Nếu người Trung Hoa nổi tiếng với xì dầu, người phương Tây hãnh diện vì chế ra các loại nước sốt… thì người Việt Nam tự hào có nước mắm. Đó là thứ nước cốt có mùi đặc trưng, trong suốt, màu từ nâu vàng đến cánh gián, giàu đạm, chất khoáng và vitamin, chắt lọc ra từ cá đã được làm sạch, ướp muối hạt, trải qua quá trình lên men tự nhiên bằng phương pháp ủ chượp.
Không ai biết chính xác nghề làm nước mắm ở Việt Nam có từ bao giờ. Có thể nó ra đời cùng với nghề đánh cá và ngư dân qua quá trình bảo quản, chế biến cá đã “vô tình” cho ra cái thứ nước chấm tuyệt vời như ngày hôm nay.
Theo sử sách, mãi đến năm 997 nước Đại Việt mới chính thức không còn phải cống nạp nước mắm cho vua nhà Tống. Điều này cho thấy nước mắm Việt rất có giá trị mới được chọn mang đi cùng vàng bạc châu báu, lụa là, ngà voi để… tiến cung. Và, nó cũng chứng minh rằng nước mắm đã được làm ra từ những làng chài ven biển hàng ngàn năm.
Ở Việt Nam, nước mắm được sản xuất ở khắp các vùng ven bờ biển dài trên 3.200 km của đất nước, từ địa đầu Móng Cái cho đến mũi Cà Mau. Tuy nhiên mỗi vùng miền lại có nguồn nguyên liệu riêng (do vị trí địa lý, khí hậu, thổ nhưỡng), bí quyết riêng, nên mỗi vùng, mỗi miền đều tạo ra loại nước mắm mang hương vị khó có thể lẫn với nơi khác.
Nghề làm nước mắm thủ công truyền thống của Phú Quốc đã tồn tại trên 200 năm. Trải qua những giai đoạn thăng trầm của lịch sử, ngày nay, nước mắm Phú Quốc không chỉ nổi tiếng ở Việt Nam mà còn lan rộng ra khu vực Đông Nam Á và sang tận trời Tây. "Nghề làm nước mắm Phú Quốc" đã được tôn vinh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; được Ủy ban châu Âu cấp văn bằng bảo hộ tên gọi xuất xứ địa lý, là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được bảo hộ trên thị trường của các nước thuộc EU.
Cũng theo bà bà Hồ Kim Liên, trên đảo Phú Quốc hiện còn 51 doanh nghiệp (còn gọi là nhà thùng) làm nước mắm truyền thống. Sản lượng hàng năm đạt khoảng 20-25 triệu lít, tính từ 20 độ đạm trở lên. Chúng tôi đang mong muốn có một làng nghề làm nước mắm. Làng nghề tập trung sẽ giúp giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường. Ngoài ra nó tạo không gian cho du khách đến trải nghiệm về nghề làm nước mắm, thăm bảo tàng nước mắm… Ngoài ra nó cũng giúp quản lý giá cả, chất lượng của sản phẩm.
