Hà Nội tiên phong chống ô nhiễm nhựa

Nhiều hoạt động mang lại hiệu quả thực tiễn

Ô nhiễm nhựa đang trở thành một trong những thách thức môi trường nghiêm trọng nhất đối với nhân loại. Tại Việt Nam, con số 1,8 triệu tấn rác thải nhựa phát sinh mỗi năm, tương đương hơn 30 tỷ túi nilon, đặt ra áp lực lớn cho các đô thị lớn như Hà Nội. Là trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị với tốc độ đô thị hóa nhanh, Thủ đô đang đối mặt với lượng rác thải nhựa gia tăng, đặc biệt tại các khu vực đông dân cư và trung tâm thương mại. Chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” được UNEP lựa chọn lần thứ hai trong 3 năm qua, nhấn mạnh sự cấp bách trong việc chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy tái chế, tái sử dụng và thay đổi hành vi tiêu dùng. TP Hà Nội, với vai trò đầu tàu của cả nước, đã tích cực hưởng ứng lời kêu gọi này.

Theo đó, các hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới 2025 của Thủ đô Hà Nội không chỉ mang tính biểu tượng mà còn mang lại hiệu quả thực tiễn. Để nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân, TP Hà Nội đã triển khai nhiều hoạt động truyền thông mạnh mẽ, đa dạng và sáng tạo. Tại nhiều tuyến phố, cơ quan, trường học và khu dân cư, các pano, băng rôn, áp phích với thông điệp chống ô nhiễm nhựa được treo đồng loạt, tạo điểm nhấn trực quan lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng. Những hình ảnh, khẩu hiệu sinh động không chỉ nhắc nhở về tác hại của rác thải nhựa mà còn khuyến khích người dân giảm thiểu sử dụng nhựa dùng một lần, ưu tiên các sản phẩm thân thiện môi trường.

Một điểm nhấn nổi bật trong chuỗi hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới năm nay là sự vào cuộc mạnh mẽ của tuổi trẻ Thủ đô. Vừa qua, T.Ư Đoàn phối hợp với các đơn vị tổ chức hội nghị tập huấn về tín chỉ carbon và giảm thiểu rác thải nhựa, thu hút sự tham gia của đông đảo cán bộ đoàn, đoàn viên, thanh niên trên địa bàn Hà Nội. Tại hội nghị, các chuyên đề về phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, chính sách và cơ hội cho nhân lực trẻ được trình bày, cùng các nội dung về giảm thiểu rác thải nhựa, quy định pháp luật liên quan và vai trò của tổ chức Đoàn các cấp trong triển khai phong trào giảm nhựa.

Hưởng ứng Ngày Chủ nhật xanh toàn quốc lần thứ II (26/5), 100% cơ sở Đoàn Thanh niên trên toàn TP đã đồng loạt ra quân với nhiều hoạt động ý nghĩa, sôi nổi. Từ bóc xóa quảng cáo, rao vặt trái phép đến tuyên truyền trong thanh niên và Nhân dân về tác hại của rác thải nhựa, túi nilon; vận động người dân phân loại rác tại nguồn, hạn chế rác thải nhựa; tổ chức dọn dẹp vệ sinh môi trường, thu gom rác thải tại các điểm đen; triển khai các điểm thu gom giấy vụn, rác tái chế tại trụ sở cơ quan, trường học… Đặc biệt, các mô hình “Cơ quan không rác thải nhựa”, “Văn phòng không rác thải nhựa”, “Trường học không rác thải nhựa” được triển khai rộng khắp.

Tại quận Hoàn Kiếm, phong trào “Cuối tuần xanh” được phát động rộng rãi, thu hút sự tham gia của đông đảo cán bộ, công nhân, học sinh và người dân. Các hoạt động như tổng vệ sinh môi trường, thu gom rác thải nhựa, phân loại rác tại nguồn được tổ chức đều đặn vào mỗi dịp cuối tuần. Đặc biệt, chính quyền quận còn phát động thi đua giữa các phường, tổ dân phố trong việc giảm rác thải nhựa, bảo vệ môi trường sống.

Bên cạnh các hoạt động phong trào, TP Hà Nội cũng chú trọng hỗ trợ các DN đổi mới công nghệ, sản xuất bao bì xanh, vật liệu thay thế nhựa dùng một lần. Các chương trình khuyến khích DN áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn được triển khai nhằm giảm lượng rác thải nhựa phát sinh từ sản xuất và tiêu dùng. Ngoài ra, các mô hình cộng đồng thu hồi, tái chế và tái sử dụng nhựa được nhân rộng tại nhiều địa phương trong TP. Những mô hình này không chỉ góp phần giảm thiểu rác thải nhựa mà còn tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời lan tỏa thông điệp sống xanh, bền vững. Hơn 83% siêu thị và trung tâm thương mại tại Hà Nội đã chuyển sang sử dụng túi tự hủy sinh học và các sản phẩm thân thiện với môi trường thay cho túi nilon khó phân hủy. Nhiều siêu thị cũng đã ngừng cung cấp ống hút nhựa, thay thế bằng ống hút làm từ giấy, tre, hoặc gạo.

Nền tảng pháp lý từ Luật Thủ đô

Một trong những dấu ấn quan trọng của Luật Thủ đô năm 2024 chính là việc thiết lập một hành lang pháp lý chặt chẽ, rõ ràng và tiên phong trong cả nước nhằm giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại đô thị lớn nhất miền Bắc. Lần đầu tiên, trách nhiệm giảm phát thải nhựa được quy định cụ thể, không chỉ với chính quyền các cấp, mà còn với các cơ sở sản xuất, kinh doanh và người dân Thủ đô.

Theo nội dung Luật, Hà Nội là địa phương đầu tiên có quy định cụ thể về phân loại rác thải tại nguồn – yếu tố then chốt để giảm tải cho hệ thống xử lý rác và thúc đẩy tái chế. Luật cũng nêu rõ việc khuyến khích sản xuất, tiêu dùng sản phẩm thân thiện với môi trường, đồng thời cấm sử dụng bao bì nhựa khó phân hủy trong một số ngành nghề, lĩnh vực cụ thể.

Luật sư Bùi Đình Ứng – Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, Điều 73 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đặt nền móng khi quy định UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm thu gom và xử lý chất thải nhựa. Tuy nhiên, Luật Thủ đô 2024 đã tiến thêm một bước mạnh mẽ, khi mở rộng trách nhiệm cụ thể cho tất cả các chủ thể có liên quan, đồng thời đặt ra các yêu cầu mang tính ràng buộc cao hơn.

Ông cũng nhấn mạnh, những quy định trong Điều 28 của Luật Thủ đô 2024 sẽ là “chìa khóa pháp lý” giúp Hà Nội từng bước kiểm soát triệt để nguồn phát thải nhựa ngay từ gốc. “Điều 28 của Luật Thủ đô 2024 đưa ra một loạt biện pháp nhằm kiểm soát ô nhiễm nhựa toàn diện, từ hoạt động sản xuất, kinh doanh đến sinh hoạt hàng ngày. Bên cạnh đó, Luật còn đề xuất các chính sách hỗ trợ, ưu đãi cho các DN tham gia xử lý, sản xuất và tiêu dùng các sản phẩm tái chế hoặc ứng dụng kỹ thuật tiên tiến trong quản lý rác thải nhựa” – Luật sư Bùi Đình Ứng nói và nhấn mạnh thêm rằng, đây không chỉ là lời kêu gọi hành động, mà còn là động lực kinh tế thúc đẩy các mô hình kinh doanh xanh phát triển mạnh mẽ.

Đồng quan điểm trên, TS Nguyễn Thị Mai – chuyên gia kinh tế môi trường cũng cho rằng, các bước đi pháp lý như Luật Thủ đô 2024 có ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội đang hướng tới mô hình phát triển bền vững. “Phát triển xanh không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện sống còn đối với các đô thị hiện đại. Hà Nội không thể trở thành TP đáng sống nếu không kiểm soát được rác thải nhựa – một trong những mối nguy lớn nhất với hệ sinh thái và sức khỏe cộng đồng” – chuyên gia này nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, điều quan trọng không chỉ nằm ở nội dung của luật mà còn ở cách thức triển khai, giám sát và duy trì liên tục sức nóng của các chương trình hành động. Việc đưa các quy định từ văn bản pháp luật vào cuộc sống đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, DN và người dân. Trong đó, vai trò tiên phong của chính quyền Thủ đô trong xây dựng các chương trình phân loại rác tại nguồn, áp dụng công nghệ xử lý chất thải hiện đại và tuyên truyền rộng rãi trong cộng đồng sẽ mang tính quyết định. Luật Thủ đô 2024 vì thế không chỉ là một văn bản quy phạm pháp luật, mà còn là biểu tượng cho cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa – một cuộc chiến không đơn giản, nhưng hoàn toàn có thể giành thắng lợi nếu có sự đồng lòng, quyết tâm và hành động nhất quán từ tất cả các bên liên quan.