Hà Nội cần chiến lược toàn diện cho giao thông công cộng

Chưa đáp ứng kỳ vọng

UTGT tại Hà Nội đang ngày càng trở nên phức tạp, ảnh hưởng nặng nề đến năng suất kinh tế, chất lượng cuộc sống và môi trường TP, đòi hỏi TP phải đi sâu vào thực trạng quy hoạch GTCC, phân tích những thành tựu và thách thức; đồng thời đưa ra các giải pháp chiến lược, xây dựng hệ thống GTCC hiệu quả, góp phần giải quyết bài toán giao thông đô thị một cách căn bản.

Những năm gần đây, Hà Nội đã có bước tiến đáng kể trong việc đầu tư và phát triển hệ thống GTCC. Điểm sáng lớn nhất là việc đưa vào vận hành các tuyến đường sắt đô thị (metro) như: số 2A Cát Linh - Hà Đông; số 3.1, đoạn Nhổn - Cầu Giấy. Các tuyến metro này đã ngay lập tức phát huy hiệu quả. Từ tháng 11/2021 - 1/2025, tuyến metro số 2A đã vận chuyển tổng cộng hơn 36,8 triệu lượt hành khách. Trung bình, tuyến Cát Linh - Hà Đông phục vụ khoảng 32.900 lượt hành khách/ngày.

Mạng lưới xe buýt Thủ đô với 154 tuyến, tổng chiều dài ước tính khoảng 3.850km; năm 2024, vận chuyển hơn 227,6 triệu lượt khách, dự kiến năm 2025 có thể đạt 240 - 250 triệu lượt, tương đương trên 650 nghìn lượt/ngày.

Tuy nhiên, so với nhu cầu thực tế và tiềm năng phát triển, hệ thống GTCC Hà Nội vẫn còn nhiều hạn chế, chưa thực sự trở thành lựa chọn ưu tiên của đa số người dân. Tỷ lệ đảm nhận của GTCC hiện khoảng 19,5%, con số khá khiêm tốn so với mục tiêu 30 - 35% vào năm 2025.

Hệ thống GTCC đô thị của Hà Nội còn một số tồn tại lớn. Thứ nhất là tính kết nối và tích hợp giữa các loại hình GTCC (xe buýt, metro, BRT, taxi, xe đạp cho thuê) còn lỏng lẻo, gây khó khăn cho người dân trong việc chuyển đổi phương tiện và tiếp cận mọi điểm đến. Các nhà ga metro và trạm xe buýt chưa được quy hoạch đồng bộ với các khu dân cư, trung tâm thương mại và điểm trung chuyển khác.

Thứ hai là mặc dù TP đã nỗ lực rất lớn nhưng số lượng tuyến metro và BRT còn hạn chế so với quy mô đô thị. Mật độ đường giao thông trên diện tích đô thị trung bình của Hà Nội là 1,7km/km², thấp hơn nhiều so với các đô thị lớn trong khu vực và trên thế giới (Amsterdam, Paris, Singapore… từ 15 - 25km/km²). Diện tích đất dành cho giao thông tĩnh chỉ đạt dưới 1%, đáp ứng khoảng 8 - 10% nhu cầu, gây áp lực lớn lên lòng đường và vỉa hè.

Thứ ba là chất lượng dịch vụ GTCC chưa đáp ứng kỳ vọng. Tần suất hoạt động của một số tuyến xe buýt còn thấp, thời gian chờ đợi lâu; thông tin về lịch trình và lộ trình chưa được cung cấp đầy đủ và thuận tiện; tình trạng nhồi nhét hành khách vào giờ cao điểm vẫn còn phổ biến. Theo khảo sát gần đây, tỷ lệ hài lòng của người dân đối với dịch vụ xe buýt chỉ đạt khoảng 60 - 70%.

Thứ tư là văn hóa sử dụng GTCC chưa cao, thói quen sử dụng phương tiện cá nhân đã ăn sâu vào tiềm thức của nhiều người dân khiến họ ngại di chuyển bằng GTCC.

Thứ năm là quy hoạch và quản lý GTCC chưa thực sự hiệu quả, chưa theo kịp tốc độ phát triển đô thị, thiếu tầm nhìn dài hạn và sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ban, ngành, dẫn đến tình trạng chồng chéo, lãng phí nguồn lực.

Những tồn tại nêu trên đặt ra yêu cầu vô cùng cấp bách về việc phải có một kịch bản Quy hoạch GTCC đô thị toàn diện và bền vững để giải quyết những thách thức hiện tại, tăng cường tối đa hiệu quả.

Giải pháp tất yếu

Hà Nội cần xây dựng một cơ chế tài chính ổn định và bền vững để bảo đảm nguồn lực cho đầu tư, phát triển và duy trì hệ thống GTCC. Đồng thời gấp rút triển khai những giải pháp chiến lược cụ thể. Ví dụ như hoàn thiện và phê duyệt quy hoạch tổng thể, quy hoạch chi tiết GTCC có tầm nhìn dài hạn, bảo đảm tính tích hợp và tính kết nối với quy hoạch đô thị.

Để phát triển toàn diện và bền vững hệ thống GTCC, Hà Nội cần tập trung vào chiến lược quy hoạch, trong đó, đề cao tính tích hợp và đa phương thức. Quy hoạch cần bảo đảm sự kết nối liền mạch giữa các loại hình GTCC, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân chuyển đổi phương tiện. Cần xây dựng các đầu mối trung chuyển hiện đại, tích hợp tiện ích như: bãi đỗ xe cá nhân, khu thương mại dịch vụ…

Ưu tiên phát triển phương thức vận tải khối lượng lớn như Metro và BRT, đây là xương sống của hệ thống GTCC Hà Nội; đẩy nhanh tiến độ xây dựng các tuyến đã được phê duyệt và nghiên cứu mở rộng mạng lưới trong tương lai. Xây dựng và phát triển hệ thống BRT tại các hành lang giao thông có mật độ hành khách lớn, kết nối với metro và xe buýt.

Đầu tư xây dựng những đầu mối trung chuyển đa phương thức, các nhà ga trung chuyển hiện đại, tích hợp nhiều tiện ích, bảo đảm thuận tiện cho hành khách chuyển đổi phương tiện.

Khi mạng lưới metro hoàn chỉnh theo quy hoạch, tỷ lệ đảm nhận của GTCC có thể tăng mạnh. Đến năm 2035, nếu

Hà Nội hoàn thành 205km metro, hệ thống GTCC có thể đảm nhận từ 50 - 55% thị phần vận tải hành khách.

Bên cạnh đó cần phát triển mạng lưới xe buýt rộng khắp và hiệu quả, làm phương tiện kết nối, trung chuyển hành khách đến và đi từ các nhà ga metro, trạm BRT...; tối ưu hóa lộ trình, tăng tần suất hoạt động, nâng cao chất lượng phương tiện và dịch vụ xe buýt.

Quy hoạch cần chú trọng đến giao thông phi cơ giới, tạo điều kiện thuận lợi cho người đi bộ và xe đạp, khuyến khích sử dụng các phương thức di chuyển thân thiện với môi trường. Cần xây dựng vỉa hè rộng rãi, an toàn; làn đường dành riêng cho xe đạp và các điểm trông giữ xe đạp công cộng.

Đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ tiên tiến trong quản lý, điều hành và cung cấp thông tin về GTCC. Phát triển các ứng dụng di động cung cấp thông tin về lộ trình, thời gian thực, thanh toán điện tử, giúp người dân dễ dàng tiếp cận và sử dụng GTCC. Có các chính sách khuyến khích, ưu đãi cho người sử dụng GTCC.

Quy hoạch đô thị phải gắn liền với quy hoạch GTCC, các khu dân cư, trung tâm thương mại… cần được quy hoạch sao cho dễ dàng tiếp cận với hệ thống GTCC. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để người dân nâng cao nhận thức và thay đổi thói quen từ sử dụng phương tiện cá nhân sang sử dụng GTCC.

Xây dựng chính sách ưu tiên và khuyến khích sử dụng GTCC song song với việc áp dụng các biện pháp hạn chế phương tiện cá nhân như: tăng phí đỗ xe, phí lưu thông trong khu vực trung tâm... Nâng cao năng lực quản lý và điều hành GTCC của đội ngũ cán bộ, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, ứng dụng các mô hình quản lý tiên tiến.

Quy hoạch và phát triển hệ thống GTCC đô thị Hà Nội là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự đầu tư lớn về thời gian, nguồn lực; phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành và sự đồng thuận của người dân. Nhưng đây cũng là giải pháp tất yếu để Hà Nội giải quyết bài toán giao thông đô thị một cách bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và xây dựng một đô thị văn minh, hiện đại.

Trích dẫn

Trích dẫn 1

Hà Nội hiện có khoảng 9,2 triệu phương tiện giao thông, trung bình mỗi năm tăng thêm từ 4 - 5%, nhưng hạ tầng giao thông chỉ tăng 0,3%/năm. Diện tích đất dành cho giao thông khoảng 12,15%, (theo quy hoạch là 20 - 26%); mật độ giao thông trên nhiều tuyến đường đã vượt 6 - 8 lần thiết kế. TP có 36 điểm UTGT thường xuyên trong giờ cao điểm, hơn 230 điểm có nguy cơ ùn tắc cao.​ Ước tính, thiệt hại kinh tế do UTGT tại Hà Nội từ 1 - 1,2 tỷ USD mỗi năm; người dân mất trung bình từ 30 - 60 phút/ngày do kẹt xe.