Ghép tạng từ người cho chết não - Điểm sáng y tế năm 2024: “Cho đi là còn mãi”

Từ những trái tim trao đi...

Chiều tối ngày 16/10, Lê Tiến S (SN 1988) làm công nhân lái xe máy xúc, tiền sử khỏe mạnh, thấy đau đầu rất dữ dội, tê bì chân tay nên đã được đưa đến BV Bạch Mai cấp cứu. Sau 9 ngày nỗ lực điều trị và hồi sức tích cực nhưng tình trạng người bệnh không cải thiện, hôn mê sâu dần, mất các phản xạ và có nguy cơ chết não.

"Qua nhiều cuộc hội chẩn toàn viện, với nhận định người bệnh có nguy cơ cao chết não đến gần, BV đã giải thích về tiên lượng người bệnh với gia đình, trao đổi với gia đình người bệnh về Chương trình hiến mô, bộ phận cơ thể người của quốc gia với mục đích mang lại sự sống cho những người bệnh đang ngày đêm phải chống chọi với bệnh tật và ý nghĩa nhân văn cao đẹp ‘cho đi là còn mãi’" - PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc BV Bạch Mai cho biết.

Thấu hiểu những lời chia sẻ của các y bác sĩ, nhân viên y tế và hiểu rõ quá trình tận tâm tận lực, bằng mọi giá cứu người bệnh của tập thể thầy thuốc BV Bạch Mai nên gia đình người bệnh đã bày tỏ nguyện vọng được hiến tạng người bệnh để cứu người, mang lại sự sống cho những người khác.

Với sự hộ tống của cảnh sát, đêm 26/10 cùng chuyến bay sớm 10 phút, trái tim của anh S đã vượt quãng đường xa xôi vào Huế để ghép cho một bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối. Theo đại diện BV Trung ương Huế, nhờ sự hỗ trợ của cảnh sát dẫn đường và xe đến nhận trái tim hiến tặng được phép vào tận chân cầu thang máy bay, sự chuẩn bị sẵn sàng của ê kíp, chỉ 50 phút kể từ khi trái tim được đặt vào lồng ngực mới, nó đã đập trở lại.

Còn lá gan của anh S cũng nhanh chóng được vận chuyển đến BV Trung ương Quân đội 108, hai quả thận được ghép ngay tại BV Bạch Mai cho hai người bệnh suy thận giai đoạn cuối.

PGS.TS Đào Xuân Cơ - Giám đốc BV Bạch Mai cho hay, đây là cuộc chuyển giao sự sống, anh S đã ra đi nhưng trái tim của anh vẫn đang đập, những bộ phận cơ thể anh đã cứu sống những người bệnh đang chờ. Anh chắc chắn sẽ mỉm cười khi về “thế giới người hiền”.

Đặc biệt, trong tháng 11/2024, ngành y tế chứng kiến hai ca hiến tạng trong một tuần. Ngày 24/11, người thanh niên 18 tuổi Ng.P.K tại BV Thống Nhất đã hiến tạng cứu sống 7 bệnh nhân. Tiếp đó ngày 27/11, bệnh nhân L.T.T (SN 2000) tại BV Quân y 103 cũng hiến tạng sau khi chết não do chấn thương sọ não nặng.

Trước đó, ngày 4/4/2024 – Tại BV E, một buổi lễ đầy xúc động đã diễn ra khi Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan truy tặng Kỷ niệm chương “Vì sức khỏe Nhân dân” cho Thạc sĩ, nữ hộ sinh Lộ Thị Thùy Linh. Người nữ hộ sinh ấy, dù đã qua đời, vẫn để lại một di sản nhân văn sâu sắc khi hiến đa tạng, hồi sinh sự sống cho bốn bệnh nhân đang mỏi mòn chờ đợi cơ hội sống.

Câu chuyện của chị Lộ Thị Thùy Linh là biểu tượng của lòng nhân ái và tinh thần sẻ chia. Sau khi không qua khỏi vì bệnh hiểm nghèo, gia đình chị đã đồng ý thực hiện di nguyện hiến tạng của chị. Từ đó, tim, gan và hai quả thận của chị đã mang lại sự sống cho bốn người mắc bệnh hiểm nghèo tại các BV hàng đầu như Hữu nghị Việt Đức và Trung ương Quân đội 108.  Phát biểu tại buổi lễ, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh: “Ca hiến tạng của nữ nhân viên y tế BV E là tấm gương điển hình lan tỏa trong xã hội về những tấm lòng cao đẹp, thể hiện sự chia sẻ cao quý thân thể mình để cứu sống người khác".

...đến thành tựu vượt bậc trong lĩnh vực ghép tạng

Trong lần trở lại BV Hữu nghị Việt Đức để tái khám theo lịch định kỳ, ông Trần Ngọc Thanh (tỉnh Điện Biên) đã có cơ hội quý giá được gặp lại những ân nhân đã từng cứu mạng mình. Vào năm 2010, ông Thanh phải đối mặt với tình trạng nguy kịch khi được chẩn đoán mắc bệnh gan giai đoạn cuối và cơ hội sống duy nhất của ông lúc đó là một ca ghép gan đầy thử thách. Nhờ sự tận tụy và chuyên môn xuất sắc của đội ngũ y bác sĩ, ca ghép gan mang tính bước ngoặt này đã thành công rực rỡ, không chỉ cứu sống được ông Thanh mà còn tạo nên một thành tựu đáng tự hào cho nền y học Việt Nam.

PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết (nguyên Giám đốc BV Hữu nghị Việt Đức) nhận định, thành công của ca ghép gan đầu tiên từ người hiến tạng chết não tại Việt Nam đã mở ra hy vọng mới cho những bệnh nhân đang phải chiến đấu với bệnh hiểm nghèo. Thành tựu này khẳng định khả năng của y học Việt Nam trong việc thực hiện những kỹ thuật y khoa phức tạp nhất trên thế giới về lĩnh vực ghép tạng. Đáng chú ý, ca phẫu thuật được thực hiện hoàn toàn bởi đội ngũ y bác sĩ Việt Nam tại BV Hữu nghị Việt Đức, không cần sự hỗ trợ của chuyên gia nước ngoài, và chỉ kéo dài 5 giờ 20 phút.

Buổi gặp mặt không chỉ là dịp ôn lại những kỷ niệm về ca phẫu thuật lịch sử, mà còn là minh chứng cho sự tiến bộ vượt bậc của ngành y tế Việt Nam trong lĩnh vực ghép tạng. Qua các xét nghiệm kiểm tra sức khỏe định kỳ, các bác sĩ xác nhận tình trạng sức khỏe của ông Thanh vẫn duy trì ổn định. Hiện tại, ông vẫn có thể làm việc nương rẫy bình thường, cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh và chỉ cần dùng thuốc chống thải ghép với liều lượng thấp.

Hiện nay, Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong ghép tạng, trở thành quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á về số ca ghép tạng mỗi năm, với hơn 1.000 ca được thực hiện.

Theo thống kê của Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người, sau 32 năm thực hiện ca ghép tạng đầu tiên và 14 năm triển khai công tác lấy tạng từ người cho chết não, Việt Nam đã thực hiện hơn 8.000 ca ghép mô và bộ phận cơ thể người. Con số này bao gồm 6.764 ca ghép thận, 456 ca ghép gan, 65 ca ghép tim, cùng nhiều ca ghép phức tạp khác như ghép phổi, ghép chi trên và ghép ruột.

Đặc biệt, năm 2024 ghi nhận một kỷ lục mới với 31 ca chết não được gia đình đồng ý hiến tạng tính đến ngày 28/11, vượt xa con số trung bình 12-13 ca/năm của những năm trước đó. Thành tựu này không chỉ phản ánh sự tiến bộ về mặt kỹ      thuật mà còn cho thấy sự thay đổi tích cực trong nhận thức của người dân về hiến tạng.

Hiện nay, Việt Nam có 26 trung tâm ghép tạng trải dài từ Bắc vào Nam, không chỉ ở tuyến Trung ương mà còn mở rộng xuống tuyến địa phương. Các BV hàng đầu như BV Trung ương Quân đội 108, BV Hữu nghị Việt Đức, BV Chợ Rẫy và BV Trung ương Huế đã làm chủ được các kỹ thuật tiên tiến, từ ghép tim, gan, thận đến phổi, giác mạc.

BV Trung ương Quân đội 108 đã khẳng định vị thế là trung tâm ghép gan số 1 Đông Nam Á với gần 250 ca ghép gan, 500 ca ghép thận, 2 ca ghép tim và 4 ca ghép phổi. BV còn tích cực chuyển giao kỹ thuật cho nhiều cơ sở y tế khác, góp phần nâng cao năng lực toàn ngành.

BV Nhi Trung ương, với số lượng ghép gan nhi lớn nhất cả nước, đã thực hiện nhiều ca ghép khó, bao gồm ghép gan bất đồng nhóm máu và các bệnh lý phức tạp. Điều này không chỉ thể hiện trình độ chuyên môn sâu mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ y học thế giới.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Long, Giám đốc BV Đa khoa Xanh Pôn cho biết, BV là đơn vị y tế đầu tiên trực thuộc Sở Y tế Hà Nội triển khai kỹ thuật lấy và ghép tạng từ người cho chết não. Để chuẩn bị cho ca lấy tạng từ người cho chết não nói trên, thời gian qua, BV Hữu nghị Việt Đức đã hỗ trợ và chuyển giao kỹ thuật chẩn đoán chết não và ghép tạng cho BV Đa khoa Xanh Pôn. Bên cạnh đó, việc BV Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí (Quảng Ninh) thực hiện thành công ca lấy đa tạng đầu tiên tại tuyến tỉnh cũng mở ra triển vọng về việc mở rộng mạng lưới hiến và ghép tạng xuống các địa phương.

Vượt qua rào cản, hướng tới tương lai

Mặc dù đạt được nhiều thành công, ngành ghép tạng Việt Nam vẫn phải đối mặt với thách thức lớn về nguồn tạng hiến. Hiện nay, 96% số ca ghép tạng đến từ người cho sống, trong khi nguồn hiến từ người chết não chỉ chiếm 4% - một tỷ lệ rất thấp so với mức 40-90% ở các nước phát triển.

Nguyên nhân chính là nhận thức xã hội về hiến tạng còn hạn chế. Nhiều người e ngại và bị chi phối bởi quan niệm truyền thống và thiếu thông tin đầy đủ. Theo số liệu năm 2023, tỷ lệ hiến tạng trên một triệu dân ở Việt Nam chỉ đạt 0,15%, thấp hơn 300 lần so với Tây Ban Nha và 40 lần so với Thái Lan.

Trong khi đó, mỗi ngày ở Việt Nam có khoảng 300 người chết não và phần lớn mô, tạng từ nguồn này bị lãng phí. Ngược lại, danh sách chờ ghép tạng luôn ở mức hàng chục nghìn người, và mỗi ngày có hàng chục bệnh nhân tử vong vì không có tạng phù hợp để ghép.

Để giải quyết tình trạng thiếu hụt nguồn tạng hiến, Việt Nam đã có Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể và nhiều văn bản pháp luật liên quan. Luật Bảo hiểm y tế cũng quy định về thanh toán chi phí khám và ghép tạng cũng như điều trị sau ghép. Các thông tư quy định quản lý và sử dụng kinh phí cho người đã hiến bộ phận cơ thể người… Chiến dịch "Đăng ký hiến tặng mô tạng cứu người - Cho đi là còn mãi" do Thủ tướng Chính phủ phát động đã tạo được hiệu ứng tích cực. Đến năm 2024, đã có gần 100.000 người đăng ký hiến tạng, một con số đáng khích lệ cho sự phát triển của ngành.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến - Chủ tịch Hội vận động hiến, tặng mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam, trong không ít trường hợp, chỉ cần một thành viên trong gia đình phản đối, quá trình hiến tạng cũng buộc phải dừng lại. Đây cũng là rào cản lớn khiến nguồn tạng hiến từ người chết não tại Việt Nam còn hạn chế.

Do đó, để người đăng ký hiến mô, tạng được hiến tặng mô, tạng của mình sau khi chết, cần nâng cao được nhận thức của cộng đồng về hiến mô tạng. Khi mỗi người đều hiểu về nghĩa cử cao đẹp của việc hiến mô tạng, đem lại sự sống cho những người khác thì việc ngăn cản thực hiện mong muốn của người chết sẽ giảm đi.

Với những nỗ lực không ngừng của ngành y tế và sự ủng hộ từ cộng đồng, có thể tin tưởng rằng, trong tương lai, ngành ghép tạng Việt Nam sẽ còn phát triển mạnh mẽ hơn nữa, mang lại nhiều cơ hội sống cho người bệnh và góp phần nâng cao vị thế của y tế Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.

Hiến tạng không chỉ là hành động nhân văn mà còn là biểu tượng của tình yêu thương và sự sẻ chia. Những câu chuyện về các ca ghép tạng thành công là minh chứng sống động cho sức mạnh của lòng nhân ái. "Cho đi là còn mãi" – thông điệp ấy sẽ tiếp tục lan tỏa, khơi dậy tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng, mang lại hy vọng cho những bệnh nhân đang cần một phép màu để sống.