Vấn đề quản lý bán thuốc online hiện nay đang được dư luận quan tâm. Theo các chuyên gia, việc mua bán thuốc online có thể xem xét thực hiện, tuy nhiên, để áp dụng vào thực tế, cần có một hành lang pháp lý rõ ràng...
Cơ chế nào cho việc bán thuốc online?
Luật Dược hiện hành và Nghị định 54 hướng dẫn Luật Dược chưa quy định các vấn đề liên quan đến kinh doanh thuốc online hay kinh doanh thuốc qua các sàn thương mại điện tử. Tuy nhiên, trong bối cảnh sự đổi mới liên tục của công nghệ và ảnh hưởng của tình hình đại dịch Covid-19 trong thời gian qua, việc mua sắm qua mạng, các giao dịch điện tử ngày càng trở nên phổ biến và trở thành sự lựa chọn của nhiều người. Dự thảo Luật Dược (sửa đổi) lần này có bổ sung, ngoài việc bán thuốc tại các hiệu thuốc truyền thống, sẽ cho phép kinh doanh thuốc trên sàn thương mại điện tử. Tuy nhiên, hiện nay nội dung này còn nhận nhiều ý kiến trái chiều.
Góp ý kiến vào dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược, đại biểu (ĐB) Trần Thị Nhị Hà (Đoàn ĐB Quốc hội TP Hà Nội) bày tỏ băn khoăn về dự thảo quy định tại Điều 107 chỉ công bố, công bố lại giá bán buôn thuốc dự kiến với thuốc kê đơn. Vậy đối với thuốc không kê đơn của cơ sở nhập khẩu và cơ sở sản xuất thì quản lý giá thế nào? Theo ĐB Trần Thị Nhị Hà, khi quản lý về giá thì phải quản lý giá của các loại thuốc. Dự thảo Luật quy định tại Điều 112 sửa đổi, UBND cấp tỉnh tổ chức tiếp nhận hồ sơ kê khai giá thuốc của các cơ sở kinh doanh thuốc trên địa bàn theo quy định về quản lý giá thuốc. Như vậy, nếu không có tiêu chí để các địa phương có thể ban hành danh sách các cơ sở kinh doanh dược phải kê khai giá sẽ dẫn đến mỗi địa phương có cách tổ chức thực hiện khác nhau. Cùng một DN kinh doanh trên nhiều địa bàn tỉnh, việc thực hiện kê khai giá cũng sẽ rất khác nhau.
Thực tế, với một số tỉnh, TP có quy mô lớn như Hà Nội gần 10.000 cơ sở bán lẻ và gần 1.500 cơ sở bán buôn. Quy định này sẽ tạo thêm nhiều công việc cho chính quyền địa phương, tăng gánh nặng về thủ tục cho các cơ sở kinh doanh dược. Trong khi đó, từ năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành chỉ thị về việc kết nối liên thông của các cơ sở cung ứng thuốc. Bộ Y tế cũng đã ban hành quyết định về chuẩn dữ liệu đầu ra, trong đó có đầy đủ thông tin về giá thuốc để quản lý. Hơn nữa, mục đích của kê khai giá chỉ là tổng hợp, dự báo thị trường theo quy định tại Luật Giá.
Qua đó, ĐB Trần Thị Nhị Hà đề xuất Ban soạn thảo quy định tiêu chí đối với cơ sở dược phải kê khai giá thuốc để các địa phương tổ chức thực hiện và chưa thực hiện việc kê khai giá đối với cơ sở bán lẻ thuốc. Vì các cơ sở đều phải thực hiện niêm yết giá khi bán thuốc và thực hiện quy định liên thông dữ liệu trên hệ thống dược quốc gia.
Để quản lý chất lượng thuốc bán online
Bàn về vấn đề này, ĐB Nguyễn Lân Hiếu - Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho hay, tình trạng bán thuốc tràn lan trên môi trường mạng với một số sản phẩm không phải là thuốc gây nguy hại cho sức khỏe, bức xúc trong dư luận. Vì vậy, ông tán thành việc quy định chặt chẽ về kinh doanh thuốc qua thương mại điện tử. ĐB nêu quan điểm, các thuốc bán online phải là loại thuốc được cấp phép lưu hành tại Việt Nam. Bên cạnh đó, các thuốc bán qua thương mại điện tử phải bao gồm thuốc không kê đơn và thuốc theo đơn được cơ sở y tế kê trên hệ thống đơn thuốc điện tử, sổ khám bệnh điện tử, bệnh án điện tử. Nhà thuốc được bán online cần bảo đảm tiêu chuẩn mà Bộ Y tế ban hành, thẩm định, cấp phép.
Trong thực tiễn đang có khoảng trống pháp lý, đặc biệt đối với mặt hàng đặc thù như thuốc. Chính vì vậy, trong dự thảo Luật Dược chỉ cho phép việc kinh doanh thuốc, nguyên liệu làm thuốc thông qua sàn giao dịch thương mại điện tử, ứng dụng thương mại điện tử… có chức năng đặt hàng trực tuyến để xác định rõ được pháp nhân phải chịu trách nhiệm.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan
Theo ĐB, dự thảo Luật cũng cần có điều, khoản cụ thể quy định rằng Bộ Y tế cần có bộ phận chuyên trách chống thuốc giả mạo trên các mạng xã hội, tiếp nhận thông tin, kiểm tra tính chính xác của thông tin thuốc quảng cáo để đẩy lùi tình trạng quảng cáo thuốc kém chất lượng bừa bãi, tràn lan trên mạng xã hội.
ĐB Nguyễn Lân Hiếu gợi ý nên bắt đầu thử nghiệm tại các nhà thuốc của bệnh viện đã triển khai đầy đủ bệnh án điện tử. Việc này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, hạn chế tình trạng lộn xộn như hiện nay và cũng xóa bỏ được tư duy “không quản được thì cấm”.
ĐB Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn ĐB Quốc hội TP Hồ Chí Minh) cho biết, hiện nay, Việt Nam có hơn 800 hoạt chất và 22.000 số đăng ký thuốc, là quá nhiều so với các quốc gia khác. ĐB nêu ra những vấn đề còn tồn tại trong dự thảo sửa đổi Luật Dược, liên quan đến quản lý số lượng đăng ký thuốc, ưu đãi cho DN dược trong nước, quản lý hệ thống phân phối và bán lẻ thuốc, đấu thầu thuốc, cũng như quản lý mỹ phẩm và thực phẩm chức năng. ĐB đề xuất cần có giải pháp tổng thể và hiệu quả hơn để giải quyết các bất cập này, đáp ứng yêu cầu phát triển ngành dược và bảo vệ sức khỏe người dân.
Bày tỏ quan điểm ủng hộ việc mua bán thuốc qua thương mại điện tử, tuy nhiên, GS.TS Lê Văn Truyền, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế lưu ý, thuốc là một mặt hàng đặc biệt, nên việc đưa thuốc lên thương mại điện tử cần bảo đảm 2 vấn đề. Đó là người mua được hướng dẫn tư vấn sử dụng thuốc. Sản phẩm thuốc phải là sản phẩm được Bộ Y tế cấp phép. Thực tế, quá trình mua bán thuốc ở Việt Nam cũng đang gặp nhiều vấn đề. Như các nước phát triển, việc mua thuốc rất chặt chẽ. Ở Việt Nam có chuyện mua theo mách bảo người hàng xóm, mua kháng sinh không cần đơn, điều này gây tác hại lâu dài.
Lưu ý vấn đề kiểm soát chất lượng thuốc, GS.TS Lê Văn Truyền cho rằng, trong bối cảnh kinh tế, nền tảng khoa học kỹ thuật, nền tảng pháp luật, đặc biệt ý thức tuân thủ, không thể so sánh ý thức tuân thủ của chúng ta với các nước, đó là yếu tố nguy cơ.
GS.TS Lê Văn Truyền cũng gợi ý cơ quan quản lý nên áp dụng thực hành gọi là thực hành quản lý lợi ích và rủi ro. Nếu thấy áp dụng với nhóm hàng này lợi ích cực lớn, rủi ro bằng 0 thì hoàn toàn cho phép. Ngược lại với nhóm hàng khác phân tích rủi ro và lợi ích cân bằng hoặc thiên về rủi ro lớn cho người bệnh thì chúng ta cân nhắc. Tuy nhiên, cân nhắc không có nghĩa là cấm mà đưa ra các biện pháp quản lý để bảo vệ người tiêu dùng.
Ngoài ra, chuyên gia cũng đồng tình với Luật Dược trước tiên áp dụng đối với chuỗi nhà thuốc lớn gồm vài nghìn nhà thuốc trong hệ thống, trải khắp các địa bàn trên toàn quốc, là công ty kinh doanh chuỗi nhà thuốc. Nhiều chuyên gia cho rằng, kiểm soát chất lượng luôn là vấn đề quan trọng. Hiện nay, chiều hướng đẩy kiểm soát chất lượng sang người tiêu dùng. Tuy nhiên, người tiêu dùng dù thông minh như thế nào cũng không trả lời thuốc này có tốt hay không, đó là trách nhiệm của các cơ quan chức năng.
Theo chuyên gia, việc mua bán thuốc online có thể xem xét thực hiện, tuy nhiên, để áp dụng vào thực tế, cần có một hành lang pháp lý rõ ràng, có thể áp dụng công nghệ hiện đại để quản lý chất lượng thuốc…
Cần bổ sung các quy định về nội dung chuyển đổi số trong các hoạt động của ngành dược ở Việt Nam. Chuyển đổi số cần được bổ sung vào Điều 7 quy định về chính sách của Nhà nước đối với phát triển ngành Dược. Cụ thể, việc triển khai kê đơn thuốc qua mạng cần được thực hiện từng bước và quyết liệt để bảo đảm quản lý tốt hơn chất lượng kê đơn, hình thức kê đơn, theo dõi tốt hơn hiệu lực kê đơn, hiệu quả của đơn thuốc, kinh phí, tài chính.
ĐB Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐB Quốc hội TP Hà Nội)
