Hướng đến quản lý hiệu quả tài sản số tại Việt Nam

Thực trạng tài sản số tại Việt Nam

Tài sản số bao gồm tiền mã hóa, tài sản mã hóa không thể thay thế (NFT), token chứng khoán hay tài sản số hóa trên nền tảng blockchain - đang dần hiện diện như một thành phần tất yếu trong nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu. Việt Nam, với dân số hơn 100 triệu người, đang chứng kiến tốc độ thâm nhập của tài sản số nhanh chóng trong đời sống kinh tế - xã hội, đặc biệt ở tầng lớp thanh niên và giới công nghệ.

Theo thống kê năm 2024, Việt Nam thuộc nhóm quốc gia dẫn đầu thế giới về chỉ số chấp nhận tiền mã hóa, với hơn 17 triệu người đã sở hữu hoặc giao dịch loại tài sản này. Tỷ lệ này đặc biệt cao trong độ tuổi từ 18 đến 35 - nhóm dân số không chỉ yêu thích công nghệ mà còn dễ tiếp cận các mô hình tài chính phi tập trung mới mẻ.

Không chỉ đơn thuần là một xu hướng đầu tư, tài sản số tại Việt Nam đang bám rễ vào nhiều lĩnh vực: từ trò chơi GameFi, ứng dụng phi tập trung (DApps), đến các hình thức gây quỹ qua token (ICO). Những mô hình như DeFi - nơi người dùng có thể vay, cho vay hoặc giao dịch không qua trung gian - ngày càng được biết đến rộng rãi, tạo nên hệ sinh thái tài chính mới bên ngoài khuôn khổ truyền thống.

Tỷ lệ sử dụng Internet cao, hơn 78% dân số kết nối trực tuyến, cùng với nền tảng giáo dục công nghệ ngày càng được cải thiện, là những yếu tố thúc đẩy tài sản số phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, tầng lớp thanh niên không chỉ tiếp cận tài sản số như công cụ đầu tư mà còn tham gia xây dựng các nền tảng blockchain, startup về fintech, tạo ra sản phẩm số phục vụ trong và ngoài nước.

Tuy nhiên, phần lớn các giao dịch vẫn diễn ra trên sàn quốc tế như Binance, Remitano, MEXC… do chưa có sàn giao dịch nội địa hợp pháp. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xây dựng cơ sở hạ tầng pháp lý để Việt Nam chủ động kiểm soát thị trường, thay vì chỉ đóng vai trò ''người sử dụng'' các nền tảng nước ngoài.

Nguy cơ và rủi ro tiềm ẩn

Dù mang đến tiềm năng kinh tế và đổi mới công nghệ, tài sản số cũng kéo theo nhiều rủi ro nghiêm trọng, đặc biệt là trong bối cảnh thiếu hành lang pháp lý rõ ràng. Những vụ việc lừa đảo tài chính quy mô lớn liên quan đến tiền mã hóa thời gian qua là hồi chuông cảnh báo cho cả nhà đầu tư và cơ quan quản lý.

Điển hình là vụ án đường dây tiền ảo MTC (Matrix Chain) mới bị triệt phá tháng 6/2025. Các đối tượng đã lừa đảo hơn 10.000 tỷ đồng từ 138.000 tài khoản qua mô hình đa cấp biến tướng. Các đối tượng không chỉ đánh vào tâm lý kiếm lời nhanh chóng mà còn lập trình phần mềm giả, tạo ví ảo để rút tiền người chơi nạp vào, rồi chuyển hóa thành tài sản cá nhân như nhà đất…

Báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) cho thấy, hơn 70% người dùng Internet tại Việt Nam từng nhận được lời mời đầu tư tiền mã hóa từ các nguồn không rõ ràng. Năm 2024, người dân đã mất gần 19.000 tỷ đồng do các hình thức lừa đảo qua mạng, trong đó chủ yếu là mời gọi đầu tư vào sàn giao dịch tiền ảo không hợp pháp.

Không chỉ rủi ro về lừa đảo, tài sản số còn liên quan đến các nguy cơ tài chính như thao túng thị trường, sử dụng cho hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nếu không có khung pháp lý chặt chẽ, tổn thất về GDP có thể lên tới 7,8% do thất thu thuế, bất ổn thị trường và mất lòng tin của nhà đầu tư.

Cần khẩn trương xây dựng hành lang pháp lý

Để phát triển tài sản số một cách bền vững, Việt Nam cần nhanh chóng hoàn thiện hành lang pháp lý phù hợp với thực tiễn trong nước và xu thế toàn cầu. Việc này không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng mà còn là nền tảng để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, thúc đẩy kinh tế số, và kiểm soát các rủi ro đang hiện hữu.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì phối hợp các bộ ngành để xây dựng luật cho phép doanh nghiệp Việt phát hành tài sản số, nhằm huy động vốn phục vụ sản xuất kinh doanh. Điều này cũng giúp tạo nguồn thu thuế bền vững, thay vì để dòng tiền lưu chuyển không kiểm soát trên các nền tảng quốc tế.

Các chuyên gia đề xuất nên áp dụng mô hình sandbox - thử nghiệm có kiểm soát - như Thái Lan và Philippines. Ngoài ra, cần ban hành các tiêu chuẩn về xác minh tài khoản (KYC), chống rửa tiền (AML), kiểm soát hoạt động của các sàn giao dịch và quy định thuế suất phù hợp để tăng tính minh bạch, tránh thất thoát ngân sách.

Đại diện Liên minh Blockchain Việt Nam cũng khẳng định cần định nghĩa rõ ràng về tài sản số, quyền sở hữu, cũng như thiết lập các tiêu chí kỹ thuật và pháp lý để thị trường hoạt động minh bạch nhưng không kìm hãm sáng tạo.

Cuối cùng, việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ các quốc gia G7, G20 và Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính (FATF), sẽ giúp Việt Nam thiết lập một hệ thống pháp lý toàn diện, hài hòa với thông lệ quốc tế, mở đường cho sự phát triển lâu dài và bền vững của ngành công nghiệp tài sản số.

Tài sản số là cơ hội song hành với thách thức. Với tiềm năng lớn và sự phát triển mạnh mẽ trong dân chúng, việc xây dựng một hành lang pháp lý minh bạch, kịp thời, và hội nhập là điều kiện tiên quyết để Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội, đồng thời bảo vệ an toàn cho người dân và đảm bảo an ninh kinh tế quốc gia.