Giữ gìn giá trị văn hóa trong những lễ hội du nhập - Nhìn từ Halloween

Tiếp biến văn hóa - Cần bản lĩnh và định hướng

Những ngày cuối tháng 10, hình ảnh mặt nạ kỳ dị, quả bí ngô phát sáng và những bộ hóa trang ma quái xuất hiện khắp nơi - từ phố phường đến trường học, trung tâm mua sắm. Với giới trẻ, Halloween là dịp để vui chơi, sáng tạo và thể hiện cá tính.

Tuy nhiên, giữa những tiếng cười rộn ràng và ánh đèn lung linh, không ít người bắt đầu đặt câu hỏi: đâu là ranh giới giữa việc tiếp nhận văn hóa một cách văn minh và việc chạy theo trào lưu mù quáng? Liệu đằng sau niềm vui hóa trang ấy, chúng ta có đang đánh mất phần nào bản sắc văn hóa dân tộc?

Halloween khởi nguồn từ lễ hội cổ của người Celt ở châu Âu, mang ý nghĩa tưởng nhớ người đã khuất và cầu nguyện cho linh hồn được yên nghỉ. Theo dòng chảy toàn cầu hóa, lễ hội này đã vượt ra khỏi ranh giới tôn giáo, trở thành một sự kiện văn hóa phổ biến - nơi con người thể hiện sự sáng tạo, niềm vui và tinh thần kết nối cộng đồng.

Tại Việt Nam, đặc biệt ở các đô thị lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Halloween được đón nhận nồng nhiệt. Nhiều trường học, trung tâm thương mại tổ chức các chương trình hóa trang, diễu hành, giao lưu nghệ thuật… góp phần làm phong phú đời sống tinh thần, đặc biệt là với thanh thiếu niên.

Bên cạnh những giá trị tích cực, không ít hoạt động hưởng ứng Halloween đã bị biến tướng. Ở một số nơi, việc hóa trang phản cảm, cổ xúy cho yếu tố kinh dị, bạo lực gây tác động tiêu cực đến tâm lý trẻ nhỏ. Trên mạng xã hội, hình ảnh “ma quái”, “máu me” được lan truyền để câu lượt xem, đánh đổi giá trị văn hóa lấy sự chú ý nhất thời.

Không ít bạn trẻ xem Halloween như dịp thể hiện bản thân quá đà, sao chép lối sống phương Tây mà quên mất ý nghĩa nhân văn ban đầu - tưởng nhớ người đã khuất, hướng thiện và tri ân quá khứ. Văn hóa không phải là sự bắt chước, mà là cách ứng xử có chọn lọc, phù hợp với căn cốt dân tộc. Khi “vui chơi” lấn át “giá trị”, bản sắc văn hóa dân tộc dễ bị phai nhạt trong sự ồn ào của hội nhập.

Giữ hồn Việt giữa dòng chảy hội nhập

Hội nhập quốc tế mở ra cơ hội giao lưu, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn trong việc giữ gìn bản sắc dân tộc. Mỗi người Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần có bản lĩnh văn hóa - biết chọn lọc, biết tiếp thu cái hay, cái đẹp để làm phong phú tâm hồn, chứ không hòa tan trong trào lưu.

Thay vì hóa trang thành ma quỷ hay hình ảnh ghê rợn, giới trẻ có thể sáng tạo theo hướng tích cực: hóa thân thành các nhân vật lịch sử, anh hùng dân tộc, nhân vật cổ tích Việt Nam, hoặc tổ chức hoạt động thiện nguyện, gây quỹ giúp trẻ em khó khăn. Khi đó, “mặt nạ” không chỉ là trò vui mà trở thành biểu tượng của lòng nhân ái, tinh thần sẻ chia và ý thức cộng đồng.

Một lễ hội du nhập, nếu được tổ chức văn minh và định hướng đúng, có thể trở thành nét đẹp trong đời sống hiện đại. Vấn đề không nằm ở “lễ hội đến từ đâu”, mà ở cách chúng ta đón nhận và lan tỏa nó như thế nào.

Hội nhập nhưng không hòa tan, hiện đại mà vẫn đậm đà bản sắc - đó chính là con đường để văn hóa Việt Nam khẳng định bản lĩnh, tỏa sáng trong thế giới phẳng hôm nay.