Hợp tác EU – Mỹ trong lĩnh vực kim loại bước vào giai đoạn mới

Sáng kiến được gọi là “liên minh kim loại” đang được hai bên đàm phán nhằm thay thế cơ chế thuế hiện hành bằng hệ thống hạn ngạch thuế suất. Theo đề xuất, EU sẽ được hưởng mức thuế thấp hoặc bằng 0 đối với một lượng kim loại xác định khi xuất khẩu sang Mỹ, trong khi các sản phẩm vượt hạn ngạch hoặc từ quốc gia thứ ba sẽ chịu mức thuế cao hơn. Cơ chế này không chỉ áp dụng cho thép và nhôm mà có thể mở rộng sang các mặt hàng kim loại quan trọng khác như đồng và hợp kim công nghiệp.

Bộ Thương mại Mỹ cho biết liên minh kim loại là một phần trong chiến lược “cạnh tranh công bằng và có quy tắc” với các nền kinh tế có mô hình sản xuất được trợ giá quá mức. “Chúng tôi hướng đến một thị trường công nghiệp nơi giá cả và sản lượng được quyết định bởi cung - cầu, không bị bóp méo bởi các can thiệp khác,” một quan chức cấp cao Mỹ phát biểu.

Từ phía châu Âu, Ủy ban châu Âu khẳng định việc thiết lập liên minh kim loại nhằm duy trì quan hệ thương mại ổn định với Mỹ, đồng thời bảo vệ các nhà sản xuất EU khỏi những biến động do dòng hàng hóa dư thừa từ các khu vực khác gây ra. Brussels nhấn mạnh, cơ chế này cần được thiết kế phù hợp với quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tránh nguy cơ bị khiếu kiện thương mại hoặc kích hoạt các phản ứng trả đũa.

Theo giới quan sát, động lực chính thúc đẩy hai bên xích lại gần nhau là lo ngại về công suất dư thừa toàn cầu, một vấn đề ngày càng nổi bật trong ngành luyện kim, đặc biệt khi Trung Quốc hiện chiếm tỷ trọng lớn trong sản lượng thép và nhôm toàn cầu.

Các nhà máy được nhà nước hậu thuẫn tại một số nền kinh tế đã gia tăng xuất khẩu với giá thành thấp, tạo áp lực lớn lên các doanh nghiệp tại Mỹ và châu Âu. 

Thực tế, ngành luyện kim châu Âu đang gặp khó do mất cân đối cung – cầu toàn cầu. Việc Mỹ áp thuế thép và nhôm theo Mục 232 từ năm 2018 đã khiến dòng phế liệu luyện kim từ châu Âu chuyển hướng sang thị trường Mỹ, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguyên liệu đầu vào tại các nhà máy trong EU. Cùng với chi phí năng lượng tăng cao và các quy định môi trường ngày càng nghiêm ngặt, nhiều cơ sở luyện kim ở châu Âu đã buộc phải cắt giảm công suất hoặc tạm thời ngừng hoạt động.

Đối với Mỹ, việc cải tổ chính sách thuế với các đối tác thân cận như EU cũng giúp nước này tập trung nguồn lực vào các tranh chấp thương mại lớn hơn, trong đó có các vấn đề liên quan đến chính sách công nghiệp và năng lực sản xuất tại châu Á.

Tuy nhiên, việc triển khai một hệ thống hạn ngạch theo khối lượng lịch sử không phải là điều đơn giản. Các thông số như tỷ lệ tăng trưởng sản lượng, biến động thị trường và sự khác biệt trong cấu trúc công nghiệp giữa các nước sẽ khiến quá trình đàm phán trở nên phức tạp. Giới chức EU cho biết các chuyên gia kỹ thuật của hai bên đang nỗ lực xây dựng bộ tiêu chí rõ ràng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng.

Một số nền kinh tế lớn khác như Canada, Hàn Quốc và Brazil cũng bày tỏ quan tâm đến liên minh kim loại, với kỳ vọng có thể tham gia nếu cơ chế này chứng minh được hiệu quả và tính hợp pháp theo luật thương mại quốc tế. Điều này cho thấy sáng kiến không chỉ mang tính song phương mà còn có tiềm năng mở rộng thành một khuôn khổ hợp tác đa phương trong tương lai.

Đáng chú ý, giới phân tích cũng lưu ý rằng sáng kiến này có thể kéo theo những hệ quả phụ. Nếu EU tăng xuất khẩu sang Mỹ theo hạn ngạch được ưu đãi, phần dư thừa tại thị trường châu Âu có thể tạo áp lực lên các nhà sản xuất nội khối. Tương tự, nếu cơ chế thiếu linh hoạt, các doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ khó cạnh tranh với các tập đoàn lớn có hệ thống phân phối toàn cầu.

Tuy nhiên, cả hai phía đều cho rằng liên minh kim loại là bước đi cần thiết trong giai đoạn chuyển tiếp của nền kinh tế toàn cầu, khi thương mại tự do không còn là giá trị tuyệt đối, mà cần đi kèm với điều kiện công bằng, minh bạch và bền vững.

Theo truyền thông quốc tế, các vòng đàm phán tiếp theo giữa EU và Mỹ sẽ diễn ra trong tháng 8 tới, với mục tiêu hoàn tất văn kiện để công bố chính thức tại Hội nghị thượng đỉnh G20 vào tháng 11/2025. Nếu thành công, đây sẽ là thỏa thuận thương mại song phương có ảnh hưởng sâu rộng nhất kể từ Hiệp định thép – nhôm giai đoạn hậu Brexit.