Chưa có chính sách khuyến khích kèm theo
Theo bà Nguyễn Thị Kim Thúy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội thì Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội và Luật Giáo dục quy định xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa (SGK), đây là chủ trương đúng đắn, mang tính đột phá, chuyển từ cơ chế độc quyền sang cơ chế xã hội hóa, nhằm khai thác, phát huy, sử dụng nguồn lực xã hội có hiệu quả và đáp ứng được yêu cầu của phát triển.
Tuy nhiên, việc xã hội hoá gặp nhiều khó khăn bởi khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới, có nhiều ý kiến cho rằng chỉ nên có một bộ SGK. Quy định xã hội hoá nhưng việc biên soạn SGK chưa có chính sách khuyến khích gì kèm theo. Nghị quyết 88/2014/QH13 giao cho các cơ sở giáo dục phổ thông chọn SGK, còn Luật Giáo dục quyết định giao việc chọn SGK cho UBND cấp tỉnh. Điều này ảnh hưởng phần nào đến việc được chọn một bộ sách ưng ý đối với giáo viên, học sinh của các cơ sở giáo dục phổ thông.
Cũng cho rằng Nghị quyết 88/2014/QH13 là một chủ trương đúng, kịp thời, phù hợp xu thế thế giới và với điều kiện kinh tế - xã hội…, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng chỉ ra 4 nội dung đã đạt được khi thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK.
Một là, xóa bỏ tình trạng độc quyền trong in ấn, biên soạn, phát hành SGK từ nhiều năm nay. Hai là, huy động lực lượng các nhà giáo, nhà khoa học, chuyên gia (khoảng 1.500 người) tham gia biên soạn, thẩm định SGK, tạo nên lực lượng trí thức phục vụ nhiệm vụ trước mắt và lâu dài. Ba là, giúp học sinh, giáo viên có cơ hội lựa chọn các bộ sách phù hợp. Bốn là, giảm bớt gánh nặng trong đầu tư công của Nhà nước về lĩnh vực này.
Còn Nhà giáo ưu tú Ngô Trần Ái, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Đầu tư Xuất bản - Thiết bị Giáo dục Việt Nam (VEPIC) cho rằng, chủ trương xã hội hóa việc biên soạn SGK tạo cơ hội và động lực phong phú, đặc biệt là huy động được đóng góp của toàn xã hội và huy động được trí tuệ của tập thể.
Nhà nước hay thị trường định giá sách giáo khoa?
Tuy nhiên, trước hiện tượng SGK tăng giá cao, tại Kỳ họp thứ III, Khóa XV, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 63 quy định SGK là mặt hàng thuộc Nhà nước định giá. Bộ Tài chính đã trình dự thảo dự án sửa đổi này.
Để bảo đảm mọi học sinh được tiếp cận SGK có chất lượng, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam bày tỏ: “Chúng ta vẫn để cho các nhà xuất bản quy định giá theo cơ chế thị trường nhưng không thể để các DN muốn định giá ra sao cũng được. Chúng ta có những quy định, hành lang pháp lý mà các nhà xuất bản phải tuân thủ khi định giá".
Ông Thỏa giải thích: Trước hết phải tuân theo quy định về chi phí và dựa vào phương pháp định giá chung do Bộ Tài chính ban hành. Còn nguyên tắc định giá phải tuân theo các hạng mục cụ thể trong sản xuất mà các nhà xuất bản phải chi ra và có mức lợi nhuận phù hợp để tái đầu tư theo quy. Nhà nước có 2 cách kiểm soát, một là kiểm soát trực tiếp hai là gián tiếp nhưng chỉ áp dụng với sản phẩm độc quyền, còn với sản phẩm xã hội hóa cần có thêm các cơ chế khác để phù hợp.
Theo Luật Giá hiện nay, mặt hàng SGK là mặt hàng kê khai giá. DN, các nhà xuất bản kê khai giá, Bộ Tài chính thẩm định, Bộ GD&ĐT phối hợp với Bộ Tài chính để đưa ra quan điểm của mình.
Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng thông tin: Tới đây, Bộ GD&ĐT sẽ tham mưu với Nhà nước có căn cứ quy định tiêu chuẩn định mức, định giá trần, bảo đảm lợi ích hài hòa giữa các nhà xuất bản mục tiêu cao nhất là hướng đến học sinh.
Các nhà xuất bản không lấy mục tiêu lợi nhuận nhưng chúng ta vẫn tạo điều kiện các nhà xuất bản tham gia, bảo đảm tính cạnh tranh để hạ giá thành sách và bảo đảm chất lượng. Sắp tới, Bộ vẫn hướng tới có những bộ sách đặc thù; làm sao có định giá nhưng không làm mất đi động lực của các nhà xuất bản trong biên soạn, phát hành SGK.
Để các bộ SGK đóng góp cho xã hội hoá giáo dục tốt hơn, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thị Kim Thúy chỉ ra 3 cái cần, đó là cần kiên định chủ trương xã hội hóa việc biên soạn SGK; cần xem xét lại việc giao cho UBND cấp tỉnh quyết định việc chọn SGK trong Luật Giáo dục; cần nghiên cứu kỹ việc nhà nước định giá SGK để có giải pháp hài hòa, phù hợp, không ảnh hưởng đến việc xã hội hóa, chống độc quyền trong lĩnh vực này.
Theo bà, có thể xem xét hai phương án điều chỉnh việc định giá đối với SGK: Thứ nhất, chỉ định giá với SGK do DN Nhà nước sản xuất. Thứ hai, trong luật chỉ quy định các mặt hàng được định giá (gồm SGK) rồi giao cho Chính phủ quy định khung giá phù hợp với từng thời kỳ, trong đó quy định giá tối đa để bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng, quy định giá tối thiểu để bảo đảm tính cạnh tranh lành mạnh.
Ngược lại, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam cho rằng Nhà nước nên để thị trường định giá SGK bởi xét về nguyên lý thì SGK không phải mặt hàng độc quyền, đây là mặt hàng mà các nhà soạn thảo có quyền cạnh tranh, vậy giá phải do các đơn vị cạnh tranh trong thị trường này quyết định. "Chỉ có cạnh tranh chúng ta mới thúc đẩy được chất lượng đi lên cũng như là mức giá để thỏa mãn mọi đối tượng trong xã hội"- ông Nguyễn Tiến Thỏa nói.
Với đề xuất mua SGK trang bị cho thư viện, Bộ GD&ĐT đang phối hợp với Bộ Tài chính để đề xuất với Chính phủ theo ba phương thức: Một là mua đủ 100% bổ sung cho thư viện nhưng đây không phải phương án lựa chọn vì có thể gây lãng phí. Hai là mua từ 50-70% gửi vào thư viện. Với mức mua này, tổng ngân sách ước khoảng 3.000 tỉ, mỗi năm bổ sung hao mòn, thất thoát khoảng 15-20%. Ba là chỉ hỗ trợ với học sinh vùng khó khăn. Thực tiễn áp dụng phụ thuộc vào ngân sách, điều này cũng xin ý kiến các bộ ngành, để nghiên cứu, rà soát có được phương thức lâu dài cho những năm học tới đây...- Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng.
