Công trình nhà hát tại khu vực Hồ Tây đã được khẳng định trong quy hoạch

Với tinh thần xây dựng, vì một Thủ đô ngày càng đàng hoàng, to đẹp, phát triển, TS. KTS Phan Đăng Sơn - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã đưa ra một số nhận định về Đồ án Quy hoạch chi tiết khu vực trục không gian trung tâm bán đảo Quảng An và dự án xây dựng nhà hát tại khu vực Đầm Trị trên cơ sở nghiên cứu một số tài liệu, văn bản và tập hợp ý kiến các chuyên gia kiến trúc - quy hoạch.

Quy hoạch vùng Quảng An được giữ ổn định, nhất quán từ 30 năm nay

TS.KTS Phan Đăng Sơn cho biết, nghiên cứu hệ thống đồ án quy hoạch xây dựng Thủ đô cho thấy, Hà Nội đã 7 lần được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định phê duyệt từ ngày thành lập nước (năm 1945). Trong đó, bắt đầu từ quy hoạch phê duyệt năm 1992 đã xác định rõ khu vực Hồ Tây là trung tâm của Hà Nội với tiêu chí tổng quát “Khu vực Hồ Tây phải được quy hoạch xây dựng thành: Trung tâm giao dịch quốc tế, trung tâm dịch vụ du lịch, trung tâm văn hóa thể thao và là vùng bảo vệ cảnh quan thiên nhiên phục vụ các hoạt động vui chơi giải trí Thủ đô”.

Thực hiện uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, ngày 8/11/1994, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đã phê duyệt quy hoạch chi tiết khu vực Hồ Tây tại Quyết định số 473/BXD-KTQH. Bản vẽ quy hoạch kèm theo quyết định này đã hình thành trục đường đôi dài khoảng 700m ở bán đảo Quảng An, như hồ sơ đang xin ý kiến cộng đồng hiện nay. Chỉ khác là cuối trục đường đôi này (nay là dọc tuyến Đặng Thai Mai) khi đó kết thúc bằng một hệ thống hồ nội bộ rộng hơn 60ha, liên thông với hồ Tây. Hiện nay, vùng hồ này đã cơ bản bị lấp không kiểm soát, chỉ còn lại một dải nhỏ hồ sen.

Đến quy hoạch chung năm 1998 cũng đã xác định rõ thêm trục này liên kết tới Cổ Loa và nhấn mạnh “tại khu vực này xây dựng công trình dịch vụ văn hóa thương mại tầm quốc gia”.

Tại Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2011, nội dung về khu Hồ Tây và phụ cận vẫn giữ nguyên như các quy hoạch trước và lần đầu tiên đưa vào trục Tây Hồ Tây - Ba Vì giao cắt với trục Hồ Tây - Cổ Loa tại khu vực Đầm Trị. Quy hoạch này nhấn mạnh: “Xây dựng các công trình văn hóa tiêu biểu của Thủ đô như bảo tàng, nhà hát... gắn với cảnh quan thiên nhiên sông Hồng, khu vực Tây Hồ Tây, Cổ Loa, Hoàng thành Thăng Long và trên các trục giao thông không gian chính, các trung tâm văn hóa lớn của Hà Nội. Thiết lập hệ thống quảng trường văn hóa, các không gian giao lưu cộng đồng, các không gian đi bộ gắn kết với các công trình tượng đài đường phố, tranh tường nghệ thuật lớn...”.

Như vậy, theo hệ thống các quy hoạch đã được phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ, rõ rệt nhất là vào các năm 1992, 1998 và 2011 thì vùng Quảng An được quy hoạch ổn định, nhất quán. Việc phê duyệt các quy hoạch chung này đủ điều kiện pháp lý căn bản để triển khai quy hoạch chi tiết khu vực này.

Cơ hội để Hà Nội có một công trình xứng tầm

Theo TS. KTS Phan Đăng Sơn, Hồ Tây luôn có vị trí đặc biệt trong quy hoạch chung của Hà Nội. Đây là khu vực gắn với nhiều truyền thuyết văn hoá, di tích lịch sử đã và đang chờ xếp hạng (với tổng số khoảng 60 di tích). Vì vậy, khi thực hiện quy hoạch tại đây, yếu tố về văn hoá, tính bản địa phải làm nền tảng cơ sở quan trọng để xem xét thấu đáo. Ngoài ra, quy hoạch tại đây dứt khoát đáp ứng yếu tố xanh cho khu vực (bao gồm cảnh quan thiên nhiên, vệ sinh môi trường…).

Việc đặt công trình văn hoá tại đây là nội dung đã được thống nhất trong hệ thống quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Đối với vùng văn hoá như Hồ Tây, việc kết nối các công trình văn hoá là cần thiết để khu vực trở nên lung linh, sống động, đặc sắc. Nhìn rộng hơn, Hà Nội là trung tâm văn hoá lớn nhất cả nước, có bề dày văn hoá, mang tính dẫn hướng cho phát triển văn hoá quốc gia. Với tinh thần như vậy, các loại công trình phục vụ văn hoá, nhà hát là thể loại quan trọng mang tính kết nối, phục vụ cộng đồng.

Tuy nhiên, hiện các công trình thuộc dạng này ở Hà Nội có quy mô nhỏ, được xây dựng từ lâu, công nghệ phục vụ đã không còn phù hợp. Trong quá trình phát triển, TP luôn đau đáu xây dựng thêm nhà hát phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hoá của Nhân dân. Trước đây, từ những năm 2010, TP Hà Nội đã có chủ trương, kế hoạch xây dựng một nhà hát hiện đại, quy mô lớn, đa chức năng tại khu vực Tây Hồ Tây. Năm 2017, TP lại dự kiến xây dựng nhà hát tại quận Nam Từ Liêm, nhưng vì nhiều lý do khác nhau nên cả hai lần TP vẫn “lỡ hẹn” về một nhà hát quy mô, hiện đại gắn kết bản sắc vùng miền với người dân Hà Nội và cả nước.

Suốt hơn 40 năm qua, Hà Nội chưa được bổ sung công trình văn hoá nào có quy mô lớn, có khả năng hội nhập quốc tế. Do đó, lần này là cơ hội quý giá với TP để có một công trình xứng tầm, nhất là vào thời điểm triển khai trọng tâm, trọng điểm công nghiệp văn hoá. “Xây dựng nhà hát thời điểm này là cấp thiết chứ không phải đúng lúc nữa. Mong rằng, chúng ta nên quyết tâm thực hiện, để Hà Nội ngày càng xứng đáng là trung tâm chính trị văn hoá, luôn luôn đi đầu cả nước về hưởng thụ văn hoá tinh thần cho Nhân dân” – TS.KTS Phan Đăng Sơn nhấn mạnh.

Cũng theo TS.KTS Phan Đăng Sơn, với yêu cầu nhà hát mới đóng vai trò kết nối trong vùng trung tâm Hồ Tây, cần mang tính biểu tượng, gắn kết với không gian văn hóa Hồ Tây, đáp ứng vùng bán kính phục vụ cho Nhân dân quận Tây Hồ và phụ cận, góp phần liên kết, kiến tạo trục văn hóa Hồ Tây - Sông Hồng - Cổ Loa... thì việc xác định vị trí nhà hát ở khu công viên kết trục tạo sự lan tỏa hài hòa với không gian mặt nước có thể coi là chấp nhận được, khi công trình nhà hát đã có ở quy hoạch vùng được phê duyệt trong tổng thể quy hoạch TP theo Quyết định 1259 năm 2011.

Về cơ sở pháp lý triển khai thiết kế ý tưởng nhà hát, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, quy trình lựa chọn phương án kiến trúc nhà hát được thực hiện theo hình thức tuyển chọn ở thời điểm 2017-2019 là phù hợp quy định pháp luật (Luật Xây dựng 2013). Công việc này cũng đã được tiến hành đầy đủ các bước: Thường trực Thành ủy ra văn bản đồng ý về chủ trương; cơ quan chức năng TP tuyển chọn tư vấn đủ năng lực, kinh nghiệm để lập phương án. Tập thể lãnh đạo TP có hội nghị xem xét, ra kết luận chấp thuận phương án, với một số yêu cầu chỉnh lý, bổ sung. Tiếp đến Hội đồng Kiến trúc Quy hoạch TP đã họp cho ý kiến (với 17/18 phiếu) thống nhất: “Vị trí và quy mô lựa chọn phù hợp đảm bảo định hướng nghiên cứu thống nhất, đồng bộ trong quá trình lập và phê duyệt quy hoạch chi tiết. Vị trí công trình đặt tại hồ Đầm Trị là khu vực trung tâm, điểm kết thúc trục không gian bán đảo kết nối với Hồ Tây là hợp lý, thuận lợi tạo không gian và tầm nhìn cảnh quan từ nhiều phía”.

Về lựa chọn tác giả, Renzo Piano hiện trong top kiến trúc sư đương đại hàng đầu thế giới về thiết kế công trình thể loại này. Ông cũng đã chiến thắng trong cuộc thi nhà hát tại Hà Nội năm 2010. Phương án thiết kế của ông đã đáp ứng chức năng đa dạng, phù hợp với yêu cầu sử dụng hiện tại và tương lai. Về hình thái kiến trúc công trình, với ý tưởng ngọc trai Hồ Tây vươn lên từ mặt nước là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo, giàu tính lịch sử, văn hóa, hài hòa với không gian nơi chốn. Tuy nhiên, phải thừa nhận, kiến trúc là một ngành nghệ thuật, do đó, sáng tạo có thể chưa hài lòng tất cả.

Quan điểm của Hội Kiến trúc sư Việt Nam và những đề xuất, góp ý

Lãnh đạo Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng, UBND quận Tây Hồ Tây đã công khai đồ án quy hoạch và lấy ý kiến cộng đồng dân cư là phù hợp quy định. Việc tham gia ý kiến của người dân khu vực, Nhân dân Thủ đô và các nhà chuyên môn rất sôi động với nhiều ý kiến khác nhau có thể coi là sự thành công của chủ trương này, đồng thời, thể hiện tâm huyết của chuyên gia các giới về Hồ Tây - Hà Nội, nơi có tầm quan trọng đặc biệt trong trái tim và đời sống của mỗi người Việt Nam.

Hội Kiến trúc sư Việt Nam, ngoài những quan điểm nêu trên còn có một số nội dung kiến nghị cần xem xét, bổ sung hoàn chỉnh cho đồ án như: Quy hoạch tuyến hướng giao thông trong quy hoạch chi tiết khu vực cần giải bài toán kỹ lưỡng về cả liên kết đối ngoại và nội bộ hài hòa, đảm bảo công suất. Cần rà soát lại lối tiếp cận nhà hát phù hợp cho các phương tiện giao thông, nhất là khoảng cách đi bộ. Có nên lập tuyến tiếp cận trực diện từ trục chính công viên đi ngầm qua hồ (như cách làm nhà hát Opera Bắc Kinh)? Mật độ công trình dịch vụ trong khu công viên cuối trục còn quá dày (dù thấp tầng) và đơn điệu, cần nghiên cứu phù hợp.

Chú ý kết nối hài hòa các yếu tố văn hóa tâm linh khu vực với yêu cầu không gian cảnh quan yên tĩnh và vành đai chia sẻ. Ngoài ra, cần quan tâm tổ chức điểm kết trục chính, tránh bị hụt hẫng và thiếu hấp dẫn. Đặc biệt, cần nghiên cứu sâu kỹ và đưa ra cứ liệu thuyết phục đầy đủ về đóng góp của hình thái kiến trúc nhà hát cho không gian văn hóa vùng Hồ Tây.

Về những ý kiến phản đối quy hoạch và xây dựng nhà hát, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam cho rằng đây đều là những ý kiến có tâm huyết, phân tích kỹ lưỡng và giàu hàm lượng chuyên môn. Do đó, TP Hà Nội nên có tập hợp, nghiên cứu rà soát để soi chiếu, lý giải, chỉnh bổ hài hòa, thấu đáo và hợp lý. Tuy nhiên, hiện nay, có những ý kiến cho rằng quy hoạch bán đảo Quảng An sai nhiều về nguyên lý quy hoạch đô thị đương đại. Nhưng cần biết rằng, khi lập quy hoạch vùng Hồ Tây luôn được hệ thống chuyên gia dày dặn kinh nghiệm tham gia ý kiến, hệ thống cơ quan quản lý nhà nước từ TƯ đến địa phương soát xét rất kỹ trước khi phê duyệt. Do đó, việc cho rằng quy hoạch tại bán đảo Quảng An sai về mặt nguyên lý là không có cơ sở.

"Việc thực hiện quy hoạch đã được phê duyệt đúng pháp luật và nhất quán là cần thiết. Do đây là một dự án cực kỳ quan trọng, có quy mô khá đồ sộ, lại đặt tại một vùng văn hóa đặc biệt, nên đề nghị TP Hà Nội tổ chức thêm hội thảo để lắng nghe, tham vấn ý kiến chuyên gia và cộng đồng đầy đủ, thỏa đáng, đồng thời, có thể nên lấy ý kiến rộng rãi Nhân dân Thủ đô về mô hình nhà hát" - Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, TS.KTS Phan Đăng Sơn nêu.