Hà Nội hành động vì bầu trời xanh
Kỳ cuối: Giải pháp để Hà Nội thật sự có “bầu trời xanh”
Kinhtedothi - Sau khi bức tranh về thực trạng ô nhiễm không khí được chỉ rõ, những bước đi hành động từ chính quyền và cộng đồng đã được ghi nhận và góc nhìn chiến lược từ chuyên gia được củng cố, Hà Nội đang đứng trước ngưỡng cửa mới: từ quyết tâm đến những chuyển biến rõ rệt. “Cuộc chiến” giành lại bầu trời trong lành không thể chờ đợi. Hành động cần bắt đầu ngay từ hôm nay — với sự chung sức của cả hệ thống chính trị, cộng đồng và doanh nghiệp.
Phương tiện xanh là chìa khóa để giảm thiểu khí thải, bảo vệ bầu trời.
Bầu trời xanh sẽ không tự nhiên quay trở lại. Nó đòi hỏi một lộ trình hành động được xây dựng trên ba trụ cột chính: sự quyết liệt và thông minh trong quản lý của chính quyền, sức mạnh cộng hưởng từ doanh nghiệp và cộng đồng, và vai trò truyền cảm hứng của truyền thông.
Quyết tâm chính trị và quản lý thông minh
Các chuyên gia cho rằng, nền tảng của một chiến lược thành công phải bắt đầu từ việc phá vỡ tư duy quản lý riêng lẻ, cục bộ. Trong kỷ nguyên số, quyết tâm chính trị phải được trang bị thêm “bộ não” và “đôi mắt” của công nghệ. Hà Nội cần khẩn trương đầu tư, ứng dụng Dữ liệu lớn (Big Data), Trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) vào công tác quản lý môi trường. Một mạng lưới cảm biến IoT dày đặc sẽ liên tục cập nhật dữ liệu theo thời gian thực về một trung tâm điều hành duy nhất. Tại đó, các thuật toán AI sẽ phân tích, dự báo các “điểm nóng” ô nhiễm và thậm chí truy vết ngược để xác định nguồn phát thải. Công tác quản lý khi đó sẽ chuyển từ bị động, chạy theo sự việc sang chủ động, điều hành dựa trên dữ liệu và khoa học.
Thực tế cho thấy, ô nhiễm không khí là một bài toán đa biến, có nguồn gốc từ giao thông, xây dựng, công nghiệp, năng lượng cho đến thói quen dân sinh. Vì vậy, sẽ không thể có lời giải hiệu quả nếu các sở, ngành vẫn hành động trong "ốc đảo" của riêng mình. Giải pháp căn cơ nằm ở việc thiết lập một cơ chế quản lý tích hợp, trong đó các vấn đề “Không khí – Năng lượng – Giao thông – Xây dựng – Rác thải” được đặt trong một mối quan hệ hữu cơ và được quản lý như một thể thống nhất. TP cần một “nhạc trưởng” đủ quyền lực, có thể là một Ban chỉ đạo đặc biệt, để điều phối hành động, đảm bảo chính sách khuyến khích xe điện của ngành giao thông không bị triệt tiêu bởi quy hoạch mạng lưới điện thiếu đồng bộ.
Bên cạnh một cơ chế điều phối thông suốt, cần một “bàn tay sắt” để siết chặt kỷ cương, bịt kín những “lỗ hổng” phát thải. Với giao thông, đã đến lúc phải có lộ trình kiên quyết áp dụng các tiêu chuẩn khí thải cao hơn như Euro 5, Euro 6 đối với phương tiện mới, đồng thời xây dựng cơ chế khả thi để kiểm định, xử lý và hỗ trợ thu hồi hàng triệu xe máy cũ nát. Với lĩnh vực xây dựng, chế tài xử phạt cần được nâng lên ở mức đủ sức răn đe, kết hợp với việc áp dụng công nghệ giám sát bằng camera tại các công trường lớn. Tương tự, để giải quyết triệt để nạn đốt rác và rơm rạ, bên cạnh tuyên truyền, cần có các giải pháp đồng bộ về thu gom, xử lý và hỗ trợ người dân chuyển đổi sinh kế.
TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, để giảm thiểu khí thải độc hại, cải thiện dần chất lượng không khí trước hết các cấp chính quyền, doanh nghiệp, người dân phải nhận thức được tầm quan trọng của môi trường. Hiện nay vẫn có tư duy hy sinh môi trường để phát triển kinh tế, không đầu tư vào các hệ thống xử lý khí thải. Cần những chế tài đủ sức răn đe để xử lý thật nặng những hành vi gây ô nhiễm không khí.
Trong khi đó, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại khẳng định, cải thiện chất lượng không khí là nhiệm vụ cấp bách và lâu dài. TP cam kết ưu tiên mọi nguồn lực, đồng thời huy động sự tham gia của cộng đồng để sớm mang lại bầu trời trong xanh cho Thủ đô. Đặc biệt, HĐND thành phố đã ban hành Nghị quyết số 08/2025/NQ-HĐND ngày 29/4/2025 quy định tăng gấp đôi mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, có hiệu lực từ ngày 1/9/2025. Đây là một trong những biện pháp để góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của người dân Thủ đô; là biện pháp hữu hiệu để nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác bảo vệ môi trường; đồng thời thể hiện thái độ của chính quyền và nhân dân trong việc bảo vệ môi trường Thủ đô.
Để bầu trời Hà Nội "xanh" trở lại, mỗi người dân cần là một "cảm biến xanh", trong đó nóng cốt là thế thệ trẻ.
Mỗi người dân là một “cảm biến xanh”
Được biết, 6 tháng đầu năm 2025, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình 24 giờ giảm khoảng 9% so với cùng kỳ 2024, chỉ số AQI trung bình toàn thành phố ở mức 78 (thuộc ngưỡng Trung bình). Tỉ lệ ngày có chất lượng không khí ở mức tốt và trung bình đạt 72%, tăng 15% so với cùng kỳ 2024. Đây là dấu hiệu cho thấy các biện pháp đang phát huy tác dụng.
Tuy nhiên, để bền vững, các chuyên gia cho rằng,Thành phố cần sớm phát động và xây dựng cơ chế rõ ràng cho chương trình “Doanh nghiệp xanh – Hà Nội xanh”. Thay vì chỉ kêu gọi, hãy đưa ra những cơ chế khuyến khích cụ thể như ưu đãi thuế, tín dụng xanh, hay cấp chứng nhận "Doanh nghiệp vì môi trường" cho các đơn vị tiên phong đầu tư công nghệ sạch, giảm phát thải. Khi doanh nghiệp nhận thấy rằng đầu tư cho môi trường cũng là đầu tư cho thương hiệu và sự phát triển bền vững, họ sẽ trở thành đồng minh quan trọng nhất.
Song song đó, cần nhân rộng những “tế bào xanh” trong lòng xã hội. Các mô hình “Khu dân cư xanh” với tiêu chí rõ ràng về phân loại rác, tỷ lệ cây xanh; “Trường học xanh” với chương trình giáo dục môi trường thực chất; hay “Công sở xanh” khuyến khích nhân viên dùng phương tiện công cộng, sẽ tạo ra những thay đổi vi mô nhưng có sức lan tỏa cực kỳ mạnh mẽ. Đây là cách biến ý thức môi trường từ những phong trào ngắn hạn thành thói quen, nếp sống văn hóa hàng ngày.
Đặc biệt, sức mạnh quyết định nằm ở sự thay đổi hành vi của mỗi cá nhân. Truyền thông cần góp phần xây dựng một văn hóa mới của người Hà Nội: văn hóa ưu tiên đi bộ, đi xe đạp và sử dụng phương tiện công cộng; văn hóa giảm thiểu đồ nhựa một lần; văn hóa tiêu dùng có trách nhiệm. "Tôi tin rằng giới trẻ chúng tôi sẵn sàng thay đổi. Chúng tôi cần biết hành động nhỏ của mình, như việc chọn đi xe buýt điện thay vì xe máy, thực sự tạo ra tác động. Hãy cho chúng tôi thấy sự thay đổi và chúng tôi sẽ chung tay", bạn Nguyễn An Nhiên, sinh viên Trường đại học Hà Nội chia sẻ.
Để làm được điều đó, truyền thông không chỉ là “gương soi” phản ánh thực trạng, mà phải là “ngọn đuốc” truyền cảm hứng. Thay vì chỉ tập trung vào các chỉ số ô nhiễm, báo chí cần chủ động nêu gương, tôn vinh những mô hình hay, những cá nhân điển hình, những sáng kiến hiệu quả. Những câu chuyện truyền cảm hứng sẽ lan tỏa lối sống xanh, khiến mỗi người dân cảm thấy tự hào khi được đóng góp vào công cuộc chung.
Các chuyên gia khẳng định, muốn thực hiện hiệu quả các biện pháp chống ô nhiễm không khí, việc nâng cao nhận thức của người dân cần được đặt lên hàng đầu. “Đây là phương án thoát hiểm hiệu quả nhất đối với vấn đề bảo vệ sức khỏe khỏi các tác hại của ô nhiễm không khí. Cần có một đường dây nóng để người dân liên hệ khi gặp vấn đề về ô nhiễm không khí", GS.TS Hoàng Anh Lê - Trưởng Bộ môn Khoa học Môi trường (FES), Trường Đại học Khoa học Tự nhiên cho biết.
Hành trình giành lại bầu trời xanh là một cuộc “marathon” chứ không phải một cuộc chạy nước rút. Nó đòi hỏi sự kiên trì, đồng bộ và trên hết là niềm tin. Tầm nhìn của Hà Nội không thể chỉ dừng lại ở việc đạt các quy chuẩn môi trường, mà phải hướng tới một mục tiêu lớn lao hơn, phù hợp với cam kết quốc gia về việc đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Thủ đô phải tiên phong trở thành một thành phố "carbon thấp" vào năm 2030 và tiến tới "trung hòa carbon" vào năm 2050. Khi đó, bầu trời xanh không chỉ là một chỉ số môi trường, mà sẽ là thước đo cho chất lượng sống, sự văn minh và sức cạnh tranh của Thủ đô trong tương lai.
