Đậm yếu tố văn hóa của cư dân nông nghiệp
Xã Tịnh Long (TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi) xưa có tên gọi là làng Sung Tích, nằm ở hạ lưu sông Trà Khúc, gần cửa Đại – nơi sông Trà Khúc đổ ra biển.
Quá trình hình thành làng xã, người dân Tịnh Long đã sáng tạo, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, nổi bật nhất là Lễ hội đua thuyền truyền thống vào dịp Tết Nguyên đán.
Đây là lễ hội mang tính đại diện của tỉnh Quảng Ngãi với nhiều nét đẹp văn hóa độc đáo, gắn bó mật thiết trong đời sống của cư dân sống ở vùng hạ lưu sông Trà Khúc, mang ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng sinh sôi phát triển, dân cư an lạc.
Đồng thời, kết nối tinh thần đoàn kết yêu thương trong Nhân dân; khơi dậy tinh thần tập luyện thể dục thể thao, rèn luyện sức khỏe, phấn đấu xây dựng quê hương giàu đẹp.
Theo Chủ tịch UBND xã Tịnh Long Nguyễn Anh Tuấn, chưa có tài liệu xác thực khẳng định thời gian hình thành lễ hội. Tuy nhiên, qua lời kể dân gian và các thư tịch, tài liệu liên quan có thể khẳng định, Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long ra đời từ xa xưa, gắn liền với quá trình khai khẩn đất đai và lập làng từ cuối thế kỷ 16, đầu thế kỷ 17.
Các cụ cao niên cho biết, Lễ hội đua thuyền Tịnh Long do một người phụ nữ trong làng khởi xướng để Nhân dân vui chơi vào những ngày Tết cổ truyền.
Khi bà mất, người dân lập miếu thờ, bà trở thành Thành hoàng làng. Hội đua thuyền được tổ chức để tỏ lòng kính trọng, biết ơn Thành hoàng có công xây dựng làng và cũng là lễ hội thể hiện đời sống văn hóa tinh thần của dân làng Sung Tích.
Xã Tịnh Long có 4 thôn, thuyền đua mỗi thôn trang trí theo hình tượng trong bộ tứ linh: Long, Lân, Quy, Phụng và được gìn giữ, thờ cúng tại Nhà thờ Long thuyền ở các thôn, nhân dân thường gọi với tên gọi tôn kính “Ông Ghe”.
Đến khi tổ chức lễ hội đua thuyền, Ban tế tự cùng Nhân dân trong thôn lễ tế, xin phép thần linh được “hạ thủy”, đưa thuyền ra bến luyện tập và tham gia cuộc đua.
Giữ gìn và phát huy di sản
Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long được tổ chức 2 năm một lần, vào dịp Tết Nguyên đán, luôn thu hút đông đảo người dân xã Tịnh Long nói riêng và Quảng Ngãi nói chung tham gia, tạo nên không khí sôi nổi trong những ngày đầu Xuân.
Năm 2024, Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Sáng 2/2 (tức mùng 5 Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025), UBND TP Quảng Ngãi long trọng tổ chức Lễ công bố danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia lễ hội truyền thống “Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long, TP Quảng Ngãi”.
“Đây là dịp tôn vinh giá trị di sản văn hóa với sức sống mãnh liệt, trường tồn cùng thời gian; tôn vinh những nỗ lực thầm lặng, bền bỉ của cộng đồng dân cư trong việc bảo tồn, phát huy giá trị của di sản; thúc đẩy trách nhiệm trao truyền di sản giữa các thế hệ và thực hành di sản trong đời sống hiện nay”- Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Nguyễn Hoàng Giang phát biểu tại buổi lễ.
Đồng thời, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cho rằng, việc khám phá di sản Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long cũng mang tiềm năng lớn phát triển du lịch của địa phương và cả khu vực ven biển Quảng Ngãi.
Theo Phó Chủ tịch UBND TP Quảng Ngãi Nguyễn Văn Anh, thời gian tới, TP Quảng Ngãi sẽ tiếp tục chung sức, đồng lòng, thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long.
“Tin tưởng rằng, Lễ hội đua thuyền xã Tịnh Long sẽ trở thành lễ hội tiêu biểu của tỉnh và là thương hiệu du lịch, thu hút du khách đến xem và thưởng thức, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch trên địa bàn thành phố và tỉnh Quảng Ngãi” - ông Nguyễn Văn Anh nói.
