Hoàn thiện thể chế thúc đẩy kinh tế số và gỡ bỏ rào cản cho doanh nghiệp

Sự kiện do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức sáng ngày 21/11/2025 tại Hà Nội nhằm tạo ra không gian trao đổi chuyên môn, kết nối cơ hội và định hướng giải pháp thực tiễn cho việc xây dựng nền kinh tế số năng động, bền vững và hội nhập quốc tế.

Động lực cho doanh nghiệp nhưng vẫn vướng

Năm 2025, Hà Nội đặt mục tiêu kinh tế số đóng góp 25 – 30% GRDP, hướng tới 2030 đạt 40%. Những mục tiêu này phù hợp với xu hướng toàn cầu, đồng thời phản ánh quyết tâm mạnh mẽ của TP trong việc đưa kinh tế số trở thành trụ cột tăng trưởng mới. TS Mạc QUốc Anh khẳng định, Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới” mang ý nghĩa quan trọng, tạo không gian đối thoại giữa Nhà nước – doanh nghiệp – chuyên gia, định hướng chiến lược để DN Hà Nội, đặc biệt là DNNVV bắt nhịp nhanh hơn với xu thế.

Tuy nhiên, các DNNVV – lực lượng đông đảo và quyết định sức cạnh tranh – vẫn đứng trước nhiều thách thức mang tính cấu trúc. Đó là năng lực công nghệ hạn chế. Theo khảo sát của HANOISME năm 2024, có tới 54% DNNVV Hà Nội chưa có bộ phận IT chuyên trách, 62% cho biết “không đủ ngân sách” để triển khai chuyển đổi số bài bản. Điều này tạo ra khoảng cách lớn giữa nhu cầu thị trường và năng lực DN. Tiếp đến là thiếu dữ liệu chuẩn hóa, chịu áp lực lớn từ chi phí tuân thủ, đặc biệt khi nền kinh tế bước vào giai đoạn chuẩn hóa theo các quy định mới: hóa đơn điện tử, hồ sơ hải quan điện tử, chuẩn an ninh mạng, tiêu chuẩn ESG, CBAM, quản trị rủi ro tiền tệ… Ngoài ra, thiếu khả năng liên kết yếu, chưa hình thành chuỗi giá trị liên vùng, liên ngành. 

"Những rào cản này cho thấy DNNVV Hà Nội cần một mô hình hỗ trợ đa tầng – bao gồm chính sách, công nghệ, tài chính, đào tạo – để vượt qua thách thức, bắt kịp xu hướng toàn cầu và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị số" - TS Mạc Quốc Anh nói.

Hoàn thiện thể chế tạo đột phá

Để kinh tế số thực sự trở thành động lực tăng trưởng của Thủ đô, TS Mạc Quốc Anh cho rằng, việc hoàn thiện thể chế và gỡ bỏ rào cản cho DNNVV là nhiệm vụ trung tâm. Thể chế giữ vai trò “khung kiến tạo phát triển”, đảm bảo nguồn lực được phân bổ hiệu quả, đổi mới sáng tạo được bảo vệ và các quan hệ kinh tế vận hành thông suốt. Kinh nghiệm của Singapore, Hàn Quốc hay Estonia cho thấy: khi thể chế đi trước một bước, DN sẽ đi nhanh hơn cả chặng đường dài phía sau.

Thứ nhất, Hà Nội cần hoàn thiện hành lang pháp lý cho giao dịch số, dữ liệu số và tài sản số. Hiện nay, nhiều DNNVV vướng khó khăn vì thiếu cơ chế định danh điện tử thống nhất, thiếu quy định về lưu trữ – chia sẻ dữ liệu, cũng như việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm số. TP cần ban hành cơ chế cho phép DN sử dụng dữ liệu công (open data) trong lĩnh vực quy hoạch, giao thông, y tế, giáo dục… để phát triển sản phẩm số, giống mô hình dữ liệu mở của Seoul và London. Song song, cần phát triển các tiêu chuẩn bắt buộc về an ninh mạng, an toàn dữ liệu để tạo niềm tin cho khách hàng khi giao dịch trong môi trường số.

Thứ hai, đơn giản hóa thủ tục hành chính và số hóa toàn bộ quy trình liên quan đến doanh nghiệp. Hiện chi phí tuân thủ của DNNVV Hà Nội còn cao; theo các khảo sát năm 2024, DN mất từ 18 – 25 ngày để hoàn tất thủ tục đầu tư, và mất đến 30% thời gian để xử lý yêu cầu giấy tờ. Hà Nội cần đẩy mạnh mô hình “một cửa số”, liên thông dữ liệu giữa các sở ngành để DN chỉ phải nhập dữ liệu một lần. Điều này sẽ tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng chi phí xã hội mỗi năm.

Thứ ba, thiết lập môi trường thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các lĩnh vực mới như AI, Fintech, Blockchain, IoT, y tế số, giáo dục số. Đây là cách mà Singapore đã tạo “bàn đạp” để Fintech bùng nổ. Một doanh nghiệp nhỏ chỉ cần 6 tháng thử nghiệm đã có thể tiếp cận hàng triệu người dùng. Sandbox cho phép doanh nghiệp được thử nghiệm sản phẩm trong biên độ linh hoạt, giảm rủi ro pháp lý, nhưng vẫn bảo đảm giám sát bởi cơ quan quản lý.

Thứ tư, tăng cường hỗ trợ tài chính cho DN trong chuyển đổi số. Hà Nội có thể xây dựng Quỹ Hỗ trợ chuyển đổi số, cho vay ưu đãi lãi suất 0 – 3% đối với các dự án ERP, CRM, dữ liệu lớn, an ninh mạng. Hàn Quốc từng dùng 1% GDP mỗi năm để hỗ trợ DNnhỏ chuyển đổi số, giúp họ nâng năng suất lao động hơn 25%.

Thứ năm, hoàn thiện các chính sách ưu đãi thuế, phí cho DN đầu tư đổi mới sáng tạo. DN triển khai nền tảng số, đào tạo nhân lực số cần được khấu trừ thuế thu nhập doanh nghiệp; doanh nghiệp thương mại điện tử xanh – bền vững cần được ưu đãi tương tự như doanh nghiệp công nghệ cao.

Thể chế chính là “điều kiện đủ” để Hà Nội bứt phá; khi rào cản được gỡ bỏ, DNNVV sẽ trở thành lực lượng tiên phong đóng góp vào tăng trưởng kinh tế số và nâng tầm năng lực cạnh tranh của Thủ đô.

Để Hà Nội trở thành trung tâm kinh tế số của khu vực, TP cần xây dựng một hệ sinh thái hoàn chỉnh, trong đó DN – Nhà nước – viện trường – các quỹ đầu tư – hạ tầng số tạo thành vòng tuần hoàn liên tục. Kinh nghiệm của Bangalore (Ấn Độ), Berlin (Đức), Singapore hay Shenzhen (Trung Quốc) cho thấy: một hệ sinh thái số mạnh luôn dựa trên bốn trụ cột

Hà Nội có thể trở thành điểm tựa nếu sớm chuẩn bị vùng đất công nghệ cao và cơ chế thu hút chuyên biệt. TP cần mở rộng các trung tâm Innovation Hub, Fintech Hub, AI Hub liên kết với Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Bách khoa, FTU, cùng các DN lớn. Cần hình thành “Hành lang đổi mới sáng tạo Hà Nội” tương tự “One North” của Singapore, nơi DN khởi nghiệp, DN công nghệ, nhà nghiên cứu cùng sáng tạo sản phẩm mới...

Hệ sinh thái số mạnh sẽ tạo ra “lực hấp dẫn”, thu hút tài năng, công nghệ, vốn đầu tư giúp DN Hà Nội vươn ra thị trường quốc tế nhanh hơn. Hiệp hội DN, đặc biệt là HANOISME giữ vai trò cầu nối, trung tâm trong thúc đẩy kinh tế số tại Hà Nội. Trong lý luận quản trị công hiện đại, hiệp hội là “nhà kiến tạo chính sách trung gian”, kết nối Nhà nước – DN – thị trường. Hiệp hội chính là “động cơ thứ hai” thúc đẩy kinh tế số bên cạnh Chính quyền TP.

Hà Nội cần bước đi nhanh hơn 

Kỷ nguyên số mở ra một cuộc cạnh tranh toàn cầu mới: cạnh tranh bằng dữ liệu, bằng đổi mới sáng tạo và bằng tốc độ. Do đó, TS Mạc Quốc Anh cho biết thêm, Hà Nội cần bước đi nhanh hơn, quyết liệt hơn nếu muốn giữ vị thế là trung tâm đổi mới sáng tạo của cả nước và khu vực.

Thứ nhất, Hà Nội cần dẫn đầu về chính quyền số. Mọi dịch vụ công phải số hóa hoàn toàn, 100% giấy tờ được thay bằng dữ liệu, mọi hồ sơ được xử lý tự động. Singapore xử lý 98% thủ tục không cần chuyên viên can thiệp; Hà Nội hoàn toàn có thể phấn đấu đạt mức 90% vào năm 2030.

Một là, phải tạo “siêu động lực” cho DN công nghệ số. TP cần chính sách thu hút nhân tài AI, ưu đãi thuế cho startup công nghệ, hình thành “hành lang AI Hà Nội”, nơi startup được thử nghiệm không giới hạn.

Ba là, phải xây dựng thương hiệu Hà Nội – trung tâm đổi mới sáng tạo ASEAN. Khi Hà Nội có sự kiện tầm cỡ quốc tế như Techfest quốc tế, Fintech Expo ASEAN, AI Summit, TP sẽ thu hút hàng tỷ USD vốn đầu tư mạo hiểm.

Thứ tư, nâng cao năng lực người dân trong kỷ nguyên số. Việc đào tạo kỹ năng số cho 10 – 15 triệu người dân là nhiệm vụ sống còn; bởi kinh tế số không chỉ là chuyện của DN mà là sự chuyển dịch của toàn xã hội.

Cuối cùng, Hà Nội cần một tư duy phát triển mới: phát triển dựa trên dữ liệu – đổi mới – sáng tạo – bền vững. Đây là con đường mà các đô thị hàng đầu thế giới đang đi, và cũng là con đường duy nhất để Hà Nội vươn tầm khu vực và toàn cầu.

Trích dẫn

Trích dẫn 1

Diễn đàn “Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong Kỷ nguyên mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức (ngày 21/11 tại Khách sạn Hà Nội DAEWOO) quy tụ nhiều chuyên gia, nhà quản lý uy tín, trực tiếp hoạch định chính sách và triển khai các mô hình kinh tế số. Đây không chỉ là sự kiện chuyên môn mà còn là cầu nối chiến lược, góp phần thúc đẩy Việt Nam trở thành nền kinh tế số năng động, toàn diện và bền vững trong khu vực. Diễn đàn đã mở ra những hướng đi rõ ràng, cụ thể, đồng thời tạo cơ hội kết nối, học hỏi và hợp tác cho tất cả các bên liên quan.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị