Chính phủ đồng hành
Thời gian qua, kinh tế Việt Nam tăng trưởng tốt nhưng vẫn bảo đảm được cân đối, ổn định kinh tế vĩ mô; chất lượng tăng trưởng kinh tế có chiều hướng được cải thiện; cải cách hành chính có bước tiến. Tham nhũng đang từng bước được đẩy lùi, chi phí không chính thức giảm; DN lạc quan về triển vọng kinh doanh trong thời gian tới; Việt Nam được đánh giá là một trong những nền kinh tế có sức thu hút hàng đầu trong khu vực và trên toàn thế giới.
Cộng đồng DN Việt Nam đánh giá cao những nỗ lực gần đây của Chính phủ trong việc tạo lập được một môi trường kinh doanh ngày càng thuận lợi hơn cho các DN.
Đặc biệt, cộng đồng DN đánh giá cao những sáng kiến, nỗ thúc đẩy đổi mới, mở rộng thị trường thời gian gần đây, như thúc đẩy hội nhập với nỗ lực vận động và kết quả là Hiệp định thương mại tự do EU và Việt Nam (EVFTA) sẽ được ký kết vào ngày 30/6, mở ra một con đường cao tốc hàng đầu, đưa nền kinh tế Việt Nam đến với một trong những thị trường lớn nhất toàn cầu, trung tâm khởi nguồn của công nghệ thế giới, hệ thống vận hành chuyên nghiệp và hiệu quả bậc thầy… sự khơi thông dòng chảy thương mại và đầu tư chất lượng cao này sẽ là cơ hội giúp châu Âu có thêm việc làm và Việt Nam cất cánh.
Trong bối cảnh chiến tranh thương mại, xu hướng bảo hộ mậu dịch gia tăng thì EVFTA - hòn đá tảng trong chính sách thương mại đầu tư của Việt Nam với EU do vậy, có ý nghĩa càng quan trọng. Dù vậy, môi trường kinh doanh trong nước vẫn còn có những điểm nghẽn, cần có thêm nhiều nỗ lực của Chính phủ, các bộ ngành và chính quyền các địa phương.
10 yêu cầu cho phát triển
Để DN phát triển, kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành cần thực hiện các giải pháp.
Cụ thể, thứ nhất, cần đẩy mạnh việc cắt giảm gánh nặng thủ tục “hậu đăng ký” cho DN: Kết quả đầu ra PCI năm 2018 cho thấy có 16% DN cho biết phải chờ hơn 1 tháng mới có đủ tất cả các giấy tờ cần thiết khác ngoài giấy chứng nhận đăng ký DN để chính thức đi vào hoạt động, chỉ tiêu này có dấu hiệu gia tăng trong 5 năm trở lại đây.
Nhiều DN gặp nhiều khó khăn khi xin cấp các loại giấy phép khác ngoài giấy chứng nhận đăng ký DN để chính thức đi vào hoạt động: 34% DN gặp khó khăn khi xin các giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh ngành nghề kinh doanh có điều kiện, 30% DN gặp khó khăn khi xin giấy chứng nhận phòng cháy chữa cháy, 29% DN gặp khó khăn khi xin cấp giấy chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật hoặc các loại giấy chứng nhận khác.
Thứ hai, muốn phát triển nhanh phải cải cách thủ tục hành chính (TTHC) cần tập trung vào một số lĩnh vực trọng tâm. Phản ánh của DN trong nước qua điều tra của VCCI cho thấy một số lĩnh vực thủ tục hành chính còn nhiều phiền hà, cụ thể là đất đai (30%), thuế (28%) và bảo hiểm xã hội (25%).
Với các DN FDI, đó là thủ tục xuất nhập khẩu (28%), bảo hiểm xã hội (26%), thuế (25%) và đăng ký đầu tư (24%), phòng cháy (22%). Đây là những lĩnh vực cần có sự quan tâm hơn của các ngành, các cấp trong thời gian tới. Đặc biệt cần sửa đổi ngay các quy định pháp lý chồng chéo, bất hợp lý liên quan tới đất đai, quy hoạch, đầu tư, xây dựng, môi trường … Cần có những quy định phù hợp để bảo đảm cho các DN tư nhân trong nước có cơ hội tham gia các dự án đối tác công tư quan trọng như đường bộ, đường sắt cao tốc Bắc Nam, sân bay Long Thành …
Thứ ba, cần tăng cường minh bạch thông tin cho DN. Tỷ lệ DN cho biết gặp khó tiếp cận một số loại thông tin tại cấp địa phương là khá cao, ví dụ: Kế hoạch mua sắm công (60%), bản đồ, quy hoạch sử dụng đất (58%), quy hoạch ngành, lĩnh vực (54%), kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng mới (54%). Chỉ 55% DN cho biết có thể tiếp cận thông tin về các gói thầu mua sắm công ở cấp tỉnh. Do vậy, vẫn có tới 69% DN cho biết “cần có ‘mối quan hệ’ để có được các tài liệu của tỉnh.
Thứ tư, phát triển bền vững cần phát triển bao trùm, do đó, cần có giải pháp phù hợp đối với các DN siêu nhỏ, nhỏ. Điều tra PCI 2018 cho thấy có 8,3% DN dân doanh dự kiến giảm quy mô hoặc đóng cửa DN. Đây là con số cao thứ 3 trong 14 năm điều tra PCI của VCCI kể từ năm 2006, chỉ thấp hơn tỷ lệ DN dự kiến giảm quy mô, đóng cửa của năm 2012-2014, giai đoạn nền kinh tế Việt Nam gặp khó khăn.
Phần lớn các DN dự kiến giảm quy mô hoặc đóng cửa rơi vào nhóm có quy mô nhỏ, siêu nhỏ. Điều này cho thấy thực tế có một tỷ lệ đáng kể DN đang chật vật để duy trì hoạt động, do không thích ứng được với những biến động của thị trường hoặc do cạnh tranh trở nên gay gắt hơn khi Việt Nam ngày càng hội nhập vào nền kinh tế toàn cầu.
Đã đến lúc cần đánh giá về hiệu quả triển khai, thực hiện Luật hỗ trợ DN vừa và nhỏ trên thực tế. Đồng thời sửa đổi Luật DN theo hướng quy định hộ kinh doanh có đăng ký là một loại hình doanh nghiệp. Thực hiện công khai hoá, giảm bớt TTHC và chi phí tuân thủ với hộ kinh doanh. Tăng cường các quy định về hệ thống quản trị chuyên nghiệp với DN trong Luật doanh nghiệp.
Thứ năm, tạo thuận lợi hơn cho các DN trong tiếp cận vốn. Điều tra PCI cho thấy có 37% DN trong nước hiện đang gặp khó khăn trong tiếp cận vốn, phần lớn rơi vào nhóm có quy mô vốn siêu, nhỏ hoặc vừa. Những DN gặp khó khăn trong tiếp cận vốn chủ yếu là DN mới đi vào hoạt động. Nguyên nhân chủ yếu vẫn là do DN không có tài sản thế chấp (86%), điều kiện cho vay khó khăn (63%), thủ tục vay phiền hà (44%), hoặc bị ngân hàng áp dụng điều kiện tín dụng bất lợi cho DN (40%).
Thứ sáu, sửa đổi Luật lao động theo hướng mở rộng khung giờ làm thêm lên 400 giờ, không sử dụng hệ thống trả công luỹ tiến với thời gian làm thêm của người lao động, tăng lương tối thiểu ở mức hợp lý bảo đảm phù hợp với năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu ngày một cao của các DN.
Thứ bảy, đảm bảo tính ổn định, tin cậy của môi trường kinh doanh: Thời gian qua nhiều nhà đầu tư nước ngoài bày tỏ sự lo ngại về sự thay đổi nhanh chóng của các quy định pháp luật và mức độ rủi ro trong áp dụng pháp luật của Việt Nam… Đề nghị hạn chế tối đa, không hồi tố khi ban hành các quy định mới về kinh doanh. Đồng thời có quy định thời gian chuyển tiếp cho việc áp dụng các quy định mới của pháp luật.
Thứ tám, cải cách hệ thống tư pháp liên quan đến DN để bảo đảm an toàn, an tâm cho kinh doanh. Chúng tôi đề nghị Chính phủ cần chủ động phối hợp với Toà án Nhân dân tối cao và các cơ quan tư pháp liên quan đẩy mạnh hơn nữa cải cách tư pháp, bảo đảm thủ tục xét xử các tranh chấp kinh doanh nhanh gọn, minh bạch và hiệu quả. Khuyến khích, mở rộng giải quyết tranh chấp thông qua trọng tài và hoà giải thương mại. Kiểm soát và giảm thiểu tối đa các vụ việc hình sự hoá các quan hệ kinh tế. Thay đổi phương thức thanh tra kiểm tra DN hiện nay bằng phương pháp quản lý rủi ro, giảm chồng chéo.
Thứ chín, cần có thông tin hiệu quả hơn tới cộng đồng về các hiệp định thương mại mà Việt Nam tham gia, ký kết. Việt Nam thời gian qua đã tham gia nhiều hiệp định, thỏa thuận thương mại quốc tế, với kỳ vọng có thể mang lại những cơ hội mở rộng thị trường cho các DN trong nước.
Tuy nhiên, điều tra PCI 2018 cho thấy tỷ lệ DN Việt Nam có mức độ hiểu biết về các hiệp định này là rất hạn chế. Cụ thể, có 63% DN dân doanh không biết hoặc lần đầu tiên nghe nói về cộng đồng kinh tế ASEAN. Với Hiệp định Đối tác toàn diện Xuyên Thái Bình Dương và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU, con số này lần lượt lên tới 71 và 77%.
Thứ mười, thúc đẩy các mô hình kinh doanh mới như Kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ; khuyến kích áp dụng bộ chỉ số DN phát triển bền vững; hỗ trợ DN xây dựng hệ thống quản trị tiêu chuẩn quốc tế; Ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật phù hợp để định hướng lựa chọn đầu tư các dự án thế hệ mới có công nghệ cao, có giá trị gia tăng lớn và thân thiện với môi trường; thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ; phát động phong trào năng suất Việt Nam; húc đẩy chương trình hàng Việt Nam chinh phục người Việt Nam và thế giới.
