Sau khi Mỹ rút quân đội ra khỏi Syria, Bị vong lục giữa tổng thống Nga Vladimir Putin và tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan sau cuộc gặp nhau của họ ở Sotchi (Nga) ngày 22/10 vừa qua là bước ngoặt quyết định mới trong vấn đề Syria với tác động rất cơ bản và mạnh mẽ tới giải pháp chính trị hoà bình cho Syria và tới trật tự chính trị an ninh ở khu vực Trung Đông, Bắc Phi và vùng Vịnh. Sẽ không sai gì khi cho rằng với việc rút quân đội ra khỏi Syria, Mỹ đã chẳng khác nào dọn mâm cỗ cho Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, chính phủ Syria của tổng thống Bashir al-Assad và Iran ở Syria. Những người bất ngờ có được mâm cỗ này không phải ai cũng được phần đều như ai, nhưng đều có được cỗ bàn để thụ hưởng.
| Ảnh minh họa. |
Tất cả bốn bên này đều đã rất nhạy bén về chính trị an ninh khu vực và thực dụng trong mưu tính lợi ích thiết thực trước mắt cũng như chiến lược lâu dài khi tạo dựng tình huống và cục diện mới ở Syria để trước hết Mỹ không còn có cớ và cơ hội đưa quân đội trở lại Syria. Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đã "song kiếm hợp bích" để gạt Mỹ cùng các đồng minh của Mỹ ra khỏi cuộc chơi ở Syria và trở thành cặp bài trùng với uy quyền và vai trò quyết định nhất đối với giải pháp chính trị hoà bình cho Syria. Nói theo cách khác, Bị vong lục nói trên là thông điệp của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt của Nga, là từ nay họ cùng nhau quyết định hết mọi chuyện liên quan đến thực tại và tương lai của Syria và là bằng chứng cho thấy họ bắt đầu chia phần với nhau ở Syria.
Cứ theo 10 điểm trong Bị vong lục này thì Nga được lợi nhiều nhất, Thổ Nhĩ Kỳ và chính phủ Syria cùng được nhưng ít hơn và phải chịu nhượng bộ, Iran cũng có phần, YPG bị thiệt nhiều nhất và Mỹ cũng các đồng minh như EU, Nato, Ả rập Xê út, Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất và Israel không được gì.
Ở Sochi, ông Putin và ông Erdogan thoả thuận Thổ Nhĩ Kỳ ngừng chiến ở Syria, được quyền kiểm soát vùng lãnh thổ vừa kiểm soát được nhờ những hoạt động quân sự vừa qua, không được như mục tiêu theo đuổi nhưng cũng là vùng lãnh thổ rộng 32 km dài 150 km dọc biên giới giữa nước này và Syria. YPG phải rút hết ra khỏi phạm vi hành lang an ninh rộng 30 km và dài suốt tuyến biên giới này. Ở phần còn lại của tuyến biên giới và trong phạm vi rộng 10 km, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và Nga sẽ tuần tra chung, nhưng biên giới Syria sẽ do quân đội chính phủ Syria kiểm soát. Ông Putin tái vận hành thoả thuận Adana năm 1998 giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria cho phép quân đội Thổ Nhĩ Kỳ có thể truy sát đảng PKK và lực lượng YPG ở Syria trong những trường hợp nhất định trên lãnh thổ Syria. Như vậy, trên thực tế ông Putin đã đáp ứng gần như mọi yêu cầu của ông Erdogan về hành lang an ninh, tuần tra chung, chấm dứt chiến sự, vô hiệu hoá YPG... Bi hài kịch cho Mỹ là Mỹ cũng có thoả thuận như thế với Thổ Nhĩ Kỳ nhưng không được triển khai thực hiện. Ông Putin làm vậy còn nhằm mục đích mở đường cho Thổ Nhĩ Kỳ và chính phủ Syria đàm phán trực tiếp với nhau và để cho Iran có vai trò vì thoả thuận Adana là kết quả ngoại giao trung gian hoà giải của Iran. Ông Putin buộc ông Erdogan phải lywu ý đến lợi ích và "phần" của Iran trong tương lai chính trị của Syria.
Nhượng bộ quan trọng và quyết định nhất của ông Erdogan là cam kết tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Syria, đồng nghĩa với việc công nhận trên thực tế chính thể của ông Assad ở Syria, là chỉ thực hiện được một phần chứ không phải tất cả mục tiêu đề ra với hành lang an ninh và là cam kết thúc đẩy hoạt động của hội đồng soạn thảo hiến pháp cho Syria.
Chính phủ Syria và ông Assad buộc phải để cho Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát một vùng lãnh thổ nhất định nhưng lại giành được quyền kiểm soát vùng lãnh thổ còn lại của người Cuốc, tức là cả hai đều chấp nhận bỏ mục đích tối đa để vớt vát được tối đa. Chính phủ Syria trên thực tế vừa kiểm soát được biên giới, quản lý được gần hết lãnh thổ đất nước lại vừa ràng buộc YPG vào hợp tác và kiềm chế của mình. Tất cả những điều này đều là lợi thế vô cùng giá trị cho phía chính phủ Syria trong tiến trình hoà bình, hoà giải và hoà hợp dân tộc.
Mâm cỗ mới hiện tại ở Syria là hình hài ban đầu của Syria thời hậu chiến tranh và nội chiến. Nhưng ngay từ bây giờ thôi, nó cũng đã có tác động rất mạnh mẽ và sâu sắc tới trật tự chính trị an ninh ở khắp khu vực này.
