KTĐT - Cuộc không kích Libya của liên quân đã bước sang tuần thứ hai và có khả năng đang bắt đầu một cuộc chiến tranh kéo dài tại đây như lời thách thức của đại tá Muammar Gadhafi.

Sau khi nghị quyết của Liên Hợp Quốc thông qua ngày 17/3 cho phép “thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ thường dân Libya đang có nguy cơ bị tấn công”, có 13 quốc gia tham gia can thiệp vào nước này với mức độ khác nhau, nhưng các cuộc oanh tạc trực tiếp chỉ do 3 nước Mỹ, Anh và Pháp thực hiện.

Chiến dịch mang tên Bình minh Odyssee đã cứu phe đối lập Libya ở thành phố miền đông Benghazi không bị lực lượng thân Gadhafi từ miền tây sang đè bẹp. Không tuyên bố rõ ràng nhưng các dấu hiệu đều cho thấy liên quân quyết đánh Libya từ ngày 19/3 nhằm làm cho chế độ Gadhafi sụp đổ bằng cách chống lưng cho lực lượng đối lập từ miền đông tiến chiếm Tripoli, lập ra chính quyền mới.

Giai đoạn đầu của chiến dịch được coi là thành công khi liên quân khẳng định loại khỏi vòng chiến đấu lực lượng phòng không không quân của quân đội Libya, để các máy bay quốc tế thoải mái tuần tra vùng cấm bay. Tuy nhiên, dự đoán ban đầu về việc loại bỏ lực lượng này của đại tá Gadhafi sẽ dọn đường cho phe chống đối nhanh chóng chiếm nốt các vùng đất do ông nắm giữ đã không diễn ra.

Sau hơn một tuần được liên quân hậu thuẫn bằng chiến dịch không kích, do trang bị kém, không được huấn luyện và thiếu tổ chức nên lực lượng chống Gadhafi tỏ ra quá yếu để có thể sớm làm lên chuyện, ngoài một số bước tiến hồi đầu tuần này khi chiếm được các thành phố Ạdabiya, Brega, Ras Lanuf và Ben Jawad.

Trong khi đó, việc lực lượng ủng hộ đại tá Gadhafi phải chấp nhận rút lui tại một số mặt trận nhưng vẫn bảo toàn thủ đô Tripoli cho thấy họ không dễ “bị bắt nạt”. Tuy nhiên, lực lượng này từ nay không còn sự trợ giúp của không quân nên khó có thể tiếp tục chiến dịch đông tiến để áp đảo phe chống đối.

Như vậy liên quân vẫn chưa thể khai thông thế bế tắc tại Libya với phần phía tây thuộc phe Gadhafi và phía đông thuộc phe chống đối, đẩy nước này tới khả năng sẽ bị chia cắt lâu dài. Cả hai phe đều tuyên bố sẽ không để điều này xảy ra, nhưng họ có thể không còn lựa chọn nào khác là phải chấp nhận nó.

Giáo sư ngành an ninh Nicolas Gvosdev thuộc trường Naval War College của Mỹ cho rằng, câu hỏi không có lời đáp hiện nay là sứ mệnh quân sự của nước ngoài ở Libya là nhằm bảo vệ thường dân hay cố tạo ra sự thay đổi chế độ tại nước này. Theo ông, dù câu trả lời là gì thì ngày càng có nhiều khả năng liên quân sẽ phải can dự vào một cuộc chiến kéo dài hơn những gì họ tính toán.

Sự nhùng nhằng tại Libya cũng đặt ra câu hỏi về việc liệu liên quân sẽ duy trì chiến dịch không kích được bao lâu nữa. Pháp và Anh đi đầu vận động để Liên Hợp Quốc thông qua nghị quyết cho phép can thiệp vào Libya, nhưng Mỹ mới là nước góp nhiều sức mạnh nhất cho chiến dịch. Ví dụ trong ngày 22/3 có 175 đợt không kích Libya thì các máy bay Mỹ thực hiện tới 113 vụ trong số này.

Trong khi đó, Mỹ đang muốn giảm dần sự can dự vào Libya và bước đi đầu tiên của họ là trao lại quyền chỉ huy chiến dịch cho các đối tác khác trong NATO. Thực tế này sẽ là một khó khăn cho các đại diện châu Âu vốn đang phải cắt giảm chi phí quân sự do khủng hoảng tài chính, nay lại phải gánh cả một cuộc chiến thay cho Mỹ.

Bối cảnh trên khiến các toan tính đánh nhanh rút nhanh bằng lực lượng không quân áp đảo của lực lượng đa quốc gia tại Libya khó thành hiện thực. Việc đại tá Gadhafi chưa bị lật đổ cũng là kết quả mà liên quân không hề mong muốn vì chừng nào ông còn cầm quyền ở một nửa đất nước, có nghĩa nguy cơ với thường dân theo nghị quyết của Liên Hợp Quốc vẫn còn.

Nói cách khác, nếu không "giải quyết" nhanh được chính quyền Gadhafi, liên quân sẽ đối mặt với tương lai phải duy trì vùng cấm bay rất tốn kém tại Libya một cách vô thời hạn. Điều này làm người ta nhớ đến vùng cấm bay tại Iraq trước đây, chiến dịch phải kéo dài tới hàng thập kỷ cho tới khi Mỹ cầm đầu liên quân đưa cả bộ binh vào đánh chiếm Iraq và lật đổ chế độ Saddam Hussein năm 2003.

Diễn biến hiện nay dẫn đến nghi ngại có thể liên quân sẽ trang bị vũ khí cho lực lượng đối lập Libya, thậm chí triển khai bộ binh để giúp lật đổ nhanh chế độ Gadhafi. Nhưng động thái này sẽ vượt quá giới hạn của nghị quyết Liên Hợp Quốc. Hơn nữa Mỹ và Anh cũng ít có khả năng dám mạo hiểm tung bộ binh vào thêm một chiến trường nữa sau Afghanistan và Iraq.

Interfax dẫn lời đại sứ Nga tại NATO Dmitry Rogozin bình luận: "NATO đang ngày càng lấn sâu vào cuộc chiến ở Bắc Phi và có nguy cơ bị đẩy vào một cuộc chiến toàn diện tại Libya". Nguồn tin tình báo do hãng tin khác của Nga là Ria Novosti trích dẫn cũng dự đoán có thể lực lượng đa quốc gia đang tích cực lên kế hoạch cho binh sĩ đổ bộ vào Libya vào cuối tháng 4 hoặc đầu tháng 5 tới.

Trong khi đó, NATO bắt đầu tiếp quản quyền chỉ huy chiến dịch Libya từ ngày 24/3 thay cho Mỹ và các quan chức khối quân sự này dự tính chiến dịch can thiệp vào Libya có thể kéo dài khoảng 90 ngày và sẽ thay đổi tuỳ theo tình hình. Như vậy nếu tình hình không như tính toán của liên quân, thì thời gian cho chiến dịch sẽ phải tính bằng đơn vị tháng hay thậm chí bằng đơn vị năm là điều khó tránh khỏi.