Đằng sau tuyên bố nối lại thử nghiệm hạt nhân của ông Trump

Trên mạng xã hội Truth Social, ông chủ Nhà Trắng ngày 29/10 khẳng định đã chỉ thị cho Bộ Chiến tranh bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân trên cơ sở bình đẳng. “Quy trình này sẽ bắt đầu ngay lập tức.”

Hiện chưa rõ ông Trump có ý định thử nghiệm đầu đạn hạt nhân hay các bộ phận khác của vũ khí hạt nhân, như hệ thống phóng, cũng như chưa rõ những quốc gia nào ông tin rằng đang tiến hành thử nghiệm.

Mỹ, Nga và Trung Quốc - ba quốc gia sở hữu kho vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới, đều chưa tiến hành thử nghiệm hạt nhân toàn phần kể từ thập niên 1990.

Lần thử nghiệm toàn phần cuối cùng của Mỹ diễn ra vào năm 1992. Tuyên bố của ông Trump được đưa ra ngay trước thềm hội nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Busan, Hàn Quốc, song vấn đề này dường như không nằm trong chương trình nghị sự của cuộc gặp.

Dù từng bày tỏ thái độ hoài nghi với vũ khí hạt nhân, ông Trump vẫn ủng hộ chính sách ngăn chặn phổ biến hạt nhân. Ông cho biết trước đó trong năm rằng Nga đã đồng ý với “một số giới hạn hạt nhân chưa xác định,” và Trung Quốc cũng sẵn sàng tham gia. Hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân Mỹ–Nga, New START, dự kiến sẽ hết hạn vào tháng 2.

Tuy nhiên, Nga đã tiếp tục thử nghiệm các hệ thống có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 29/10 tuyên bố nước này đã thử nghiệm thành công ngư lôi Poseidon có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, chỉ vài ngày sau khi công bố tên lửa hành trình Burevestnik chạy bằng năng lượng hạt nhân đã bay 15 giờ, vượt hơn 14.000 km.

Ông Putin từng khẳng định rằng Nga sẽ chỉ thử nghiệm hạt nhân nếu có quốc gia khác thực hiện trước.

Phát ngôn viên Điện Kremlin, Dmitry Peskov, cho biết hai cuộc thử nghiệm Burevestnik và Poseidon “không được tính là hạt nhân”, đồng thời hy vọng “thông tin này đã được truyền đạt đúng đến Tổng thống Trump.”

Hans Kristensen, chuyên gia thuộc Liên đoàn Các nhà khoa học Mỹ (FAS), nói rằng “Mỹ cũng đã tiến hành các thử nghiệm tương tự.”

Ông Leonid Slutsky, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nga, cảnh báo rằng “hỗn loạn” sẽ xảy ra nếu Mỹ nối lại các cuộc thử nghiệm đầu đạn hạt nhân.

Trong nhiệm kỳ trước, chính quyền Tổng thống Trump từng cân nhắc khôi phục thử nghiệm hạt nhân sau khi cáo buộc Nga và Trung Quốc tiến hành “thử nghiệm hạt nhân công suất thấp” - điều mà cả hai quốc gia phủ nhận.

Theo chuyên gia William Alberque, cựu Giám đốc Trung tâm Không phổ biến hạt nhân NATO, Mỹ có thể sẵn sàng thực hiện một số dạng thử nghiệm trong vòng 6-10 tháng, nhưng sẽ cần khoảng ba năm để chuẩn bị cho một chuỗi thử nghiệm quy mô lớn, với chi phí có thể lên đến hàng trăm triệu USD.

Kho vũ khí hạt nhân toàn cầu

Hiện nay có 9 quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân, bao gồm Mỹ, Anh, Pháp (thuộc NATO), cùng Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Pakistan, Israel và Triều Tiên. Tổng cộng, khoảng 12.241 đầu đạn hạt nhân đang tồn tại trên toàn cầu, trong đó hơn 9.600 được cho là đang ở trạng thái sẵn sàng hoạt động.

Mỹ sở hữu 5.177 đầu đạn hạt nhân, bao gồm cả những đầu đạn đang chờ tháo dỡ. Tính đến năm 2023, 3.748 đầu đạn nằm trong kho chính thức. Tuy ông Trump tuyên bố Mỹ có nhiều vũ khí hơn bất kỳ quốc gia nào, nhưng thực tế Nga được cho là có khoảng 5.459 đầu đạn, nhỉnh hơn chút so với lượng của Mỹ.

Hai quốc gia này kiểm soát khoảng 90% tổng số vũ khí hạt nhân toàn cầu, bao gồm cả loại chiến lược và phi chiến lược.

Mỹ là quốc gia đầu tiên phát triển vũ khí hạt nhân, và suốt 80 năm qua, đây vẫn là nền tảng của chiến lược quốc phòng Washington. Các đồng minh của Mỹ - từ Hàn Quốc đến các nước NATO châu Âu — đều dựa vào ô hạt nhân Mỹ để bảo đảm an ninh.

Theo các chuyên gia hạt nhân Mỹ, Trung Quốc hiện có khoảng 600–700 đầu đạn hạt nhân có thể phóng từ đất liền, trên không hoặc từ tàu ngầm. Lầu Năm Góc ước tính con số này sẽ vượt 1.000 vào năm 2030, tùy thuộc vào lượng plutonium, uranium làm giàu cao và tritium mà Bắc Kinh có thể tiếp cận.