Đề xuất quy định trách nhiệm nếu điều chỉnh quy hoạch sai, thiệt hại cho dân

Ngày 4/4, tại Hà Nội, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam tổ chức "Hội nghị phản biện xã hội Dự án Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn", do Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh và Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Trần Ngọc Đường chủ trì.

Cụ thể hóa chính sách thành yêu cầu, quy phạm pháp luật

Dự thảo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn gồm 5 chương, 61 điều; dự kiến tập trung giải quyết một số vấn đề: thể chế hóa định hướng lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Nghị quyết số 06; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống văn bản pháp luật; cụ thể hóa các chính sách thành yêu cầu, quy phạm pháp luật trong hoạt động quy hoạch đô thị và nông thôn.

Dự thảo Luật đề cập một số điểm mới: Tăng cường phân cấp phân quyền trong lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch đô thị và nông thôn; đơn giản hóa trình tự thủ tục hành chính nội bộ trong lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch, đáp ứng yêu cầu cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; quy định rõ yêu cầu về quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật đối với TP trực thuộc Trung ương; bổ sung quy định chặt chẽ điều kiện, yêu cầu đối với việc điều chỉnh cục bộ quy hoạch, nguồn lực bảo đảm thực hiện quy hoạch, cụ thể hơn về chính sách của Nhà nước đối với hoạt động quy hoạch đô thị và nông thôn…

Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Trương Thị Ngọc Ánh khẳng định, pháp luật về quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng, quy hoạch nông thôn hiện được quy định chủ yếu tại Luật Quy hoạch đô thị năm 2009 và Luật Xây dựng năm 2014; đồng thời trong hệ thống pháp luật có những luật liên quan quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng.

Tuy nhiên, những quy định liên quan quy hoạch đô thị và nông thôn được quy định tản mạn trong các văn bản quy phạm pháp luật nên gây khó khăn trong quá trình thực hiện quy định pháp luật về quy hoạch đô thị và nông thôn.

“Nhằm góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật về quy hoạch đô thị và nông thôn, MTTQ Việt Nam đã đưa nội dung này vào kế hoạch phản biện xã hội năm 2024; mời những chuyên gia, nhà khoa học lĩnh vực quy hoạch, đất đai… chuẩn bị nội dung nghiên cứu để tham gia đề xuất các nội dung phản biện” - bà Trương Thị Ngọc Ánh khẳng định.

Quy hoạch của tỉnh, huyện đưa ra lấy ý kiến cộng đồng còn hình thức

Tại Hội nghị, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn đã nêu nhiều ý kiến phản biện về những nội dung: Cấu trúc, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, kỹ thuật xây dựng Dự án Luật quy hoạch đô thị và nông thôn; bảo đảm phù hợp văn bản của Đảng, tính hợp Hiến, tính thống nhất đồng bộ với hệ thống pháp luật về xây dựng và quy hoạch của dự thảo Luật quy hoạch đô thị và nông thôn; nguồn lực trong xây dựng, quản lý, triển khai quy hoạch và quản lý Nhà nước về quy hoạch; vai trò của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội; tính khả thi của dự án Luật trong thực tiễn nước ta…

Đáng chú ý, đề xuất có quy định chặt chẽ về thay đổi quy hoạch và hệ quả pháp lý, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực nhận định, toàn dự thảo chưa thấy đề cập thời gian của các loại quy hoạch đô thị. Việc điều chỉnh cục bộ quy hoạch bổ sung nguyên tắc “không phá vỡ quy hoạch chung, bảo đảm môi trường, cảnh quan” là chưa đủ.

“Vừa qua, nhiều khu đô thị thay đổi phân khu, chức năng, cốt đường tạo ra thiệt hại, bức xúc trong Nhân dân, nên rất cần quy định trách nhiệm nếu điều chỉnh sai, gây thiệt hại cho người dân” - ông Ngô Sách Thực nêu rõ.

Nhắc tới việc tổ chức lấy ý kiến quy hoạch đô thị và nông thôn, ông Ngô Sách Thực cho rằng, việc lấy ý kiến cộng đồng nên quy định rõ quy hoạch chi tiết, quy hoạch phân khu của đô thị nơi cư dân sinh sống trước khi phê duyệt hoặc điều chỉnh, trong khi quy hoạch của tỉnh, của huyện hiện được đưa ra lấy ý kiến cộng đồng rất hình thức. Lấy ý kiến khu dân cư bằng hình thức hội nghị hay bằng phiếu do khu dân cư lựa chọn quyết định theo quy định Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở. 

Đồng quan điểm, theo TS Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội xây dựng Việt Nam, cần có quy định về tổ chức lấy ý kiến theo từng cấp quy hoạch phù hợp tính chất, tầm quan trọng, mức ảnh hưởng của cấp quy hoạch. Cũng nên quy định số lượng, tiêu chuẩn, trách nhiệm, quyền lợi của chuyên gia trong việc góp ý theo từng cấp quy hoạch, mà phù hợp nhất là thông qua những tổ chức xã hội nghề nghiệp nhằm tập hợp đông đảo sự tham gia của đội ngũ trí thức, tránh hiện tượng “thân quen” trong việc mời chuyên gia góp ý.

“Cần có định nghĩa về cộng đồng dân cư, thôn, tổ dân phố tham gia ý kiến về quy hoạch, quy định cụ thể đối tượng, thành phần, số lượng đại diện cho cộng đồng dân cư tham gia theo từng cấp quy hoạch, loại đô thị, bảo đảm quyền và nghĩa vụ của người dân trong các hoạt động quy hoạch” - ông Đặng Việt Dũng nêu. 

Tăng cường vai trò MTTQ trong Hội đồng thẩm định về quy hoạch

Trực tiếp làm việc, nghiên cứu về công tác quy hoạch, TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng: Dự thảo Luật đã xác định thành phần Hội đồng thẩm định là đại diện cơ quan quản lý nông nghiệp, tổ chức xã hội-nghề nghiệp và chuyên gia có năng lực, nhưng Nghị quyết 06-NQ/TW ngày 24/1/2022 về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã nêu: "Để nâng cao chất lượng quy hoạch, cần tăng cường vai trò MTTQ, các tổ chức xã hội, nghề nghiệp". Do vậy, dự thảo Luật nên bổ sung rõ trong thành phần Hội đồng thẩm định có sự tham gia của MTTQ Việt Nam.

Nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Dân chủ - Pháp luật Đỗ Duy Thường nêu thực tế: Việc thực hiện quy hoạch thường xảy ra bất cập, tranh chấp trong thi hành, chấp hành, chính một phần do Luật không quy định vai trò của Nhân dân và MTTQ Việt Nam tham gia xây dựng quy hoạch ở đô thị và nông thôn. Do đó, đề nghị trong dự thảo Luật quy định cụ thể MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội và tổ chức thành viên của MTTQ các cấp, Ban công tác Mặt trận ở khu dân cư có trách nhiệm tham gia xây dựng, góp ý, giám sát hoạt động quy hoạch đô thị và nông thôn.

“Việc bổ sung vai trò, nhiệm vụ cụ thể của MTTQ các cấp trong dự thảo Luật sẽ góp phần thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” theo quy định Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở” - ông Đỗ Duy Thường nói.

Tiếp thu các ý kiến tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Trương Thị Ngọc Ánh khẳng định, đây là những ý kiến trí tuệ, tâm huyết, chất lượng, mang tính phản biện, tập trung vào nhiều nội dung liên quan việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhân dân.

Từ đó, bà Trương Thị Ngọc Ánh giao ban chuyên môn tiếp thu và khẩn trương hoàn thiện văn bản phản biện xã hội đối với dự án Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn để gửi UBTV Quốc hội, Chính phủ, Bộ Xây dựng xem xét trước khi trình Quốc hội khóa XV xem xét tại Kỳ họp thứ 7 vào tháng 5/2024.