Đẩy mạnh phân cấp trong quản lý đất đai: cấp thiết để vận hành chính quyền địa phương hai cấp
Kinhtedothi - Kể từ ngày 1/7/2025, mô hình chính quyền hai cấp chính thức đi vào vận hành trên toàn quốc theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi. Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 151/2025/NĐ-CP chính là bước đi chiến lược nhằm cụ thể hóa tinh thần phân cấp, phân quyền sâu rộng được xác lập trong Luật Đất đai năm 2024, tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp khi thực hiện thủ tục hành chính liên quan đến đất đai.
Tinh gọn hệ thống, tăng hiệu quả thực thi
Một trong những điểm nổi bật của Nghị định 151/2025/NĐ-CP là quy định cụ thể việc phân định thẩm quyền quản lý đất đai giữa các cấp chính quyền, đặc biệt là chuyển giao một phần thẩm quyền từ cấp huyện xuống cấp xã, hướng đến mục tiêu tinh gọn bộ máy, nâng cao tính chủ động, trách nhiệm của chính quyền cơ sở – nơi gần dân, hiểu dân nhất.
Nghị định cho phép Chủ tịch UBND cấp xã đảm trách hàng loạt nhiệm vụ trước đây vốn thuộc cấp huyện, như: thành lập hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho từng dự án; ban hành quyết định kiểm đếm bắt buộc, cưỡng chế thu hồi đất; quyết định trưng dụng, gia hạn trưng dụng, xác định mức bồi thường thiệt hại; giải quyết tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư...
Việc phân quyền cho Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết các vấn đề liên quan đến đất đai được kỳ vọng làm tăng tính hiệu quả thực thi các quy định pháp luật.
Ngoài ra, cấp xã còn được giao thêm quyền trong công tác quy hoạch sử dụng đất, bao gồm cả việc lập, điều chỉnh và thẩm định quy hoạch sử dụng đất cấp xã, yếu tố then chốt giúp quy hoạch phát triển địa phương sát thực tế hơn và phản ứng nhanh hơn trước các biến động. Đồng thời việc tăng thẩm quyền cho cấp xã là phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp tại địa phương, đặc biệt khi xã/phường là nơi trực tiếp tiếp xúc và xử lý các vướng mắc thực tiễn của người dân, góp phần nâng cao tính linh hoạt trong điều hành, rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính, từ đó giảm chi phí xã hội và tăng hiệu quả đầu tư.
“Khi giao thêm quyền cho cấp xã, đặc biệt là Chủ tịch UBND xã, Nhà nước đã thể hiện sự tin tưởng và đặt trách nhiệm rõ ràng vào người đứng đầu tại cơ sở. Đây là bước đi dũng cảm nhưng cần thiết nếu muốn bộ máy vận hành linh hoạt và hiệu quả hơn” - PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội nhìn nhận.
Không để “phân cấp” thành “phân tán” trách nhiệm
Ông Nguyễn Văn Đính – Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng, việc phân quyền về cấp xã sẽ giúp giải quyết nhanh chóng các thủ tục liên quan đất đai cho nhà đầu tư, doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cần tránh tình trạng mỗi địa phương một kiểu, gây khó khăn cho hoạt động đầu tư trên diện rộng. Đặc biệt, là cấn quan tâm bảo đảm việc phân cấp đi kèm cơ chế giám sát hiệu quả.
“Để bảo đảm tính liên thông, Chính phủ cần song hành triển khai các hệ thống quản lý tập trung như phần mềm quản lý đất đai đồng bộ từ T.Ư đến xã, tích hợp dữ liệu trên nền tảng số, để mọi cấp có thể giám sát chéo, kiểm tra kịp thời các quyết định hành chính liên quan đến đất đai tại địa phương. Việc giao quyền cho cấp xã không đồng nghĩa buông lỏng giám sát hay giảm vai trò của cấp tỉnh, mà cần tiếp tục đóng vai trò định hướng, kiểm tra, thanh tra thường xuyên để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các vi phạm” – ông Nguyễn Văn Đính nêu quan điểm.
Không chỉ trao quyền, Nghị định 151/2025/NĐ-CP cũng đưa ra những quy định rất cụ thể nhằm bảo đảm việc thực hiện quyền lực được minh bạch, có trách nhiệm và có thể giám sát. Trong đó, đáng chú ý là việc quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý đất đai cấp xã, như: tổ chức xác định giá đất cụ thể, xác định mức bồi thường thiệt hại do trưng dụng đất, lập kế hoạch kiểm tra đất đai trên địa bàn...
Quản lý đất đai là vấn đề nhạy cảm và phức tạp, vì vậy các cơ quan T.Ư cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tránh việc phân cấp làm phân tán trách nhiệm.
“Đất đai là lĩnh vực nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến quyền lợi kinh tế và pháp lý của người dân, nếu không được chuẩn bị kỹ về tổ chức, cơ sở dữ liệu và con người thì mô hình phân cấp dễ lúng túng, thậm chí tạo ra khoảng trống quản lý. Bộ NN&MT đã yêu cầu các địa phương rà soát toàn bộ quy trình xử lý thủ tục hành chính liên quan đất đai, chuẩn hóa lại biểu mẫu, văn bản, quy định rõ thời hạn xử lý từng bước; và khẩn trương xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu đất đai cấp xã, bảo đảm khi chuyển giao thẩm quyền, dữ liệu đã đầy đủ, rõ ràng” - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ NN&MT) Đoàn Thị Thanh Mỹ cho hay.
Các chuyên gia đều cho rằng, dù Nghị định 151/2025/NĐ-CP đã tạo ra khung pháp lý rõ ràng, nhưng để chính sách đi vào thực tiễn hiệu quả cao cần lưu ý thêm một số nội dung: đẩy mạnh đào tạo nhân lực cấp xã; đầu tư hệ thống phần mềm dùng chung, kết nối dữ liệu đất đai, quy hoạch, tài chính – thuế, môi trường, bảo đảm xử lý thủ tục nhanh, minh bạch; công khai quy trình, thủ tục để người dân giám sát; đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát từ các cơ quan T.Ư, không để xảy ra tình trạng lợi dụng phân cấp để lạm quyền, trục lợi.
Việc ban hành Nghị định 151/2025/NĐ-CP là dấu mốc quan trọng để cụ thể hóa Luật Đất đai năm 2024 và bảo đảm sự vận hành đồng bộ của mô hình chính quyền hai cấp tại địa phương. Nghị định 151/2025/NĐ-CP không chỉ là một văn bản quy phạm pháp luật, nó là thước đo cho năng lực tổ chức, khả năng thích ứng và quyết tâm cải cách của chính quyền địa phương hai cấp trong “kỷ nguyên mới”.
