Hành động vì tương lai xanh

Sức ép ngày càng lớn

Thạc sĩ Tạ Đức Bình - Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, sự chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và bền vững không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết. Biến đổi khí hậu đang diễn ra với tốc độ nhanh và đáng báo động, đòi hỏi hành động quyết liệt từ các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng đầu tư.

Năm 2023 được ghi nhận là năm nóng nhất trong lịch sử, kéo theo sự gia tăng của thiên tai, hạn hán, ô nhiễm và mất đa dạng sinh học – những yếu tố đe dọa trực tiếp đến an ninh lương thực và ổn định kinh tế. Bên cạnh đó, kinh tế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng “xanh hóa”, khi các quốc gia và tập đoàn lớn ưu tiên chuỗi cung ứng và sản xuất carbon thấp.

Đầu tư xanh đã trở thành “động cơ tài chính” chủ chốt để thúc đẩy phát triển bền vững, tạo ra dòng vốn lớn hướng vào các dự án có tác động tích cực tới môi trường và xã hội. Với mục tiêu cốt lõi giảm thiểu phát thải carbon, tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên (nước, đất, năng lượng) và bảo vệ môi trường.

Các lĩnh vực trọng tâm bao gồm năng lượng tái tạo (mặt trời, gió), hạ tầng xanh (xây dựng bền vững), giao thông sạch (xe điện), nông nghiệp thông minh, quản lý rác thải và nước sạch. Đầu tư xanh không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn đảm bảo lợi nhuận tài chính bền vững và giảm thiểu rủi ro khí hậu cho nhà đầu tư,

“Chính sách và hành động nhất quán là chìa khóa để khai mở nguồn vốn cho các dự án xanh, bảo đảm một tương lai thịnh vượng và bền vững cho Việt Nam” - thạc sĩ Tạ Đức Bình cho hay.

Trung Quốc là hình mẫu tiêu biểu cho phát triển đầu tư xanh với cấu trúc kinh tế mới dựa trên điện năng rẻ, sạch và dữ liệu. Quốc gia này đã xây dựng "bộ xương vật chất" với hạ tầng khổng lồ (cao tốc 180.000 km, lưới điện siêu cao áp, 5G) cùng "hệ thần kinh trung ương" - hạ tầng số mạnh mẽ (dữ liệu, thanh toán điện tử, điện toán đám mây). Trung Quốc chiếm 1/3 sản lượng điện toàn cầu, thống trị chuỗi cung ứng pin và xe điện, tạo lợi thế cạnh tranh dựa trên “sản xuất khả năng sản xuất” – tức là tri thức, kỹ năng và hạ tầng để tái tạo quy mô công nghiệp cực lớn.

Trong giai đoạn 2023 – 2024, ASEAN ghi nhận tăng 40% vốn đầu tư tư nhân, tương đương 8 tỷ USD vào các dự án xanh. Tuy nhiên, mức này vẫn khiêm tốn so với tiềm năng khu vực gần 700 triệu dân.

Tỷ lệ năng lượng tái tạo ở Đông Nam Á mới đạt khoảng 9%, trong khi mục tiêu toàn cầu là hơn 30%. Khu vực cũng mất trung bình 1,5% rừng mỗi năm, còn tỷ lệ phổ cập xe điện dưới 15%, thấp hơn nhiều so với châu Âu và Trung Quốc. Để đạt mục tiêu giảm 600 triệu tấn CO2 vào năm 2030, ASEAN phải tăng tốc huy động vốn và công nghệ xanh.

Đồng hành hướng tới kinh tế xanh

Thạc sĩ Nguyễn Thị Tâm – Viện Vật liệu Xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, ngành sản xuất vật liệu xây dựng – một trong những lĩnh vực tiêu thụ năng lượng lớn và phát thải nhiều khí nhà kính đang được Bộ Xây dựng đặt vào trung tâm của chiến lược giảm phát thải quốc gia. Với kế hoạch hành động cụ thể đến năm 2030, Việt Nam kỳ vọng sẽ từng bước “xanh hóa” ngành vật liệu xây dựng, vừa bảo vệ môi trường, vừa nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong thời kỳ kinh tế xanh.

Kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính của ngành được xây dựng dựa trên loạt căn cứ pháp lý quan trọng như Luật Bảo vệ Môi trường 2020, Nghị định 06/2022/NĐ-CP, Nghị định 119/2025/NĐ-CP và Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC 2022).

Các văn bản này không chỉ xác định mục tiêu giảm phát thải mà còn định hình khung pháp lý cho việc phát triển thị trường carbon trong nước – công cụ quan trọng để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch.

Dữ liệu kiểm kê khí nhà kính giai đoạn 2014 – 2024 cho thấy các ngành sản xuất xi măng, gạch, kính, gốm sứ… vẫn là nguồn phát thải lớn. Do đó, việc tính toán kịch bản phát triển thông thường (BAU) và đề xuất giải pháp giảm phát thải khả thi đến năm 2030 là bước đi cần thiết để đảm bảo ngành vật liệu xây dựng hòa nhập với xu hướng phát triển xanh của thế giới.

Theo kế hoạch, đến năm 2030, bằng nguồn lực trong nước, lượng phát thải khí nhà kính trong ngành vật liệu xây dựng sẽ giảm ít nhất 15,03% so với kịch bản BAU, tương đương 23,2 triệu tấn CO2. Nếu có thêm hỗ trợ quốc tế về tài chính, công nghệ và thị trường, mức giảm có thể đạt tới 20,06%, tương đương 30,97 triệu tấn CO₂. Đây là con số thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của ngành trong việc thực hiện cam kết Net Zero 2050 mà Việt Nam đưa ra tại Hội nghị COP26.

Để thực hiện kế hoạch, lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng sẽ triển khai các giải pháp khoa học công nghệ, như nghiên cứu áp dụng công nghệ mới, sử dụng chất thải, tối ưu hóa quy trình sản xuất, nghiên cứu công nghệ thu hồi carbon; các giải pháp quản lý, tăng cường năng lực như nghiên cứu xây dựng các tiêu chuẩn chất thải, vật liệu phát thải carbon thấp, xây dựng các hướng dẫn thực hiện kiểm kê, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, thị trường carbon...

Bà Đỗ Ngọc Diệp - Quản lý Chương trình công trình xanh, công trình thích ứng rủi ro khí hậu Việt Nam, Tổ chức tài chính quốc tế (IFC), Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu với nguy cơ tổn thất GDP có thể lên tới 12%, thậm chí 16% trong kịch bản tiêu cực nhất.

Tại Việt Nam, IFC đã giới thiệu các công cụ hỗ trợ ngành Xây dựng bao gồm: Chương trình Chứng nhận công trình xanh EDGE; Bản đồ rủi ro khí hậu và khung đánh giá khả năng chống chịu với thiên tai cho công trình; Công cụ phân tích dữ liệu giúp các đô thị thiết lập lộ trình và chương trình hành động giảm phát thải...

Riêng về chứng nhận Công trình xanh EDGE, hiện có hơn 32.000 căn hộ và gần 3.600 căn nhà thấp tầng đạt chứng nhận này. Các công trình sử dụng năng lượng hiện chiếm tới 40% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Do đó, việc chuyển đổi mô hình xây dựng theo hướng xanh và thích ứng khí hậu được coi là chìa khóa để đạt mục tiêu giảm phát thải và bảo vệ môi trường.

Việt Nam có nhiều tiềm năng để thúc đẩy mô hình xây dựng xanh và chống chịu khí hậu trên quy mô toàn quốc. IFC cam kết đồng hành cùng Việt Nam trên con đường hướng tới nền kinh tế xanh, bền vững và thích ứng khí hậu.