Công nghiệp văn hóa Việt Nam định hình giai đoạn mới

Cùng với chuyển đổi số, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, thế giới đang chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ từ nền kinh tế dựa trên tài nguyên hữu hình sang nền kinh tế dựa trên tri thức và sáng tạo. Trong xu thế đó, công nghiệp văn hóa nổi lên như một lĩnh vực có khả năng tạo giá trị gia tăng cao, lan tỏa rộng và kết nối trực tiếp với đời sống xã hội. Năm 2025, theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (BVHTTDL), công nghiệp văn hóa ở Việt Nam tiếp tục phát triển mạnh mẽ và được kỳ vọng trở thành động lực tăng trưởng mới của nền kinh tế.

Bộ VHTTDL nhấn mạnh mục tiêu: công nghiệp văn hóa đóng góp bình quân từ 6,5–7,5% GDP/năm, trong đó các ngành như điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, trò chơi điện tử, báo chí, phát thanh – truyền hình, xuất bản và du lịch văn hóa đang nổi lên như những trụ cột quan trọng.

Trước đây, văn hóa thường được nhìn nhận chủ yếu ở khía cạnh tinh thần và bản sắc. Tuy nhiên, bước chuyển quan trọng trong tư duy phát triển hiện nay là coi văn hóa không chỉ là nền tảng tinh thần, mà còn là nguồn lực nội sinh của tăng trưởng. Công nghiệp văn hóa chính là “cơ chế chuyển hóa” nguồn lực văn hóa thành giá trị kinh tế thông qua sáng tạo, công nghệ, thị trường và hệ sinh thái chính sách.

Trong năm 2025, BVHTTDL tập trung tham mưu Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn đến 2045, xác định các đột phá về cơ chế, chính sách, nguồn lực và quản trị nhằm thúc đẩy lĩnh vực này phát triển bền vững.

Một trong những minh chứng rõ nét cho sự phát triển của công nghiệp văn hóa là lĩnh vực điện ảnh. Theo Bộ VHTTDL, năm 2025 ghi dấu ấn với hàng loạt phim đạt doanh thu trên 100 tỷ đồng, như "Bộ tứ báo thủ", "Thám tử Kiên", "Địa đạo", "Tử chiến trên không"…. Đặc biệt có phim doanh thu tiệm cận 800 tỷ đồng (Mưa đỏ), cho thấy tiềm năng của thị trường điện ảnh trong nước không chỉ ở mặt nghệ thuật mà còn ở năng lực thương mại.

Sự phát triển này kéo theo nhu cầu đầu tư vào kịch bản, công nghệ, kỹ xảo, nhân lực, truyền thông và hệ thống phân phối – hình thành chuỗi giá trị công nghiệp. Đồng thời, điện ảnh cũng trở thành một công cụ quảng bá hình ảnh quốc gia, góp phần thúc đẩy du lịch và nâng cao sức mạnh mềm.

Bên cạnh điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn cũng là một mũi nhọn của công nghiệp văn hóa. Các liên hoan nghệ thuật chuyên nghiệp từ cải lương, chèo, tuồng, kịch nói đến âm nhạc khu vực ASEAN, châu Á và thế giới được tổ chức với quy mô lớn hơn, tạo môi trường để tài năng tỏa sáng và văn hóa truyền thống được tiếp nối.

Những sự kiện văn hóa – nghệ thuật, nếu được tổ chức theo mô hình chuyên nghiệp, có thể trở thành sản phẩm công nghiệp, tạo nguồn thu, tạo việc làm, kích thích tiêu dùng và thúc đẩy ngành dịch vụ đi kèm. Đây là hướng đi phù hợp trong bối cảnh kinh tế trải nghiệm phát triển mạnh, khi người dân và du khách không chỉ “xem”, mà còn “tham gia”, “trải nghiệm”, “chia sẻ” và tạo giá trị lan tỏa trên nền tảng số.

Bộ VHTTDL cũng xác định trò chơi điện tử, báo chí, phát thanh – truyền hình, xuất bản là những lĩnh vực quan trọng của công nghiệp văn hóa. Đây là các ngành gắn với kinh tế nội dung số, có sức lan tỏa lớn và chịu tác động trực tiếp bởi chuyển đổi số.

Một điểm đáng chú ý trong năm 2025 là lĩnh vực báo chí – truyền thông – xuất bản được giao về Bộ quản lý từ tháng 3/2025. Dù là lĩnh vực mới tiếp nhận, Bộ đã tập trung tham mưu sửa đổi Luật Báo chí và trình Quốc hội thông qua, hướng tới nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng thị trường nội dung số lành mạnh, bảo vệ bản quyền và phát triển các mô hình kinh tế báo chí phù hợp với kỷ nguyên số.

Du lịch văn hóa được xem là một cấu phần quan trọng của công nghiệp văn hóa, bởi du lịch hiện nay không chỉ bán dịch vụ mà còn bán bản sắc, câu chuyện và trải nghiệm. Năm 2025, ngành du lịch tăng trưởng ấn tượng với 21,5 triệu khách quốc tế, 135 triệu khách nội địa, tổng thu khoảng 1 triệu tỷ đồng.

Điều này cho thấy khi văn hóa được tích hợp vào sản phẩm du lịch theo hướng chuyên nghiệp – hiện đại – có chiều sâu, giá trị gia tăng của du lịch sẽ cao hơn và sức cạnh tranh điểm đến sẽ bền vững hơn. Du lịch văn hóa vì vậy có thể trở thành “nhịp cầu kết nối” giữa văn hóa và kinh tế, đúng như tuyên ngôn hành động của ngành: “Văn hóa là nền tảng – Thông tin là mạch dẫn – Thể thao là sức mạnh – Du lịch là nhịp cầu kết nối”.

Mục tiêu đóng góp 6,5–7,5% GDP là tham vọng, nhưng khả thi nếu có hệ sinh thái chính sách đủ mạnh. Bộ VHTTDL đang hướng tới hoàn thiện thể chế, thúc đẩy chuyển đổi số, tăng cường bảo vệ quyền tác giả, phát triển hạ tầng dữ liệu văn hóa quốc gia, đồng thời phát triển công nghiệp văn hóa theo trọng tâm, trọng điểm.

Theo Bộ VHTTDL, trong giai đoạn tới, công nghiệp văn hóa không chỉ là “ngành kinh tế mới”, mà còn là công cụ tạo việc làm, nâng cao chất lượng sống, thúc đẩy sáng tạo xã hội và tăng sức mạnh mềm quốc gia. Khi văn hóa trở thành một ngành công nghiệp đúng nghĩa, Việt Nam sẽ có thêm một động lực tăng trưởng bền vững, phù hợp với xu thế toàn cầu của nền kinh tế sáng tạo.