Năm 2023 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử đối với nhân khẩu học châu Á: Lần đầu tiên trong kỷ nguyên hiện đại, Ấn Độ được dự đoán sẽ vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất.
Dân số trẻ và ngày càng tăng của quốc gia Nam Á này mang lại cơ hội phát triển, nhưng đồng thời cũng tạo ra nhiều thách thức, từ xóa đói giảm nghèo đến giáo dục. Các chuyên gia cho rằng nhu cầu lương thực tăng cao có thể ảnh hưởng đến thương mại của Ấn Độ với các nước khác, trong khi Ngân hàng Thế giới gần đây ước tính rằng Ấn Độ sẽ cần đầu tư 840 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng đô thị trong 15 năm tới để hỗ trợ số lượng công dân ngày càng tăng.
Tình thế tiến thoái lưỡng nan của Ấn Độ chỉ là một phần của bức tranh dân số châu Á phức tạp và khác biệt - sự phân chia giữa các quốc gia trẻ, đang phát triển và các quốc gia già hóa, suy giảm. Cột mốc mới nhất của nhân loại làm nổi bật khoảng cách này và các vấn đề ở cả hai phía.
Liên Hợp Quốc (LHQ), cơ quan có ước tính dân số từ năm 1950, đã công bố vào ngày 15/11 rằng dân số toàn cầu có thể đã đạt mốc 8 tỷ.
Châu Á là quê hương của hơn một nửa trong số 8 tỷ người.
Ngoài Trung Quốc (1,426 tỷ) và Ấn Độ (1,417 tỷ), năm quốc gia châu Á khác có hơn 100 triệu người vào năm 2022, số liệu của LHQ cho thấy. Indonesia có 276 triệu người, Pakistan có 236 triệu người, Bangladesh có 171 triệu người, Nhật Bản có 124 triệu người và Philippines có 116 triệu người.
LHQ cho biết, một thế giới với 8 tỷ người báo hiệu những cải thiện đáng kể về sức khỏe cộng đồng giúp tăng tuổi thọ. Đồng thời cũng chỉ ra rằng: "Thế giới đa dạng về mặt nhân khẩu học hơn bao giờ hết, với các quốc gia phải đối mặt với các xu hướng dân số khác nhau rõ rệt, từ tăng trưởng đến suy giảm."
Ở châu Á, điều này rõ ràng hơn cả. Khu vực này có các quốc gia trẻ với độ tuổi trung bình ở độ tuổi 20, chẳng hạn như Ấn Độ (27,9 tuổi), Pakistan (20,4) và Philippines (24,7), cũng như các nền kinh tế già với độ tuổi trung bình ở độ tuổi 40, bao gồm Nhật Bản (48,7). và Hàn Quốc (43,9). Khoảng cách giữa người trẻ và người già ngày càng nới rộng trong những thập kỷ qua.
Trong khi Ấn Độ phải đối mặt với tình trạng thiếu việc làm và cơ sở hạ tầng để hỗ trợ dân số ngày càng tăng, thì Nhật Bản phải đối mặt với tình trạng giảm sinh nghiêm trọng do đại dịch Covid-19 mà chính phủ nước này cho là “tình hình nguy cấp”. Dù bằng cách nào, xu hướng dân số đang ngày càng tác động đến các nền kinh tế và xã hội.
Theo dự đoán của LHQ, dân số Ấn Độ sẽ tăng khoảng 11 triệu người từ năm 2022 đến năm 2023, lên 1,43 tỷ người. Với 17% dân số toàn cầu nhưng chỉ có 2,4% diện tích đất và 4% tài nguyên nước, Việt Nam đứng trước cả cơ hội và thách thức.
Mặc dù các nhà kinh tế kỳ vọng GDP của Ấn Độ sẽ tăng khoảng 7% vào năm 2023 - mức cao nhất trong số các nền kinh tế lớn - và mặc dù giai đoạn tồi tệ nhất của đại dịch Covid-19 dường như đã qua, Ấn Độ vẫn tiếp tục đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp cao khoảng 8%, theo Trung tâm Giám sát Kinh tế Ấn Độ. Điều đó cho thấy nước này chưa tạo ra đủ việc làm để hỗ trợ dân số ngày càng tăng.
Trong khi đó, Nhật Bản, xã hội già hóa nhanh nhất châu Á, lại phải đối mặt với những vấn đề hoàn toàn khác, chẳng hạn như giảm dân số và suy thoái ở nông thôn.
Có khoảng 3,49 triệu ngôi nhà bị bỏ hoang vào năm 2018, tăng gần gấp đôi trong vòng 20 năm, theo Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản. Bộ cho biết những ngôi nhà như vậy có thể làm suy giảm cảnh quan, khó để ngăn chặn thảm họa và tội phạm của khu vực, đồng thời tạo điều kiện cho hỏa hoạn và xả rác trái phép.
Số liệu thống kê mới nhất của chính phủ cho thấy số ca sinh mới ở Nhật Bản, ngoại trừ người nước ngoài, lần đầu tiên được ghi nhận là giảm xuống dưới 800.000 vào năm 2022. Đây là tốc độ giảm nhanh hơn nhiều so với dự đoán của nước này.
Các nền kinh tế phát triển như Nhật Bản và Hàn Quốc đã phải đối mặt với tình trạng tỷ lệ sinh giảm vào thời điểm Covid-19 tấn công, khiến việc kết hôn bị trì hoãn.
Dữ liệu về mức sinh của LHQ chỉ ra: Tổng tỷ lệ sinh ở Đông Á - bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và các nước khác - đã giảm đáng kể xuống 1,17 vào năm 2021 từ mức 1,46 vào năm 2019.
Tuy nhiên, dân số già của Trung Quốc đang đạt đến mức ổn định và dự kiến sẽ bắt đầu giảm trước năm 2025, theo truyền thông nhà nước. Tương tự như vậy, dân số đang già đi nhanh chóng ở một số nước Đông Nam Á, bao gồm Singapore và Thái Lan.
Châu Á là trung tâm gia tăng dân số của thế giới trong nhiều thập kỷ. Chuyên gia Shotaro Kumagai của Viện nghiên cứu Nhật Bản lưu ý rằng cộng đồng quốc tế có thể cùng phối hợp để giải quyết nhu cầu ngày càng tăng về lương thực và năng lượng.
"Ví dụ, Nhật Bản đã thiết lập một hệ thống bảo hiểm chăm sóc dài hạn để chuẩn bị cho xã hội lão hóa. Tôi nghĩ rằng có khả năng hợp tác với các nước châu Á khác có tỷ lệ sinh giảm và dân số già trong thiết kế các hệ thống [an sinh xã hội] ở cấp liên chính phủ", chuyên gia này cho biết.
Ông gợi ý rằng các quốc gia châu Á có thể trao đổi ý kiến và thông tin về loại sáng kiến dân số và phương thức cải thiện ở cả cấp chính phủ và doanh nghiệp .
Khi dân số thế giới ước đạt 8 tỷ người vào tháng 11, LHQ từng phát một đoạn thông điệp ngắn.
"Thế giới đạt được 8 tỷ người không phải là một thảm họa. Trên thực tế, đó là một thành công lớn trên toàn cầu. Nhiều người sống sót hơn, tuổi thọ tăng lên trên toàn thế giới, chăm sóc sức khỏe đã được cải thiện và nhiều người đang phát triển mạnh," thông điệp có đoạn.
Tuy nhiên, LHQ cũng cảnh báo: "sẽ là một thảm họa nếu các chính phủ không chuẩn bị cho những gì sắp xảy ra trong vài thập kỷ tới."
