Công nghiệp văn hóa: động lực đưa Ninh Bình thành trung tâm phát triển mới

Nền tảng di sản và sức bật du lịch

Sau khi mở rộng địa giới hành chính, tỉnh Ninh Bình mới sở hữu khối tài sản văn hóa vô cùng phong phú với hơn 5.000 di tích đã được kiểm kê, trong đó 1.106 di tích được xếp hạng. Tỉnh có một di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, 8 di tích quốc gia đặc biệt, 264 di tích quốc gia và trên 800 di tích cấp tỉnh. Không chỉ có giá trị vật thể, Ninh Bình còn là vùng đất của hàng nghìn di sản phi vật thể, từ tín ngưỡng, phong tục, lễ hội cho đến nghệ thuật trình diễn dân gian.

Đặc biệt, đây là nơi hội tụ các trung tâm tôn giáo lớn của Việt Nam. Chùa Bái Đính, chùa Tam Chúc, Nhà thờ đá Phát Diệm hay Vương cung Thánh đường Sở Kiện đều là những công trình kiến trúc mang giá trị lịch sử và nghệ thuật đặc sắc, có sức hút quốc tế. Ninh Bình cũng chính là Cố đô, nơi khai mở kỷ nguyên độc lập tự chủ của dân tộc dưới các triều đại Đinh, Tiền Lê, Lý và Trần. Bề dày lịch sử ấy tạo nên nền móng vững chắc để xây dựng thương hiệu “đô thị di sản thiên niên kỷ”.

Không chỉ nổi bật với các công trình lịch sử, Ninh Bình còn giàu bản sắc văn hóa dân gian. Những làn điệu hát Xẩm, hát Chèo, hát Ca trù, hát Dậm, hát Văn hay hát Trống quân vẫn vang vọng trong đời sống cộng đồng. Các làng nghề truyền thống như đá mỹ nghệ Ninh Vân, thêu ren Văn Lâm, gốm Bồ Bát, đúc đồng Tống Xá, mộc La Xuyên không chỉ lưu giữ tinh hoa lao động, mà còn mở ra hướng phát triển du lịch trải nghiệm, gắn với sản phẩm đặc sản địa phương.

Từ nền tảng di sản đó, Ninh Bình đã khẳng định vị thế là trung tâm du lịch lớn của vùng. Trong 8 tháng đầu năm 2025, tỉnh đón hơn 15,2 triệu lượt khách, doanh thu gần 15.700 tỷ đồng, tăng 32,8% so với cùng kỳ năm trước. Dự kiến cả năm 2025, lượng khách đạt 18 triệu lượt, trong đó hơn 2 triệu lượt quốc tế, mang lại doanh thu trên 18.000 tỷ đồng. Những lễ hội như Lễ hội Tràng An, Lễ hội Hoa Lư, hay sự kiện Đại lễ Vesak tại chùa Tam Chúc không chỉ giữ gìn văn hóa truyền thống mà còn trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần đưa hình ảnh Ninh Bình ra thế giới.

Không ngẫu nhiên mà nhiều năm liền Ninh Bình được vinh danh trên các bảng xếp hạng quốc tế: Top 14 điểm đến hấp dẫn nhất châu Á (2020), Top 23 điểm đến đáng trải nghiệm nhất thế giới (2023), giải thưởng Philip Kotler “Điểm đến có ảnh hưởng trên thế giới” (2024). Đây chính là nền tảng để công nghiệp văn hóa của Ninh Bình vươn ra toàn cầu.

Hướng tới đô thị di sản thiên niên kỷ

Điểm nổi bật trong chiến lược phát triển của Ninh Bình là luôn đặt bảo tồn giá trị văn hóa lên hàng đầu. Các lễ hội truyền thống được tổ chức đan xen với các sự kiện hiện đại, vừa giữ được hồn cốt xưa, vừa tạo sức sống mới. Lễ hội Hoa Lư là ví dụ điển hình: bên cạnh phần lễ linh thiêng, phần hội lại phong phú với biểu diễn nghệ thuật, trò chơi dân gian, thi đấu thể thao, triển lãm kinh tế - xã hội và trưng bày sản phẩm đặc sản.

Song song với đó, tỉnh chú trọng số hóa di sản. Nhiều di tích, tư liệu quý, làn điệu dân ca được đưa lên nền tảng số, mạng xã hội, thu hút hàng triệu lượt xem. Đây là cách làm hiện đại để đưa văn hóa truyền thống đến gần hơn với thế hệ trẻ và bạn bè quốc tế. Sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng cũng đã tạo nên nhiều mô hình hợp tác hiệu quả, từ phục dựng kiến trúc cổ cho tới xây dựng trung tâm trải nghiệm văn hóa. Điều này cho thấy công nghiệp văn hóa không chỉ là lĩnh vực bảo tồn, mà còn là một ngành kinh tế có khả năng sinh lợi, tạo việc làm và khơi dậy sáng tạo.

Sau hợp nhất, Ninh Bình mới thừa hưởng toàn bộ giá trị kinh tế, văn hóa và xã hội của 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình trước đây. Đến cuối năm 2024, quy mô kinh tế đạt trên 310.000 tỷ đồng, đứng thứ 11 trong số 34 tỉnh, thành phố sau sáp nhập; thu ngân sách đạt hơn 55.000 tỷ đồng, đứng thứ 6; kim ngạch xuất khẩu đạt 17,56 tỷ đô la Mỹ, chiếm hơn 4 phần trăm tổng kim ngạch cả nước. Cả 3 tỉnh đã hoàn thành xây dựng nông thôn mới, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống dưới 1%. Đây là nền tảng vững chắc để Ninh Bình bước vào giai đoạn phát triển mới.

Điều quan trọng hơn cả chính là sức mạnh con người. Văn hóa Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình tuy mang sắc thái riêng, nhưng gặp nhau ở phẩm chất cần cù, thủy chung, bền bỉ và khát vọng vươn lên bằng tri thức. Đây là nội lực để Ninh Bình biến công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế mũi nhọn, dựa trên sáng tạo và khởi nghiệp đổi mới.

Trong giai đoạn tới, tỉnh Ninh Bình hướng tới quy hoạch không gian phát triển công nghiệp văn hóa theo hướng liên kết vùng, xây dựng các cụm văn hóa sáng tạo ở đô thị trung tâm với hạ tầng đồng bộ, phát triển các tuyến du lịch văn hóa - di sản kết nối liên tỉnh, xây dựng bản đồ di sản số và phát triển sản phẩm du lịch theo chủ đề. Mục tiêu cuối cùng là đưa Ninh Bình trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, mang đặc trưng “đô thị di sản thiên niên kỷ”, đồng thời là trung tâm sáng tạo, trung tâm chuyên ngành của quốc gia trong những lĩnh vực có lợi thế cạnh tranh.