thời đề nghị tiếp tục rà soát, bảo đảm chỉ quy định trong dự thảo Nghị quyết những nội dung đặc thù, thuộc thẩm quyền của Quốc hội...

Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất chủ trương tích hợp Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô thành một quy hoạch thống nhất, nhưng đề nghị rà soát với Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị, nông thôn để xác định vị trí, tính thứ bậc và mối quan hệ của quy hoạch tổng thể Thủ đô, tránh chồng chéo, khoảng trống pháp lý. Ủy ban cũng đề nghị nghiên cứu tích hợp nội dung này tại các dự thảo luật liên quan vì đây là vấn đề chung của các đô thị trực thuộc Trung ương, không chỉ riêng Hà Nội...

Nghị quyết giải quyết các vướng mắc cho Thủ đô

Phát biểu định hướng tại phiên họp, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn thể hiện sự đồng tình về ban hành Nghị quyết. Đây là Nghị quyết trước mắt, trong thời gian tới sẽ phải sửa đổi Luật Thủ đô, nhất là các điều 4, 37 để giải quyết các ách tắc. Nghị quyết này được xây dựng và ban hành với ý nghĩa nhằm tháo gỡ vướng mắc, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để thúc đẩy Thủ đô phát triển nhanh, bền vững, hiện đại, có sức lan tỏa và dẫn dắt vùng và cả nước, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế hai con số trong giai đoạn 2026-2030, hiện thực hóa tầm nhìn phát triển Thủ đô đến năm 2045.

Lưu ý một số nội dung, Chủ tịch Quốc hội đề nghị việc soạn thảo nghị quyết cần bám sát Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị và Văn bản 19076 của Văn phòng Trung ương Đảng ngày 21/11/2025. Rà soát dự thảo Nghị quyết với các cơ chế chính sách hiện có trong Luật Thủ đô, Luật Đấu thầu, Luật Ngân sách Nhà nước và các cơ chế, chính sách được xem xét tại kỳ họp thứ mười này nhằm tháo gỡ vướng mắc, khó khăn về đất đai, quy hoạch, đầu tư. Nội dung nào đã có trong các luật hiện hành hoặc đã quyết định tại kỳ họp thì loại ra; chỉ đưa vào những cơ chế thật sự vượt trội, có tác dụng tháo gỡ điểm nghẽn, tránh mở rộng tùy tiện và quy định dàn trải, hình thức.

Về phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết, cần xác định rõ trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo giữa các nhóm dự án. Về thẩm quyền quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư thì cần lưu ý hai vấn đề: Đối với dự án quan trọng quốc gia có tác động sâu rộng không chỉ Thủ đô mà cả vùng; phải cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính để bảo đảm linh hoạt, kịp thời, thành phố có thể đẩy nhanh tiến độ các dự án cấp bách, trọng điểm.

Việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu phải đảm bảo công bằng, minh bạch. Lưu ý cơ chế hậu kiểm, cho phép thực hiện đồng thời các thủ tục, hạn chế nguy cơ phá vỡ quy hoạch chung, không đảm bảo yêu cầu thiết kế kỹ thuật.

Về quy hoạch kiến trúc: Thống nhất ý kiến rà soát phù hợp với dự thảo Luật Quy hoạch sửa đổi và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10. Vấn đề tích hợp quy hoạch nên giải quyết cho cả 4 thành phố lớn trong luật chung chứ không chỉ riêng Hà Nội trong Nghị quyết này.

Vấn đề cụ thể trong chỉ đạo điều hành thì Chính phủ sẽ có hướng dẫn cụ thể cho Hà Nội chủ động thực hiện.

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Vũ Đại Thắng cho biết, các bộ, ngành cùng với Hà Nội rà soát rất kỹ lưỡng trên cơ sở thực tiễn các công trình, dự án đang vướng mắc. Các chính sách Hà Nội đề xuất cũng đã được các bộ, ngành thẩm định và được Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hà Nội đã rà soát, đối chiếu với văn bản hiện hành và đây là mong muốn của Thủ đô cũng như các bộ, ngành để tháo gỡ, đặc biệt là đối với các dự án trọng điểm, dự án lớn, quan trọng của Thủ đô trong thời gian tới.

Đồng hành với việc này, Thủ đô cũng đang chuẩn bị kiến nghị với Bộ Chính trị, Trung ương để sửa đổi Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị làm cơ sở chính trị để sửa đổi Luật Thủ đô và dự kiến trình trong thời gian tới. Do tính chất cấp thiết, Hà Nội rất mong Nghị quyết này được thông qua để kịp thời triển khai ngay một số công trình, dự án, đáp ứng yêu cầu phát triển của Thủ đô trong cả quãng thời gian dài, mà hiện nay thành phố đã xác định quy hoạch với tầm nhìn 100 năm.

Kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao các cơ quan liên quan đã chủ động, tích cực, khẩn trương tổ chức thẩm tra dự thảo Nghị quyết. Báo cáo thẩm tra cũng được chuẩn bị kỹ lưỡng với nhiều ý kiến rất xác đáng.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành cơ bản các nội dung của hồ sơ dự thảo Nghị quyết, dự thảo đủ điều kiện để bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, trình Quốc hội xem xét thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 10 đang diễn ra.