Bao dung, mở lòng từ những điều chưa trọn vẹn
Trưa ngày 14/6, các thí sinh thi vào lớp 10 trường THPT chuyên tại Hà Nội đã hoàn thành bài thi Ngữ văn chuyên với thời gian làm bài 150 phút, gồm 2 câu hỏi, cũng là hai phần nghị luận văn học và nghị luận xã hội.
Khi tiếp cận đề thi Ngữ văn chuyên, TS Trịnh Thu Tuyết – nguyên giáo viên Ngữ văn trường THPT Chu Văn An (Hà Nội) có cảm giác hài lòng vì cả hai câu nghị luận xã hội và nghị luận văn học đều đặt ra được những vấn đề hữu ích, thiết thực với cả cuộc sống và văn chương.
Câu 1 (3,5 điểm) yêu cầu viết bài văn nghị luận xã hội về “điều chưa hoàn hảo mà em yêu thương”. Theo cô Trịnh Thu Tuyết, câu hỏi khá minh triết từ nhan đề cuốn sách, phần trích dẫn cho đến câu lệnh đều giúp học sinh nhanh chóng xác định đúng vấn đề cần bàn luận, đó là “Yêu thương chính những điều không hoàn hảo”! Đây vốn không phải vấn đề mới mẻ, nhưng trong thời đại của thông tin, của những sự cố khủng hoảng truyền thông, của sự cạnh tranh và đánh giá nghiệt ngã… thì việc để học sinh bàn luận và thấu hiểu cả thế gian cũng như mỗi con người đều “có những điều không hoàn hảo” chính là cách giúp các em bình tâm, mạnh mẽ, nhân hậu hơn trước cuộc sống muôn mầu sắc.
| “Những điều chưa hoàn hảo mà em yêu thương” đi vào đề Ngữ văn chuyên lớp 10 tại Hà Nội tạo cơ hội cho học sinh được bày tỏ suy nghĩ của mình. Ảnh: Điệp Quyên. |
“Đề bài cũng có khả năng gợi mở cho học sinh những nghịch lí, những bí ẩn kì diệu trong tâm hồn con người khi chúng ta, thậm chí có thể yêu thương chính những vênh lệch, hao hụt, khuyết thiếu mà hờ hững với những sự được coi là hoàn hảo, toàn vẹn…!” – cô Trịnh Thu Tuyết nói.
Cũng với câu hỏi nghị luận xã hội, cô Đỗ Khánh Phượng - Giáo viên Ngữ văn, Hệ thống giáo dục HOCMAI, nhận định: Đây là vấn đề khá hấp dẫn, bởi lâu nay người ta thường quan niệm, để yêu thương phải gắn với cái tốt, cái đẹp, sự hấp dẫn, sự hoàn hảo… Tuy nhiên nếu không hoàn hảo, đôi khi sẽ thiếu hụt yêu thương. Trong cuộc sống, ai cũng có những khiếm khuyết ở cả hai phương diện ngoại hình và tính cách. Sự không trọn vẹn, hoàn hảo tồn tại ở mọi lĩnh vực.
Không chỉ vậy, với câu nghị luận xã hội trong đề Văn này học sinh có cơ hội được bộc lộ suy nghĩ về mình và mọi người, giúp các em có cái nhìn khách quan, tích cực về những điều không trọn vẹn đó, trân trọng những điều đó. Từ đó, các em biết yêu quý bản thân và những người xung quanh, nỗ lực hoàn thiện chính mình trong cuộc sống, biết bao dung, mở lòng khi thấy được những điều chưa trọn vẹn ở mọi người. Vấn đề nêu ra trong câu nghị luận xã hội khá hay, gần gũi, đi vào vấn đề lắng đọng với mỗi chúng ta.
Khám phá cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học
Câu 2 (6,5 điểm), trong đề Ngữ văn chuyên yêu cầu học sinh viết bài văn nghị luận văn học với một vấn đề đã rất quen thuộc trong văn chương: Mới chưa chắc đã hay, hay phải mới. Cái mới dễ nhận biết, cái hay nằm ở tầm tư tưởng, tác động đến người đọc, lại phải phụ thuộc vào đối tượng tiếp nhận văn học. Đối tượng trình bày là học sinh lớp 9 (14, 15 tuổi) nên bằng trải nghiệm văn học, học sinh lớp 9 khó nhận ra cái hay (trừu tượng). Trong sáng tạo nghệ thuật, chắc chắn mới là yêu cầu đầu tiên khẳng định tài năng của người nghệ sĩ. Tuy nhiên không thể tránh khỏi những cuộc “gặp gỡ” với một tác phẩm trước đó. Vấn đề đặt ra là chúng ta cần phát hiện những xử lí tinh tế của nhà văn để tạo nên cái độc đáo, mới mẻ (có thể cả trên nên cái cũ).
| Đề thi Ngữ văn chuyên lớp 10 gợi mở những điều bí ẩn kỳ diệu trong tâm hồn học sinh. Ảnh: Điệp Quyên. |
“Đề thi Ngữ văn chuyên đòi hỏi học sinh phải có kiến thức sâu, rộng cả về hiểu biết xã hội và kiến thức văn học. Đặc biệt, phải thuần thục các thao tác giải thích, chứng minh, bình luận mới có thể làm tốt đề này. Đây là một đề thi hay, có sức phân loại cao, kiểm tra khá toàn diện các đơn vị kiến thức, kĩ năng của thí sinh. Đề có khả năng khơi gợi sự hứng thú của học sinh, tuy nhiên câu nghị luận văn học vẫn còn hạn chế sức viết của học sinh khi giới hạn các tác phẩn sáng tác sau 1975.” – cô Đỗ Khánh Phượng nhận định.
Gợi ý đề làm tốt bài thi Ngữ văn chuyên, cô Hoàng Thơm – Giáo viên Văn trường THPT chuyên Nguyễn Huệ (quận Hà Đông) chi biết: Câu 1, thí sinh phải nắm chắc kỹ năng viết bài nghị luận; trình bày được quan điểm bản thân và biết phát hiện những điều không hoàn hảo trong cuộc sống thường nhật mà mình không ngừng yêu thương, biết chấp nhận, yêu thương để tự hoàn thiện.
Với câu 2, yêu cầu học sinh có vốn kiến thức và năng lực cảm thụ để làm sáng tỏ ý kiến qua những tác phẩm đã học để chỉ ra phẩm chất sáng tạo của mỗi người nghệ sĩ trong lao động nghệ thuật. Với đề tài này, học sinh có thể chứng minh qua 2 -3 tác phẩm đã học về hình ảnh, đề tài, thể loại, ngôn từ, giọng điệu. Và, điều quan trọng vẫn là mạch cảm xúc và diễn đạt sáng tạo của thí sinh.
Các giáo viên Văn khác cùng chung nhận định, đề thi Văn chuyên của Hà Nội năm nay hay, có tính phân loại, tạo cơ hội để học sinh bày tỏ quan điểm và kiểm tra toàn diện kiến thức văn học và kiến thức xã hội cũng như kĩ năng làm bài của học sinh. Đề Ngữ văn chuyên cũng có giá trị giáo dục và thẩm mĩ cao đối với các em học sinh thông qua câu 1 hướng đến những suy nghĩ, thái độ và tình cảm nhân văn tốt đẹp thì câu 2 giúp học sinh khám phá được những cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học đã được học trong chương trình Ngữ văn 9.
