Công trình cấp nước sinh hoạt cho người dân thôn 3, xã Trà Thủy (huyện Trà Bồng) với tổng mức đầu tư hơn 370 triệu đồng được đưa vào sử dụng năm 2020. Nhưng rất nhanh sau đó, công trình này đi vào tình trạng không hoạt động.
“Dùng được mấy tháng là thôi, không thấy có nước nữa. Ống hư hỏng cũng chẳng ai sửa. Sau đó người dân vẫn phải mua ống kéo nước trên núi về dùng. Vào mùa nắng, nước khan hiếm, nhà có 4 người nên rất vất vả để có nước sử dụng”, chị Hồ Thị Tư, người dân xã Trà Thủy chia sẻ.
Nhằm "giải khát" cho người dân, chính quyền địa phương khảo sát và hỗ trợ kinh phí tìm nguồn nước ngầm, khoan giếng. Mỗi giếng cung cấp nước cho 5-6 hộ gia đình ở gần nhau, đường ống kéo riêng về từng hộ. Tình trạng thiếu nước sinh hoạt được cải thiện phần nào, còn công trình cấp nước hơn 370 triệu đồng ở đây tiếp tục “đắp chiếu”.
Đây chỉ là một trong số hàng chục công trình cấp nước sạch nông thôn ở huyện Trà Bồng bị hư hỏng, xuống cấp, ngưng sử dụng. Theo thống kê, trong 162 công trình cấp nước ở huyện này thì có 87 công trình hoạt động bền vững và tương đối bền vững, 43 công trình hoạt động kém bền vững và 30 công trình dừng hoạt động.
Theo UBND huyện Trà Bồng, công trình sau khi được bàn giao về địa phương, các xã giao cho cộng đồng dân cư, chọn thành viên tham gia vận hành, sử dụng. Do người dân được hưởng lợi từ công trình đa số có đời sống khó khăn, nên hầu như không thể thu tiền quản lý, duy tu, sửa chữa.
Hầu hết các công trình nước sạch đều sử dụng nguồn nước mặt, do đó, tình trạng người dân lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật, chăn nuôi xả thải ra môi trường đã ảnh hưởng đến nguồn nước và chất lượng nước.
Bên cạnh đó, nguồn nước ngầm, nguồn nước mặt ngày càng bị suy thoái và khô cạn vào mùa khô nên các công trình thường xuyên bị thiếu nước, chất lượng nước sau xử lý không bảo đảm, vào mùa mưa bão hàng năm nhiều công trình, hạng mục công trình bị thiệt hại, hư hỏng, xuống cấp. Tuy nhiên, vì điều kiện khó khăn, địa phương chưa có nguồn kinh phí để sửa chữa dẫn đến hư hỏng lớn hơn, nhiều công trình phải ngừng hoạt động.
Không riêng gì huyện Trà Bồng, tình trạng các công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn ngưng hoạt động hoặc kém hiệu quả còn xuất hiện ở nhiều huyện miền núi khác của Quảng Ngãi như: Minh Long, Sơn Tây, Ba Tơ...
Tại huyện Minh Long, tính đến cuối năm 2022, trên địa bàn huyện có 33 công trình cấp nước sạch được nhà nước đầu tư xây dựng tại các địa phương, song theo thống kê, có đến 19 công trình không hoạt động và 6 công trình hoạt động không bền vững.
Ở huyện Ba Tơ, trong số 75 công trình cấp nước sạch, chỉ có 3 công trình hoạt động bền vững, còn lại 40 công trình không hoạt động, 22 công trình hoạt động kém bền vững và 10 công trình hoạt động tương đối bền vững.
Ở huyện Sơn Tây, tính đến cuối năm 2022, trên địa bàn huyện có tổng cộng 111 công trình cấp nước sinh hoạt. Qua kiểm tra, đánh giá có 83 công trình đang hoạt động và 28 công trình không hoạt động.
Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Quảng Ngãi Võ Quốc Hùng cho rằng, nguyên nhân công trình kém bền vững và không hoạt động là do công tác quản lý, đầu tư xây dựng còn nhiều thiếu sót.
Công trình sau khi đầu tư xây dựng hoàn thành, chủ đầu tư không kiểm tra, đánh giá các thông số đạt được so với thiết kế; không có quy trình quản lý, vận hành; không có kế hoạch đào tạo đội ngũ nhân lực vận hành.
Qua rà soát, Quảng Ngãi có 513 công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung được đầu tư. Tỷ lệ công trình hoạt động tương đối bền vững, kém bền vững và không hoạt động chiếm khoảng 94,74% tổng số công trình (486/513 công trình), hầu hết là các công trình thuộc các xã miền núi có quy mô, công suất nhỏ, lại nằm xa khu dân cư và ở những vị trí có địa hình tương đối phức tạp.
Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Ngãi đề nghị bố trí ngân sách Trung ương hỗ trợ cho tỉnh thực hiện Chương trình nước sạch và vệ sinh nông thôn giai đoạn 2021-2025. Đồng thời, có kế hoạch bồi dưỡng, cập nhật thường xuyên những kiến thức, công nghệ mới và chuyển giao công nghệ cho cán bộ chuyên môn phụ trách công tác cung cấp nước sạch ở tỉnh, huyện, xã để nâng cao trình độ nghiệp vụ, điều hành tốt chương trình ở địa phương.
