Đừng để bệnh cũ tái phát

Theo số liệu của Bộ Tài chính, tính tới cuối tháng 8, có 29 bộ, ngành và 12 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước. Còn 18 bộ, ngành, 30 địa phương chưa phân bổ hết kế hoạch được Thủ tướng giao, với tổng vốn gần 38.400 tỷ đồng.

Đầu tư công được xác định là một trong những giải pháp, động lực quan trọng giúp phục hồi, thúc đẩy để đạt tăng trưởng ở mức cao. Theo tính toán, giai đoạn 2021 - 2025, vốn đầu tư công giải ngân tăng 1%, GDP có thể thêm 0,058 điểm phần trăm. Chính vì thế, ngay từ đầu năm 2025, Chính phủ đã sớm có những chỉ đạo quyết liệt về nội dung này. Gần 884.560 tỷ đồng vốn công cần giải ngân trong 2025 được Thủ tướng giao kế hoạch sớm cho các bộ, cơ quan T.Ư và địa phương từ đầu năm. Nhiều đơn vị cũng đã nhanh chóng triển khai với quyết tâm cao. Theo số liệu của Bộ Tài chính, 8 tháng đầu năm, cả nước giải ngân khoảng 409.000 tỷ đồng vốn đầu tư công, đạt 46,3% kế hoạch Thủ tướng giao. Số này tăng 5,9% về tỷ lệ và gần 135.300 tỷ đồng số tuyệt đối so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy con số này có cao hơn so với cùng kỳ năm 2024 (40,4%) nhưng vẫn chưa đạt được yêu cầu đề ra.

Thật ra câu chuyện giải ngân vốn đầu tư công chậm, ỳ ạch theo kiểu “đầu năm thong thả, cuối năm hối hả”, là vấn đề đã kéo dài từ nhiều năm nay. Không ít nguyên nhân đã được chỉ ra, chủ yếu xoay quanh các vấn đề khách quan: do những hạn chế, tồn tại trong cơ chế, chính sách, nhất là các quy định, thủ tục chưa phù hợp trong Luật Đầu tư công và Luật Ngân sách Nhà nước. Do các địa phương gặp nhiều vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện như sắp xếp lại bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp. Hoặc có dự án dù đã hoàn tất bước chuẩn bị nhưng khi kiểm tra phát hiện không còn hiệu quả, buộc phải dừng triển khai để tránh lãng phí…

Hay như tại Hà Nội, bên cạnh các yếu tố khách quan như biến động giá vật liệu xây dựng, sự khan hiếm nguồn cung, có 3 nhóm nguyên nhân chính được chỉ ra là thiếu các văn bản hướng dẫn thi hành Luật PPP sửa đổi liên quan đến hợp đồng BT thanh toán bằng quỹ đất. Thủ tục đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn ODA còn kéo dài. Cùng với vướng mắc trong công tác GPMB thì năng lực, kinh nghiệm của một bộ phận cán bộ, đặc biệt ở cấp xã, phường sau khi tiếp nhận một khối lượng dự án khổng lồ (gần 27.000 dự án) còn hạn chế. Tuy nhiên, với quyết tâm của mình, Hà Nội đã có những kiến nghị, giải pháp để kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc đặt mục tiêu giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2025. Từ thực tế trên cho thấy, việc chậm giải ngân, giải ngân không đạt yêu cầu đề ra lại có đến từ yếu tố chủ quan, chính là nhân tố con người với tâm lý không dám làm, sợ sai, hoặc năng lực yếu kém ở nhiều bộ, ngành và địa phương.

Có thể nói trong bối cảnh hiện nay, giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ - động lực quan trọng nhất để trước hết thực hiện mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên cũng như góp phần thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô. Chính vì thế rất khó có thể chấp nhận những tác nhân làm ảnh hưởng đến mục tiêu chung bởi đó là sự lãng phí nguồn lực không nhỏ đòi hỏi phải thay thế ngay những đơn vị năng lực yếu, xử lý nghiêm những hành vi vi phạm, chấm dứt tình trạng "có tiền mà không tiêu được" trong giải ngân đầu tư công.