Khi Công ước Hà Nội mở đường cho sáng tạo số an toàn và bền vững

Nhân dịp sắp diễn ra lễ ký Công ước Hà Nội về phòng, chống tội phạm mạng - văn kiện quốc tế đầu tiên của Liên Hợp quốc trong lĩnh vực an ninh mạng - Báo Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Minh Hiếu, Nhà đồng sáng lập hệ sinh thái truyền thông - tiếp thị VULACI, đối tác chính thức của TikTok Việt Nam, về ý nghĩa của Công ước Hà Nội và vai trò của người sáng tạo nội dung trong thúc đẩy an toàn số.

Công ước Hà Nội về phòng, chống tội phạm mạng được xem là dấu mốc quan trọng trong việc xây dựng không gian mạng an toàn và tin cậy hơn. Theo ông, việc Việt Nam tham gia công ước này có ý nghĩa như thế nào đối với cộng đồng người sáng tạo nội dung và người dùng mạng xã hội hiện nay?

Tôi cho rằng việc Việt Nam tham gia và đồng hành cùng Công ước Hà Nội mang ý nghĩa rất lớn. Đối với cộng đồng sáng tạo nội dung, đây là bước đệm quan trọng giúp các bạn yên tâm phát triển trong một môi trường số minh bạch, được pháp luật quốc tế bảo hộ. Khi các hành vi vi phạm như ăn cắp ý tưởng, giả mạo danh tính hay phát tán thông tin độc hại được xử lý nghiêm minh theo chuẩn mực chung, giá trị sáng tạo chân chính sẽ được tôn trọng và lan tỏa rộng rãi.

Còn với người dùng mạng xã hội, công ước khẳng định quyền được an toàn trên không gian số, góp phần hạn chế rủi ro từ những nội dung độc hại hoặc hành vi lừa đảo sử dụng công nghệ cao.

Nói cách khác, công ước không chỉ bảo vệ người sáng tạo mà còn bảo vệ cả khán giả - những người đang giữ vai trò trung tâm trong hệ sinh thái truyền thông và sáng tạo hiện nay.

Từ góc nhìn của một đơn vị hoạt động trong lĩnh vực truyền thông - sáng tạo, anh cho rằng Công ước Hà Nội sẽ tạo ra những cơ hội và thay đổi gì trong việc nâng cao nhận thức, thúc đẩy văn hóa ứng xử có trách nhiệm và bảo vệ người dùng trên môi trường số?

Từ phía doanh nghiệp truyền thông, tôi cho rằng Công ước Hà Nội mang đến hai cơ hội rõ rệt.

Trước hết, việc một văn kiện toàn cầu được thông qua và mang tên Hà Nội sẽ khiến câu chuyện về an toàn mạng trở nên gần gũi hơn, được xã hội quan tâm và thảo luận sâu rộng. Đây cũng là nền tảng để các doanh nghiệp, cơ quan truyền thông và tổ chức xã hội phối hợp triển khai những chiến dịch giáo dục cộng đồng, giúp người dân - đặc biệt là giới trẻ - hiểu cách tự bảo vệ mình và ứng xử văn minh hơn trên môi trường số.

Bên cạnh đó, công ước mở ra cơ hội hình thành văn hóa sáng tạo có trách nhiệm, khi mỗi cá nhân và tổ chức ý thức hơn về tôn trọng bản quyền, tôn trọng người dùng và giá trị của sáng tạo chân chính. Một môi trường số tích cực, minh bạch và an toàn sẽ không chỉ giúp truyền thông - sáng tạo Việt Nam phát triển bền vững trong nước mà còn vững vàng hơn trên hành trình hội nhập quốc tế.

Thưa ông, trong vai trò là đơn vị quản lý hơn 200 nhà sáng tạo nội dung đa chủ đề, đa nền tảng, ông đánh giá thế nào về vai trò của họ trong việc đồng hành cùng các cơ quan chức năng phòng, chống lừa đảo trực tuyến?

Theo tôi, người sáng tạo nội dung đang nắm giữ “quyền lực mềm” rất lớn trên không gian mạng. Họ không chỉ là những gương mặt được yêu thích mà còn góp phần định hướng nhận thức và hành vi của cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.

Trong các chiến dịch truyền thông phối hợp với cơ quan nhà nước, nhất là những chương trình về an toàn mạng hay phòng, chống lừa đảo, người sáng tạo đóng vai trò như cầu nối giữa cơ quan chức năng và người dân. Họ kể lại những câu chuyện có thật - từ bản thân, bạn bè hay người thân - giúp khán giả nhận diện chiêu trò lừa đảo, đồng thời lan tỏa cách ứng xử an toàn và tỉnh táo trên môi trường số. Khi thông điệp được truyền tải bằng ngôn ngữ gần gũi và chân thành, người xem sẽ dễ tiếp nhận và tin tưởng hơn.

Theo ông, vì sao giới trẻ lại dễ tin vào các thông tin sai lệch trên mạng và rơi vào bẫy lừa đảo trực tuyến?

Nguyên nhân lớn nhất là sự thiếu thông tin và kỹ năng kiểm chứng. Nhiều bạn trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên, khi gặp nội dung hấp dẫn thường tin ngay mà không kiểm tra nguồn. Các bạn ngại hỏi ý kiến người có kinh nghiệm hơn, hay liên hệ với cơ quan chức năng để xác minh. Điều đó khiến họ dễ trở thành mục tiêu của những chiêu trò tinh vi.

Ở góc độ truyền thông, người sáng tạo có thể giúp khắc phục khoảng trống này. Họ nói bằng ngôn ngữ mà giới trẻ quen thuộc, dễ tạo sự đồng cảm. Khi nhà sáng tạo chia sẻ cách nhận biết tin giả hay cách phản ứng trước một đường link lạ, người xem không chỉ nghe mà còn ghi nhớ. Tôi tin rằng, nếu mỗi video ngắn đều chứa một thông điệp nhỏ về an toàn số, cộng đồng sẽ dần hình thành thói quen cảnh giác.

Ông có thể chia sẻ thêm, các nhà sáng tạo có thể tận dụng xu hướng nào trên TikTok hoặc mạng xã hội để lồng ghép hiệu quả thông điệp chống lừa đảo?

Tôi cho rằng TikTok là một nền tảng rất đa dạng, nơi mọi dạng nội dung, từ giải trí, giáo dục đến chia sẻ kỹ năng, đều có thể gắn với thông điệp tích cực. Điều quan trọng không nằm ở hình thức, mà ở cách người sáng tạo lồng ghép khéo léo thông điệp để người xem tiếp nhận tự nhiên mà vẫn ghi nhớ được ý nghĩa.

Ví dụ, có bạn làm kênh giáo dục thì có thể chèn thêm phần hướng dẫn nhận diện tin giả, hay cảnh báo về những ứng dụng lừa đảo. Có bạn làm nội dung về đời sống thì có thể kể lại câu chuyện thật mà người quen từng gặp phải, vừa chân thật vừa có sức lan tỏa mạnh.

Trong bối cảnh công nghệ AI phát triển mạnh, nhiều đối tượng lợi dụng để tạo nội dung giả mạo. Ông nhìn nhận nguy cơ này ra sao và người dùng nên làm gì để nhận biết?

Đây là một thách thức lớn của kỷ nguyên số. AI giúp quá trình sáng tạo nội dung trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn, nhưng đồng thời cũng bị lợi dụng để giả mạo hình ảnh, giọng nói hay danh tính của người nổi tiếng nhằm phát tán thông tin sai lệch, kêu gọi quyên góp hoặc lừa đảo tài chính.

Hiện nay, các nền tảng như TikTok đã áp dụng chính sách gắn nhãn “AI-generated” cho những nội dung do trí tuệ nhân tạo tạo ra. Các video không gắn nhãn sẽ bị hạn chế hiển thị hoặc xử lý theo quy định. Tuy nhiên, người dùng vẫn cần chủ động trang bị kỹ năng nhận diện, chẳng hạn như quan sát biểu cảm, giọng nói, cách chuyển động hoặc kiểm tra nguồn gốc tài khoản trước khi tin tưởng hay chia sẻ bất kỳ thông tin nào.

Công nghệ có thể hỗ trợ, nhưng yếu tố quyết định vẫn là sự tỉnh táo và cảnh giác của mỗi cá nhân. Khi người dùng rèn luyện được thói quen kiểm chứng thông tin và biết đặt câu hỏi trước mọi nội dung, những sản phẩm giả mạo sẽ dần mất đi sức lan tỏa và chỗ đứng trong không gian mạng.

Ông có lời khuyên nào cho người dùng, đặc biệt là giới trẻ, khi tiếp nhận thông tin trên mạng xã hội?

Tôi có một lời khuyên rất đơn giản: “Hãy chậm lại trước khi chia sẻ.” Mọi hành vi vội vàng, nhấp vào liên kết lạ, chuyển tiền theo hướng dẫn, hay đăng lại thông tin chưa kiểm chứng, đều có thể dẫn đến rủi ro.

Khi gặp một tin tức hay thông điệp đáng nghi, hãy dành thời gian kiểm chứng: đọc kỹ nguồn, hỏi ý kiến người thân, giáo viên, hoặc liên hệ cơ quan chức năng. Đừng tin vào những gì “nóng hổi” hay “chưa từng có” mà chưa được xác minh. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần dừng lại 30 giây để suy xét, bạn đã tránh được một vụ lừa đảo.

Từ góc độ một đơn vị truyền thông, ông kỳ vọng điều gì trong việc phối hợp giữa cơ quan chức năng và cộng đồng sáng tạo thời gian tới?

Tôi cho rằng sự hợp tác chặt chẽ giữa hai bên là điều cần thiết. Cơ quan chức năng có kiến thức chuyên môn, trong khi cộng đồng sáng tạo có khả năng tiếp cận và truyền cảm hứng cho người dùng trẻ. Nếu kết nối được hai nguồn lực này, chúng ta có thể tạo nên những chiến dịch truyền thông vừa chính xác, vừa gần gũi và dễ lan tỏa.

Chúng tôi mong muốn tiếp tục là cầu nối giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người sáng tạo, để cùng nhau lan tỏa nhận thức về an toàn số. Mỗi chiến dịch truyền thông, mỗi hashtag, mỗi video ngắn nếu được làm đúng hướng đều có thể góp phần xây dựng văn hóa số tích cực, bền vững.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi!

Công ước Hà Nội về phòng, chống tội phạm mạng - văn kiện quốc tế đầu tiên của Liên Hợp quốc trong lĩnh vực an ninh mạng và cũng là lần đầu tiên một công ước toàn cầu mang tên một địa danh của Việt Nam - được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua ngày 24/12/2024. Sự kiện ký kết chính thức sẽ diễn ra tại Hà Nội vào ngày 25 - 26/10/2025, với sự tham dự của Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres, trước khi công ước được chuyển về lưu chiểu tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York. Công ước gồm 9 chương, 71 điều, quy định khuôn khổ pháp lý quốc tế nhằm xử lý các hành vi truy cập trái phép, gian lận trực tuyến, phát tán thông tin độc hại, tội phạm liên quan đến dữ liệu điện tử và xâm phạm quyền riêng tư. Đồng thời, văn kiện thiết lập cơ chế hợp tác toàn cầu trong việc trao đổi chứng cứ điện tử, hỗ trợ tư pháp, điều tra xuyên biên giới và bảo vệ người dùng trên không gian mạng, góp phần thúc đẩy một môi trường số an toàn, minh bạch và đáng tin cậy hơn.