Đường sắt đô thị sẽ thay đổi cục diện giao thông của Hà Nội

Một lần nữa, ĐSĐT được xác định sẽ giữ vai trò chủ đạo và tạo nên sự thay đổi căn bản, tích cực cho cục diện giao thông vốn đang gặp rất nhiều khó khăn của Thủ đô.

“Đắt xắt ra miếng”

Hà Nội đang dốc sức đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông khung, trong đó có 15 tuyến/đoạn tuyến ĐSĐT được xem là những dự án vô cùng khó khăn, đắt đỏ nhưng cũng giữ vai trò quan trọng bậc nhất với mục tiêu tái cấu trúc đô thị, giảm thiểu phương tiện cá nhân, ùn tắc giao thông (UTGT) và ô nhiễm môi trường của TP.

Thạc sĩ Lê Trung Hiếu - chuyên gia giao thông chia sẻ, UTGT đang cản trở sự phát triển bền vững và làm suy giảm chất lượng cuộc sống của người dân Thủ đô, đẩy TP vào tình thế phải đối mặt với những nguy cơ có thể trở thành “thảm họa giao thông”. Và để giải quyết UTGT tại Hà Nội, biện pháp chủ đạo, chiến lược nhất là ưu tiên đầu tư mạnh mẽ vào ĐSĐT - loại hình vận tải sẽ thay đổi căn bản, tích cực cục diện giao thông Thủ đô.

Đồng quan điểm, Trưởng ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội Nguyễn Cao Minh cho rằng, theo quy hoạch GTVT Thủ đô, đến năm 2030 thị phần vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) khu vực đô thị trung tâm phải đạt 50 - 55%; sau năm 2030 đạt 65 - 70%. Mục tiêu này không thể đạt được nếu TP không có hệ thống ĐSĐT phát triển. Dự kiến sau khi đưa vào khai thác, hệ thống ĐSĐT sẽ vận chuyển khoảng 3,2 triệu lượt khách/ngày, chiếm khoảng 35 - 40% thị phần VTHKCC khu vực đô thị trung tâm và khoảng 20% khu vực ngoại ô.

Mặt khác, Hà Nội đã đặt mục tiêu trở thành đô thị hiện đại, lấy định hướng phát triển giao thông công cộng (theo mô hình TOD) làm cơ sở quy hoạch đô thị. Mục tiêu chính của TOD là xây dựng đô thị hiện đại, gắn với các tuyến ĐSĐT. “Có thể thấy vai trò của ĐSĐT là vô cùng cấp thiết và quan trọng, vừa góp phần quyết định giải quyết UTGT, hạn chế ô nhiễm môi trường, vừa tạo động lực mới trong phát triển kinh tế - xã hội, tăng năng lực cạnh tranh của TP” - ông Nguyễn Cao Minh nói.

Chính vì vậy, Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 30 - NQ/TW ngày 23/11/2022 của Bộ Chính trị; Kết luận 49 - KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị; Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050; Quy hoạch GTVT Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đều xác định nhiệm vụ đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT của Thủ đô là trọng tâm trong giai đoạn tới. Cùng với đó Quốc hội và Chính phủ cũng đã thông qua “Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT Thủ đô”; Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới ĐSĐT tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Vị lãnh đạo Ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội cho biết, căn cứ trên tình hình và đòi hỏi thực tế trong bối cảnh mới, hệ thống ĐSĐT Hà Nội cần được bổ sung mở rộng hơn nữa so với Quy hoạch GTVT Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. “Theo quy hoạch cũ, TP sẽ có 10 tuyến ĐSĐT. Nhưng hiện tại chúng tôi đã để xuất xây dựng 15 tuyến/đoạn tuyến, cùng với đó là tái thiết đô thị theo mô hình TOD - lấy ĐSĐT làm hạt nhân trung tâm” - Trưởng ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội Nguyễn Cao Minh chia sẻ. Sơ bộ nhu cầu vốn đầu tư cho toàn hệ thống 15 tuyến ĐSĐT vào khoảng 55,442 tỷ USD.

“Một kế hoạch, ba phân kỳ”

Trưởng ban Quản lý ĐSĐT Hà Nội Nguyễn Cao Minh cho biết, Hà Nội đã đưa ra kịch bản phát triển ĐSĐT với “một kế hoạch, ba phân kỳ” cụ thể được nghiên cứu, xây dựng trên cơ sở 5 nguyên tắc. Đó là: xây dựng kịch bản đầu tư bao gồm cả các tuyến dự kiến điều chỉnh, bổ sung; bảo đảm mục tiêu đặt ra theo lộ trình phù hợp với khả năng bố trí nguồn vốn của TP, phát huy tối đa hiệu quả đầu tư; tập trung nguồn lực ưu tiên các tuyến tại khu vực đô thị trung tâm, đặc biệt là những tuyến đã có nghiên cứu, chuẩn bị chi tiết; ưu tiên một số tuyến ĐSĐT kết nối các đầu mối giao thông như: sân bay, ga đường sắt quốc gia đầu mối, các khu đô thị tập trung dân cư...; đầu tư hệ thống ĐSĐT gắn liền với quá trình tiếp nhận, chuyển giao công nghệ, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, tính kế thừa và hiệu quả đầu tư.

Ba phân kỳ đầu tư hệ thống ĐSĐT bao gồm: giai đoạn 1, từ nay đến năm 2030 dự kiến hoàn thành thi công xây dựng 96,8km ĐSĐT gồm các tuyến: số 2, số 3.1, số 5. Chuẩn bị đầu tư 301km gồm các tuyến: số 1, số 2A kéo dài đến Xuân Mai, số 4, số 6, số 7, số 8, tuyến vệ tinh: Sơn Tây - Hòa Lạc - Xuân Mai. Tổng mức đầu tư dự kiến: khoảng 16,208 tỷ USD; đưa vào vận hành khoảng 680 toa xe. Phấn đấu đến năm 2030, ĐSĐT đảm nhận 7 - 8% lượng hành khách công cộng và có thể vận chuyển được 2,2 - 2,6 triệu chuyến đi/ngày, đêm.

Giai đoạn 2 từ 2030 - 2035, đặt mục tiêu hoàn thành đầu tư xây dựng 301km; tổng mức đầu tư dự kiến: khoảng 20,966 tỷ USD; đưa vào vận hành khoảng 2.110 toa xe. Phấn đấu đến sau năm 2035, ĐSĐT đảm nhận từ 35 - 40% lượng hành khách công cộng, và có thể vận chuyển được 9,7 triệu - 11,8 triệu chuyến đi/ngày, đêm.

Giai đoạn 3 từ năm 2035 - 2045 đặt mục tiêu hoàn thành đầu tư xây dựng 196,2km; tổng mức đầu tư dự kiến: khoảng 18,268 tỷ USD; đưa vào vận hành khoảng 1.375 toa xe.

Như vậy Hà Nội đã đặt một mục tiêu rất lớn, táo bạo và đầy quyết tâm đến năm 2045 sẽ hoàn thành xây dựng hơn 600km đường ray, đưa vào vận hành 15 tuyến ĐSĐT với 4.165 toa xe.

Để đáp ứng nguồn vốn khổng lồ đó, đồng thời bảo đảm tiến độ đầu tư, kết cấu hạ tầng đường sắt nói chung, ĐSĐT, Kết luận số 49 - KL/TW đã xác định quan điểm: “Huy động tối đa các nguồn lực, tập trung ưu tiên đầu tư phát triển hệ thống giao thông vận tải đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, có lộ trình, bước đi cụ thể, phù hợp với điều kiện và kế hoạch, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Trong đó, xác định nguồn lực trong nước là cơ bản, lâu dài; ngân sách Nhà nước giữ vai trò chủ đạo và quyết định; nguồn lực bên ngoài là quan trọng, tạo đột phá”; và “ưu tiên bố trí nguồn lực trong kế hoạch đầu tư công trung hạn, nguồn tăng thu, tiết kiệm chi hằng năm, khai thác hiệu quả nguồn lực từ quỹ đất, nguồn lực ngoài ngân sách cho phát triển giao thông vận tải đường sắt...”.

Hà Nội cũng sẽ rà soát các nguồn vốn đầu tư công bao gồm: ngân sách, vay trái phiếu, vay ODA và các nguồn vốn huy động khác theo quy định hiện hành.