Giao lưu trực tuyến: “Bệnh nhân suy tạng và ghép tạng ứng phó với virus Covid-19”

BV Việt Đức cũng như 4 BV được Bộ Y tế giao thực hiện xây dựng Trung tâm ICU để điều trị bệnh nhân Covid-19 trong TP Hồ Chí Minh.  Bộ Y tế đã huy động rất nhiều BV ở miền Bắc, với hơn 20.000 nhân viên y tế vào hỗ trợ rất nhiều tỉnh thành trong miền Nam. Tuy nhiên, 4 trung tâm chúng tôi thực hiện 1 BV độc lập. Khi tôi vào, BV Việt Đức xây dựng 1

trung tâm riêng trên một mảnh đất, chính xác là trên một đầm lầy, vùng trũng. Xây lên những tòa nhà đầu tiên, chứ không phải có 1 bệnh viện sẵn sàng rồi và chúng tôi chỉ vào trợ giúp cùng với BV tại chỗ để mà điều trị hay thu dung những bệnh nhân Covid-19 (như tại BV Việt Đức, Bạch Mai, BV Trung ương Huế).

Khi tôi vào ngày 2/8,  người ta đang xây, chưa có đường, tất cả là sỏi, bùn đất. May mắn được sự trợ giúp rất lớn của Bộ Y tế cũng như Nhân dân TP Hồ Chí Minh, tôi vào đó 1 tuần thì bắt đầu triển khai xong toàn bộ. Sau đó nhận những bệnh nhân đầu tiên. Kỷ niệm khi vào trong TP Hồ Chí Minh thời gian đó, tôi nghĩ, mỗi người có một kỷ niệm riêng cho mình. Khi tôi và đồng nghiệp vào TP Hồ Chí Minh, lúc đầu, anh em rất lo, chưa hiểu sẽ làm như thế nào. Tôi đi công tác triền miên nhưng có lẽ chuyến đi công tác vào TP Hồ Chí Minh là chuyến công tác đầu tiên mà người thân trong gia đình lo lắng nhất, luôn nhắn tin hỏi thăm tôi tình hình thế nào? Tâm lý ai cũng vậy. Mọi người lo lắm. Vào đến nơi, TP không có người, đường xá không có gì. Vào đến nơi đã chiều tối, ngay sáng hôm sau chúng tôi ra công trường luôn. Khi xây dựng BV đó, chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn khi nơi đây chưa có đường điện, đường nước. Chúng tôi phải xây tất cả các phòng ban, điện nước cũng phải làm. Rất may có nhiều thứ mà anh em trong TP Hồ Chí Minh giúp, họ làm rất tốt.

Tôi nhớ, có một hôm họp online, để chuẩn bị nhận bệnh nhân Covid-19 cho ngày hôm sau. Tôi hỏi, ngày mai nhận bệnh nhân, hiện có khó khăn gì? Có 1 điều dưỡng bảo, 1 bệnh nhân bị hôn mê thì phải có bỉm. Bệnh nhân hôn mê, một ngày có thể cần tới 2-3 chiếc bỉm. Ở ngoài Bắc, bỉm là do người nhà mua, bảo hiểm không chi trả. Trong khi bệnh nhân Covid-19 không có người nhà, lấy bỉm ở đâu. Tôi lên 1 nhóm mà đã quen từ trước, là các nhà tài trợ, nhà hảo tâm, tâm sự, chia sẻ những khó khăn nơi đây, tôi đang cần bỉm thì phải làm thế nào?. Thế rồi, chỉ trong vòng 2 tiếng, họ trả lời, bảo ngày mai sẽ có 200 thùng bỉm. Điều đó, cho thấy, sự tương trợ lẫn nhau, sự góp sức của cộng đồng, DN, nhà hảo tâm rất quan trọng. Đó là những kỷ niệm với vai trò là người quản lý, vì tôi không trực tiếp điều trị bệnh nhân hàng ngày.

Tất cả mọi thứ từ dầu gội đầu, bánh mì, suất ăn, dép quần áo, ga trải giường đến những đồ dùng cá nhân cho người hôn mê chúng tôi đều kêu gọi sự giúp đỡ từ các nhà tài trợ. Đó là sự giúp đỡ, hỗ trợ rất đáng ghi nhận.

Thứ 2, thực lòng, bây giờ nếu như không may một tỉnh, TP nào mà có nhiều ca mắc Covid-19 như TP Hồ Chí Minh thì thử hỏi, sẽ có bao nhiêu xe cứu thương đủ chở bệnh nhân. Chúng ta không có đủ xe cứu thương để chở cùng một lúc nhiều bệnh nhân như vậy. Ngành y tế rất khó khăn. Đó là điều chúng tôi trăn trở. Và chúng tôi vẫn phải xin xe từ các nhà tài trợ.

Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia thành lập năm 2013, lần đầu tiên Việt Nam thực hiện ghép tạng là năm 1992, đến thời điểm thành lập trung tâm là 21 năm, trong 21 năm đó nước ta mới ghép được chưa tới 1000 ca, nhiệm vụ chính của chúng tôi là tăng nguồn hiến tạng và điều phối các trung tâm, tránh thất thoát nguồn tạng hiến. Ví dụ một người chết não có thể hiến tới 7-8 cơ quan nội tạng, hiến được rất nhiều loại mô cho những người khác, một người chết não có thể cứu sống 7-8 người và có thể giúp được cho khoảng 50 người khác như xa, gân, xương…, trung tâm được thành lập với vai trò là làm sao cho tất cả mọi cộng đồng dân cư từ Nam đến Bắc, từ nông thôn đến thành thị… làm sao để hiểu biết việc hiến mô tạng quan trọng như thế nào.

Từ năm 2013 đến nay, chúng ta đã ghép được hơn 5000 trường hợp, tính đến tháng 10/2021, tổng con số chính xác là 6111 ca. Khi mới thành lập trung tâm rất nhỏ, hiện vẫn đang “ở nhờ” bệnh viện Việt Đức, chỉ có hơn 10 người làm việc nhưng lại kết nối với 1500 bệnh viện công và tư trên toàn quốc, trong đó có 1200 bệnh viện công, 300 bệnh viện tư nhân đều nằm trong mạng lưới để kêu gọi phối hợp về ghép tạng. Chúng ta chỉ có 20 cơ sở ghép tạng trên toàn quốc, còn 1500 viện khác không thực hiện ghép tạng nhưng họ lại đóng vai trò quan trọng. Bởi vì họ có những bệnh nhân hiến tạng và nhận tạng tiềm năng như  bệnh nhân suy tim, suy phổi, suy gan... Và các bệnh viện đó biết được là những bệnh viện khác ghép được bộ phận nào cho bệnh nhân hoặc có bao nhiêu bệnh nhân có khả năng phải nhận tim, phổi, gan trong thời gian tới hoặc trong viện có những bệnh viện có BN chết não chết tim tiềm năng có thể hiến tạng. Sau khi các bệnh viện này thông báo, chúng tôi biết được rằng có những trường hợp như vậy thì chúng tôi triển khai các biện pháp để khi nào bệnh nhân đúng là chết não, đúng là chết tim thì chúng tôi động viên, khuyến khích gia đình đó hiến tạng của bệnh nhân, nếu họ đồng ý hiến thì chúng tôi sẽ chuyển đến 20 trung tâm đang thực hiện ghép tạng. Sự hài hòa điều phối 1500 bệnh viện đó thì có vai trò rất lớn của trung tâm. 

Chúng tôi cũng sẽ kết nối với cả những đơn vị cơ quan phường xã tại những nơi có thể giúp người dân đăng ký hiến. Trung tâm đã thực hiện và thu lại được 100.000 đơn đăng ký hiến tạng.

Tại nước ta, việc thực hiện đăng ký hiến tạng rất ít mà sự ủng hộ của mọi người còn rất hạn chế, mong ước của chúng tôi là nhiều người có thể tham gia hiến tạng để có thể giúp đỡ được những người khác. Trong khi đó, ở nước ngoài, những người đồng ý hiến tạng thì không cần đơn, chỉ những người không đồng ý mới có đơn.

Trung tâm Tim mạch và lồng ngực tiền thân là khoa Phẫu thuật Tim mạch và lồng ngực của bệnh viện. Là đơn vị có lịch sử lâu đời hơn 60 năm trong các đơn vị phẫu thuật lồng ngực ở Việt Nam. Được công tác tại đơn vị vừa là niềm tự hào cũng là áp lực với vị thế là vai trò đầu đàn trong ngành. Trung tâm Tim mạch và lồng ngực có những bước phát triển chung trong sự phát triển của Bệnh viện Việt Đức. Trong chiến tranh, Bệnh viện là đơn vị ngoại khoa lớn nhất miền Bắc. Sau chiến tranh bệnh viện chuyển dần sang các chuyên ngành khác. Trung tâm trước đây chỉ chuyên phẫu thuật, mổ tim, mổ mạch, mổ phổi, nhưng hiện nay phát triển thêm các chuyên ngành khác phù hợp với xu thế chung thế giới, như: Can thiệp xâm lấn, những phương pháp điều trị bằng thuốc... Chúng tôi xác định đã phát triển là phải làm những vấn đề khó, phức tạp, đây cũng là áp lực lớn. Hiện chúng tôi vẫn duy trì vai trò đầu đàn của cả nước về một số lĩnh vực, trong đó có ghép tạng, đặc biệt ghép tim và phổi.
Trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, Trung tâm đã đạt được nhiều thành tích và ngày càng phát triển để phục vụ yêu cầu chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ nhân dân, xứng đáng là đơn vị đầu ngành - tuyến cao nhất của Hệ thống y tế miền Bắc về phẫu thuật tim mạch và lồng ngực, là cơ sở đào tạo chủ chốt của trường Đại học Y Hà Nội.
Quan điểm của chúng tôi có 2 điểm khác biệt so với các trung tâm khác, một là đã làm là ekip bác sĩ Việt Nam hoàn toàn tự lập làm; thứ 2 là ghép đa tạng, sử dụng tối đa nguồn tạng để ghép cho các bệnh nhân khác.

Về vấn đề nếu chưa tiêm vaccine không được ghép, hoặc không được điều trị thì hiện tại Việt Nam không có 1 sự phân biệt đối xử với người chưa tiêm và đã được tiêm vaccine.

Bệnh viện Việt Đức đã trải qua nhiều thời kỳ phát triển. Trong đó, thời kỳ đầu tiên, những thầy thuốc người Pháp làm quản lý và bác sĩ, sau đó thì người Việt, trong đó nổi tiếng nhất là bác sĩ Y-Éc-Xanh – nhà y học nổi tiếng từng làm Giám đốc bệnh viện Việt Đức. Hiện nay bệnh viện có quy mô 1700 giường bệnh, số lượng bệnh nhân khoảng 2000 nghìn, chúng tôi có tất cả các khoa, phòng từ nhi khoa, tim mạch, xương khớp, chấn thương, bệnh điều trị suy thận, suy tim, ung thư ghép phổi, ghép tim, mổ não, tiêu hóa, tiết niệu…Trước đây, bệnh viện chúng tôi chủ yếu điều trị về ngoại khoa và hiện nay có 30% điều trị các bệnh về nội khoa và Việt Đức trở thành bệnh viện đa khoa. Chúng tôi có những thành tựu về mổ tim, nhất là mổ, ghép gan, trong đó chúng tôi có phương pháp cắt gan của bác sĩ Tôn Thất Tùng nổi tiếng toàn thế giới. Trung bình 1 ngày bệnh viện thực hiện từ 150-180 ca mổ/ngày, có 60 bàn mổ , những người chuyên phục vụ cho các phòng mổ là gần 500 người. Cường độ công việc rất cao nhưng đã trở thành đam mê và thói quen của các bác sĩ.

Người dân có thể liên hệ với Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia qua số điện thoại đường dây nóng 24/24 là 0915060550, tổng đài 1900633408 và trang web http://vnhot.vn/ để có thể đăng ký hiến tạng rất nhanh, gọn.

Hiện tại, Việt Nam mới ghép được 6111 trường hợp nhưng chỉ có 371 trường hợp được ghép từ người chết não và chết tim, tức là chỉ đạt 6,07%. 

Trong khi ở Mỹ, so sánh riêng năm 2020 có tới 85% tạng được ghép cho người mỹ là lấy từ người chết não, chết tim, còn năm 2020 tại Việt Nam con số tạng lấy từ người chết não, chết tim chỉ có 5,9%, tỉ lệ này quá thấp dù việc lấy tạng từ người chết não, chết tim rất tốt cho người nhận mà lại không ảnh hưởng gì đến người hiến tạng. Bởi vì lấy tạng từ người sống thì người đang sống lại có nguy cơ nhỏ về sức khỏe.  

Trong số 371 ca, chúng tôi đã ghép tạng cho 261 trường hợp lấy từ người chết não, chết tim tại Bệnh viện Việt Đức. Thành công của Bệnh viện Việt Đức cũng động viên, lan tỏa cho anh em ở trung tâm nỗ lực làm việc nhưng chúng tôi cũng thấy rằng người ta sống được từ quả tim của người hiến là chết não, chết tim. Riêng bác sĩ Ước đã ghép tới 42 quả tim cho các bệnh nhân.

Tất cả những người ghép thận và ghép cơ quan khác thì không có tỷ lệ mắc Covid-19 cao hơn những người bình thường, tỷ lệ mắc là như nhau, còn khi mắc rồi thì tổn thương ở vùng nào nhiều thì tôi không dám chắc lắm. Theo tôi biết, khi Covid-19 tấn công cơ thể con người thì cơ quan bị tấn công nặng nhất là phổi chứ không phải cơ quan nội tạng khác.

Những bệnh nhân không may mắc các bệnh về virus hoặc bệnh nhân mắc Covid-19, khi người bệnh đã được chữa khỏi, đã ổn định rồi và không còn virus trong người nữa thì họ là người có sức khỏe bình thường và họ hoàn toàn có thể hiến và nhận tạng như người khác. Còn khi chết vì Covid-19, khi nồng độ virus trong người của họ còn cao, dặc biệt cao sau 4-5 ngày người ta chết, thời điểm mà khi còn virus trong cơ thể thì không được hiến tạng cho ai bởi vì đó vẫn là bệnh lây nhiễm. Còn người ta đã từng mắc Covid-19 và khỏi bệnh rồi và khỏe mạnh trở lại thì hoàn toàn có thể hiến tạng cho người khác.