Chân dung “Bà đầm thép” của Nhật Bản
Kinhtedothi - Tối ngày 4/10, tại trụ sở Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, bà Sanae Takaichi đứng trước rừng ống kính và những gương mặt chờ đợi. Sau hàng thập kỷ dưới sự dẫn dắt của các nhà lãnh đạo nam, Nhật Bản đã chính thức có nữ Thủ tướng đầu tiên trong lịch sử.
Từ cô gái ở Nara đến chính trị gia cứng cỏi
“Tôi sẽ làm việc, làm việc và làm việc” - bà tuyên bố với nụ cười kiên nghị. Không nói về nghỉ ngơi hay cân bằng cuộc sống. “Khái niệm work-life balance (cân bằng giữa công việc và cuộc sống) tôi phải tạm gác lại” - bà nói.
Phát biểu ngắn gọn nhưng mạnh mẽ ấy đã thể hiện trọn vẹn con người bà Takaichi, một chính trị gia bảo thủ cứng rắn, được mệnh danh là “Bà đầm thép” của Nhật Bản, người xem cựu Thủ tướng Anh Margaret Thatcher là tấm gương và kim chỉ nam cho sự nghiệp của mình.
Chỉ vài giờ sau khi đắc cử, nữ Thủ tướng 64 tuổi bắt tay ngay vào việc thành lập nội các mới, trong đó có hai phụ nữ được bổ nhiệm vào vị trí then chốt: Bộ trưởng Tài chính và Bộ trưởng An ninh Kinh tế. Bên cạnh đó, bà vẫn là người chăm sóc cho người chồng 73 tuổi đang phục hồi sau cơn đột quỵ.
“Đây không phải là sự hy sinh” - bà từng nói. “Đây là cuộc đời mà tôi đã chọn, đó là cống hiến tất cả cho Nhật Bản”.
Bà Takaichi Sanae tại trụ sở LDP ở Thủ đô Tokyo. Ảnh: Kyodo
Không giống nhiều đồng nghiệp trong LDP, những người xuất thân từ các gia đình chính trị danh giá, bà Takaichi đến với chính trường từ hai bàn tay trắng. Bà lớn lên tại TP Nara, cố đô với những ngôi đền cổ và đàn hươu thong dong trên phố, với bố là công nhân nhà máy, mẹ là cảnh sát.
“Chúng ta chỉ sống một lần” - bà viết trong hồi ký. “Nên tôi muốn dành trọn đời mình cho điều gì đó mà tôi có thể trở thành người giỏi nhất”.
Sau khi tốt nghiệp Đại học Kobe chuyên ngành quản trị, bà theo học Viện Lãnh đạo Matsushita, ngôi trường đào tạo chính trị gia do nhà sáng lập Panasonic, Konosuke Matsushita lập ra. Tại đây, bà học được kỷ luật, tinh thần trách nhiệm và triết lý rằng lãnh đạo là phục vụ.
Một trong những người đàn anh của bà khi đó là Yoshihiko Noda, người sau này trở thành Thủ tướng Nhật Bản. Dù khác biệt lập trường, họ vẫn giữ mối quan hệ tôn trọng lẫn nhau, điều hiếm thấy trong chính trị Nhật Bản đầy chia rẽ.
Những năm tháng ở Washington: bài học về cách thế giới nhìn Nhật Bản
Năm 1987, giữa lúc căng thẳng thương mại Mỹ - Nhật leo thang, Takaichi quyết định sang Mỹ làm việc trong văn phòng Nữ nghị sĩ Dân chủ Pat Schroeder, một người nổi tiếng cứng rắn với Nhật Bản thời bấy giờ.
Trải nghiệm này đã mở mắt bà. Trong bữa tiệc chào mừng, món ăn lại là đồ Trung Quốc. Nhiều tài liệu bà được giao dịch hóa ra viết bằng tiếng Hàn.
“Tôi nhận ra người Mỹ hiểu rất ít về Nhật Bản” - bà kể. “Và tôi không muốn tương lai đất nước mình phụ thuộc vào những người chẳng hiểu gì về chúng ta”.
Từ đó, Takaichi nuôi dưỡng niềm tin rằng Nhật Bản phải tự cường, bảo vệ chính mình và phát triển bằng sức mạnh kinh tế.
Lần đầu tranh cử năm 1992, Takaichi thất bại thảm hại khi ra ứng cử với tư cách độc lập. Nhưng bà không bỏ cuộc. “Chìa khóa thành công là kiên trì cho đến khi thành công” - bà tự nhủ. Năm sau, bà thắng cử vào Hạ viện và bắt đầu hành trình chính trị lâu dài.
Song song với công việc ở Tokyo, bà vẫn đều đặn về quê chăm sóc cha mẹ già yếu. Giờ đây, bà lại chăm sóc người chồng từng là nghị sĩ, nay đang chống chọi với bệnh tật.
Trong cuộc họp báo gần đây, Takaichi tiết lộ bà từng mắc viêm khớp dạng thấp sau mãn kinh, căn bệnh khiến bà thấu hiểu hơn về sức khỏe phụ nữ. Chính vì vậy, bà cam kết sẽ thành lập các khoa y tế chuyên về sức khỏe phụ nữ, công nhận nghề nội trợ như một ngành chính thức, và cho phép khấu trừ thuế đối với dịch vụ chăm sóc gia đình.
Từ “người ngoài” thành trụ cột của phe bảo thủ
Thái độ kiên định và tư duy cứng rắn của Takaichi nhanh chóng được cựu Thủ tướng Shinzo Abe nhận ra. Từ đó, họ trở thành đồng minh thân cận. Năm 2012, bà công khai ủng hộ ông Abe trong cuộc đua lãnh đạo đảng, một quyết định giúp bà tiến sâu vào trung tâm quyền lực.
Sau vụ ám sát cựu Thủ tướng Abe năm 2022, bà Takaichi được xem là người kế thừa di sản bảo thủ của ông, trở thành gương mặt dẫn dắt phe cánh hữu trong đảng LDP.
Khi mới bước chân vào Quốc hội, bà từng bị chế giễu: “Một cô gái nhỏ như cô đến đây làm gì?” Nhưng thời gian đã trả lời. Bà chứng minh vị thế của mình bằng năng lực, chứ không phải giới tính.
Nữ chính trị gia Margaret Thatcher, “Bà đầm thép” của Anh, là hình tượng mà bà Takaichi ngưỡng mộ suốt đời. Bà giữ cả bản tiếng Nhật và bản gốc tiếng Anh của hồi ký Thatcher, thường xuyên đọc lại để soi đường.
Một cuốn khác bà yêu thích là “Letters of a Businessman to His Son” (bức thư một doanh nhân gửi con trai), mua tại hiệu sách Kinokuniya ở New York, cuốn sách dạy bà giá trị của lao động và kỷ luật.
Bà từng có cơ hội gặp hình mẫu Thatcher ngoài đời và ngạc nhiên khi nhận ra: “Đằng sau vẻ cứng rắn ấy là sự ấm áp và nhân hậu. Tôi học được rằng sức mạnh và lòng tốt có thể song hành”.
Thử thách đầu tiên của nữ Thủ tướng
Trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, bà Takaichi giờ đối mặt với nhiệm vụ khó khăn: đoàn kết nội đảng đang chia rẽ và vực dậy nền kinh tế trì trệ.
Giới DN hoan nghênh phong cách lãnh đạo mạnh mẽ; các công đoàn lại chỉ trích bà cổ xúy làm việc quá sức. Trên mạng xã hội, người ủng hộ gọi bà là “lãnh đạo phù hợp cho thời đại khó khăn”, trong khi người phản đối lo ngại bà sẽ đẩy Nhật Bản đi xa hơn về cánh hữu.
Ngày 26/10, nữ thủ tướng Nhật sẽ dự Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN tại Kuala Lumpur, dấu mốc ngoại giao đầu tiên trong vai trò mới. Ngay sau đó là cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Tokyo, bàn về an ninh khu vực và vai trò của các đồng minh châu Á.
Cuối tháng, tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC ở Gyeongju (Hàn Quốc), bà sẽ phải đối thoại với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung, một bài kiểm tra thực sự về năng lực ngoại giao và bản lĩnh của nhà lãnh đạo mới.
Trên hành lang tòa nhà Quốc hội Nhật Bản, tiếng giày cao gót của bà vang đều, dứt khoát. Đằng sau là những trợ lý tất bật, còn phía trước là trọng trách nặng nề của lịch sử. “Tôi muốn Nhật Bản có thể ngẩng cao đầu tiến về phía trước” - bà từng nói. “Không phải như cái bóng của ai khác, mà là chính chúng ta”.
Và khi nước Nhật lần đầu có một người phụ nữ ở vị trí cao nhất, câu hỏi vẫn còn đó: Liệu bà Sanae Takaichi sẽ trở thành “Bà đầm thép” thứ hai của thế giới hay viết nên một định nghĩa hoàn toàn mới về lãnh đạo và nữ quyền?
