Chống Lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi: Cần chế tài mạnh

2016 được ghi nhận là năm có nhiều nỗ lực của ngành nông nghiệp trong việc kiểm soát chất cấm trong chăn nuôi khi mà tình trạng sử dụng chất tạo nạc Salbutamol cơ bản đã được chặn đứng.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ NN&PTNT cũng thẳng thắn thừa nhận, một trong những bất cập lớn của công tác quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp và ATTP là chưa ngăn chặn, giảm thiểu rõ nét tồn dư hóa chất, kháng sinh trong sản phẩm chăn nuôi cũng như NTTS. Kết quả giám sát trên diện rộng do các cơ quan thuộc Bộ thực hiện năm 2016 cho thấy, tỷ lệ mẫu thịt chứa tồn dư kháng sinh vượt ngưỡng chiếm 0,82%, tỷ lệ mẫu thủy sản nuôi vi phạm chỉ tiêu hóa chất, kháng sinh cấm và vượt giới hạn cho phép là 3,68%, tăng so với năm 2015 (2,24%).

Ông Nguyễn Văn Việt - Chánh Thanh tra Bộ NN&PTNT cho biết, trong năm 2016, Thanh tra Bộ đã tiến hành thanh tra trực tiếp đối với 30 công ty có vi phạm về nguyên liệu kháng sinh. Cơ quan thanh tra đã tiến hành xử lý 23 công ty, xử phạt vi phạm hành chính số tiền 1,6 tỷ đồng. Bên cạnh đó, Thanh tra Bộ còn củng cố hồ sơ và xác lập hành vi vi phạm đối với gần 200 đối tượng là các công ty sản xuất nhỏ, đại lý kinh doanh vật tư nông nghiệp, trang trại chăn nuôi, cơ sở NTTS… chuyển cho địa phương xử lý. Riêng đối với thủy sản, qua thanh tra đã phát hiện nhiều cơ sở có hành vi buôn bán nguyên liệu kháng sinh trái phép dùng trong NTTS.

Việc lạm dụng hóa chất, kháng sinh trong chăn nuôi, NTTS sẽ dẫn đến khả năng tồn dư hóa chất, kháng sinh trong sản phẩm chăn nuôi, thủy sản cao. Dư lượng hóa chất, kháng sinh khi đã tồn lưu trong sản phẩm thì không có phương pháp nào để loại bỏ được trong quá trình chế biến, bảo quản, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng. Ví dụ, kháng sinh cấm Chloramphenicol có tác dụng phụ gây ức chế sự hoạt động của tủy xương dẫn tới thiếu máu và suy tủy. Ngoài ra, Chloramphenicol còn gây ra hội chứng xanh xám ở trẻ sơ sinh. Hay Nitrofuran là hóa chất có thể gây ung thư cho người sử dụng…

Tình trạng lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi và NTTS không chỉ gây ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm, mà còn tác động xấu đến xuất khẩu. Ông Lê Anh Ngọc – Phó Trưởng phòng phụ trách Phòng Quản lý chất lượng thủy sản (Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản) cho biết, nhiều lô hàng thủy sản xuất khẩu của các DN Việt Nam đã bị cơ quan thẩm quyền nước ngoài cảnh báo do tồn dư hóa chất, kháng sinh và bị trả về, gây thiệt hại kinh tế lớn.

Thống kê cho thấy, trong năm 2016 có tới 40 lô hàng thủy sản xuất khẩu bị các thị trường Nhật Bản, EU, Australia và Hàn Quốc cảnh báo. Nguyên nhân dẫn đến lô hàng bị cảnh báo chất lượng chủ yếu xuất phát từ công đoạn nuôi trồng do một số cơ sở nuôi vẫn còn lạm dụng hóa chất kháng sinh cấm hoặc chưa tuân thủ đúng quy định về thời gian ngưng sử dụng trước khi thu hoạch.

Quyết liệt tạo chuyển biến

Sản xuất nông nghiệp theo hướng an toàn là hướng đi tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Bởi vậy, Bộ NN&PTNT tiếp tục chọn năm 2017 là "Năm cao điểm hành động vì ATTP trong lĩnh vực nông nghiệp". Trong đó đặt mục tiêu là giảm thiểu ô nhiễm sinh học và tồn dư hóa chất, kháng sinh trong sản xuất kinh doanh nông sản thực phẩm, đáp ứng yêu cầu về ATTP cho tiêu dùng trong nước và mở rộng thị trường xuất khẩu. Bộ NN&PTNT phấn đấu đến cuối năm 2017, tỷ lệ mẫu giám sát vi phạm quy định về tồn dư hóa chất, kháng sinh trong các loại sản phẩm thịt, thủy sản giảm 10% so với năm 2016. Bên cạnh đó, Thanh tra Bộ NN&PTNT cũng xác định nhiệm vụ chính trong năm nay là ngăn chặn hiệu quả, tạo chuyển biến căn bản và từng bước giải quyết dứt điểm việc sử dụng kháng sinh không đúng mục đích trong chăn nuôi và NTTS.

Trên thực tế, nhiều nước đã cấm sử dụng hoặc có quy định quản lý chặt chẽ việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi và NTTS. Đơn cử các nước EU, Hàn Quốc, Thái Lan đã cấm hoàn toàn việc sử dụng kháng sinh để kích thích tăng trưởng vật nuôi. Hay tại Mỹ, bắt đầu từ 1/1/2017 đã quy định những kháng sinh dùng cho nhân y không được phép dùng trong thức ăn chăn nuôi để kích thích tăng trưởng. Tại Việt Nam, theo Thông tư 06/2016 của Bộ NN&PTNT, có 15 loại kháng sinh được phép sử dụng trong thức ăn gia súc, gia cầm với mục đích kích thích sinh trưởng và chỉ được phép sử dụng đến hết ngày 31/12/2017.

Theo ông Đàm Xuân Thành – Phó Cục trưởng Cục Thú y (Bộ NN&PTNT), để ngăn chặn tình trạng lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi, cần tăng cường công tác thanh tra đối với các cơ sở nhập khẩu nguyên liệu kháng sinh, cơ sở buôn bán thuốc thú y và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Ông Thành cũng đề nghị Bộ Y tế xây dựng kế hoạch quản lý, giám sát nguyên liệu kháng sinh nhập khẩu để sản xuất thuốc trị bệnh cho ngành y tế, đặc biệt là các loại kháng sinh cấm sử dụng trong chăn nuôi thú y, NTTS. Đồng thời chỉ đạo, giám sát việc thực hiện quy định bán thuốc theo đơn để tránh việc người chăn nuôi, NTTS dễ dàng mua thuốc nhân y sử dụng cho mục đích phòng trị bệnh cho động vật, thủy sản nuôi dẫn đến tình trạng gây mất ATTP.