Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang bước vào giai đoạn đổi mới toàn diện, giáo dục Thủ đô Hà Nội tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu cả về quy mô, chất lượng và tư duy hội nhập. Dưới sự chỉ đạo sâu sát của Thành ủy, HĐND và UBND Thành phố, cùng với việc thực hiện hiệu quả các nghị quyết, chương trình hành động của Trung ương và Thành phố, ngành giáo dục Hà Nội đã đạt được những thành tựu nổi bật, đóng góp quan trọng vào sự phát triển bền vững và hiện đại hóa của Thủ đô. Không chỉ tiên phong về chính sách và mô hình giáo dục, Hà Nội còn đi đầu trong việc đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, đồng bộ hóa chuyển đổi số và xây dựng nền giáo dục toàn diện, nơi học sinh được phát triển cả về tri thức, nhân cách và kỹ năng hội nhập quốc tế.

Thời gian qua, Hà Nội đã có nhiều bước đi chủ động và đột phá để nâng cao chất lượng giáo dục, khẳng định vị thế đầu tàu của cả nước về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2020–2025, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chương trình số 06-CTr/TU ngày 17/3/2021, trong đó nhấn mạnh mục tiêu xây dựng hệ sinh thái học tập sáng tạo, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời thu hút, trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước, một bước đi thể hiện tư duy chiến lược và tầm nhìn dài hạn.

Trên bình diện quốc gia, Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 của Bộ Chính trị đã xác định rõ, Hà Nội sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, trở thành trung tâm tiêu biểu về đào tạo chất lượng cao, thích ứng mạnh mẽ với chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế. Nghị quyết cũng yêu cầu xây dựng các chính sách ưu đãi để thu hút nguồn lực xã hội đầu tư phát triển giáo dục, mở rộng hệ thống trường chất lượng cao, trường nhiều cấp học và thúc đẩy các hình thức liên kết đào tạo trong nước và quốc tế.

Tư tưởng này được kế thừa và cụ thể hóa trong Nghị quyết số 23-NQ/TU ngày 16/11/2023 của Thành ủy Hà Nội, nhấn mạnh việc phát triển xã hội học tập, khuyến học, khuyến tài, học tập suốt đời, coi đây là nhiệm vụ chung của toàn hệ thống chính trị và toàn xã hội. Hà Nội đặt mục tiêu sớm gia nhập mạng lưới “Thành phố học tập” của UNESCO - một chỉ dấu cho trình độ phát triển giáo dục hiện đại, cởi mở và nhân văn.

Mới đây, tại Luật Thủ đô sửa đổi năm 2024, vai trò then chốt của GD&ĐT tiếp tục được khẳng định mạnh mẽ. Điều 22 của Luật nêu rõ: “Phát triển sự nghiệp giáo dục, đào tạo để Thủ đô là trung tâm lớn, tiêu biểu của cả nước về giáo dục, đào tạo chất lượng cao, thích ứng với quá trình chuyển đổi số quốc gia, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế”.

Không chỉ dừng ở định hướng, Hà Nội đã có những bước đi cụ thể, mang tính đột phá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, bảo đảm công bằng trong tiếp cận tri thức. Cùng với cả nước, Thànhphố đã thực hiện chính sách miễn học phí 100% cho toàn bộ học sinh từ mầm non đến phổ thông công lập, bắt đầu từ năm học 2025–2026. Đây không chỉ là chính sách an sinh xã hội, mà còn là lời khẳng định rõ ràng về cam kết của thành phố đối với tương lai thế hệ trẻ.

Bên cạnh đó, Thành phố dự kiến phân bổ hơn 3.000 tỷ đồng để hỗ trợ bữa ăn bán trú cho gần 768.000 học sinh tiểu học - một chính sách nhân văn, góp phần cải thiện điều kiện học tập, tăng cường sức khỏe thể chất và trí tuệ cho học sinh trong độ tuổi phát triển quan trọng nhất.

Phát biểu về định hướng chiến lược này, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết: “Giáo dục không chỉ là lĩnh vực ưu tiên, mà còn là nền tảng căn bản cho mọi trụ cột phát triển của Thủ đô. Hà Nội sẽ tập trung đầu tư toàn diện cho giáo dục, từ cơ sở vật chất đến chất lượng đội ngũ, từ đổi mới nội dung đến phương pháp, đặc biệt là chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Mỗi chính sách là một bước tiến đến một nền giáo dục khai phóng, sáng tạo, hiện đại và công bằng”.

Ở góc nhìn chuyên môn, PGS.TS Nguyễn Thu Hiền - Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định: “Hà Nội đang đi đúng hướng với tầm nhìn giáo dục toàn diện, hội nhập và phát triển bền vững. Tuy nhiên, để hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm giáo dục hàng đầu khu vực, Thành phố cần tiếp tục đổi mới quản trị nhà trường, nâng cao chất lượng giáo viên, đẩy mạnh liên kết quốc tế và đặc biệt là tăng tính tự chủ trong các cơ sở giáo dục”.

Phát triển giáo dục không thể là nhiệm vụ riêng lẻ của ngành giáo dục, mà đòi hỏi sự chung tay, đồng hành của cả hệ thống chính trị và cộng đồng xã hội. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho tương lai. Mỗi học sinh được học tập trong môi trường tốt, mỗi nhà giáo được tạo điều kiện phát huy năng lực, mỗi chính sách đúng đắn được thực hiện hiệu quả đều sẽ góp phần dựng xây một Hà Nội văn minh, hiện đại, hội nhập, xứng tầm Thủ đô nghìn năm văn hiến.

Giáo dục luôn được Đảng và Nhà nước xác định là quốc sách hàng đầu. Tại Thủ đô, không chỉ là nơi tập trung lực lượng giáo dục đông đảo nhất cả nước, Hà Nội còn mang trên mình sứ mệnh kép: vừa đảm bảo chất lượng đại trà cho hàng triệu học sinh, vừa tạo đột phá ở tầm mũi nhọn, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Hà Nội luôn tự hào khi nhiều năm liên tiếp dẫn đầu toàn quốc về kết quả giáo dục. Năm học 2024 – 2025, Hà Nội đạt được những kết quả ấn tượng tại Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025. Tỷ lệ học sinh học tốt nghiệp THPT năm 2025 đạt 99,75%, đứng tốp đầu cả nước. Hà Nội là địa phương đứng đầu toàn quốc về số điểm 10 (1.583 điểm 10); điểm thi môn ngoại ngữ, có 3 học sinh Thủ khoa toàn quốc đạt 30/30 điểm; 1 học sinh Thủ khoa của 5 tổ môn hợp, 200 trường THPT có tỷ lệ đỗ tốt nghiệp 100%.

Về giáo dục mũi nhọn, học sinh Thủ đô đã khẳng định vị trí dẫn đầu cả nước với 200 em học sinh đoạt giải trong các kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia, 6 dự án dự cuộc thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia đều đoạt giải; 1 dự án đạt giải Nhì tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật quốc tế (ISEF 2025), 14 học sinh đoạt giải tại các kỳ thi học sinh giỏi quốc tế, đoạt 89 huy chương tại Giải Thể thao học sinh phổ thông toàn quốc năm 2025. Tại kỳ thi Olympic Thiên văn học và vật lý thiên văn (IOAA) năm 2025, học sinh Hà Nội đại diện Việt Nam đã giành kết quả cao nhất từ trước đến nay với 1 huy chương Vàng, 3 huy chương Bạc, 1 huy chương Đồng.

Với hơn 2,3 triệu học sinh, gần 3.000 cơ sở giáo dục và hơn 128.000 cán bộ, giáo viên, Hà Nội đang đứng trước bài toán đầy áp lực: làm thế nào để đảm bảo mọi học sinh, dù ở nội thành hay vùng ven đều được học trong điều kiện công bằng, hiện đại và truyền cảm hứng. Đây không chỉ là thách thức về nguồn lực mà còn là phép thử với năng lực quản trị, tư duy đổi mới và tầm nhìn phát triển.

Khẳng định chính sách miễn học phí là một trong những điểm nhấn mang tính nhân văn sâu sắc nhưng PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội thẳng thắn cho rằng: “Miễn học phí là một bước tiến đáng ghi nhận, nhưng nếu không được triển khai đồng bộ với nâng cấp cơ sở vật chất, chương trình học và đặc biệt là đầu tư cho đội ngũ giáo viên thì chất lượng giáo dục khó bền vững. Trẻ đến trường không chỉ để học chữ, mà để được sống trong một môi trường tử tế, phát triển nhân cách và được nuôi dưỡng khát vọng”.

Thực tế, Hà Nội đang từng bước cụ thể hóa cam kết đó bằng những hành động rõ ràng. Năm 2025, Thành phố đưa vào sử dụng thêm 43 trường học mới, nâng tổng số trường phổ thông và mầm non lên gần 3.000. Nhiều trường mới đạt chuẩn quốc gia, được đầu tư đồng bộ về thư viện, phòng chức năng, công nghệ và sân chơi thể thao. Bên cạnh đó, Thành phố đã thu hút vốn ngoài ngân sách cho các cơ sở giáo dục tư thục, quốc tế và trung tâm hỗ trợ giáo dục đặc biệt, tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh và nâng mặt bằng chất lượng chung.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận thực trạng quá tải trường lớp tại một số khu đô thị mới. PGS.TS Bùi Thị An - nguyên Đại biểu Quốc hội khoá XIII cho rằng, chính sách miễn học phí rất đáng được hoan nghênh, nhưng chúng ta không thể chỉ nói đến miễn phí mà bỏ quên điều kiện học tập. Một nền giáo dục công bằng không chỉ là không thu tiền, mà là bảo đảm mỗi học sinh đều được học trong môi trường đủ tiêu chuẩn, có giáo viên tốt và chương trình phù hợp”.

Nhận thức rõ vai trò của giáo viên, yếu tố then chốt quyết định chất lượng giáo dục, Hà Nội đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ cả về chuyên môn lẫn tinh thần. Đến giữa năm 2025, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn theo quy định mới ở các cấp học đạt mức cao: 100% ở THPT, 99% ở THCS, 92% ở tiểu học và 81% ở mầm non. Các chương trình bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn liên tục được triển khai theo hướng linh hoạt và sát thực tế giảng dạy.

Tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng giáo dục Thủ đô vẫn đang đối mặt với một thách thức không nhỏ: đội ngũ giáo viên - lực lượng cốt lõi của mọi cải cách vẫn chưa thực sự được giải phóng khỏi áp lực hành chính và gánh nặng công việc thường nhật. PGS.TS Bùi Thị An thẳng thắn nhận định: “Nhiều giáo viên vẫn đang bị cuốn vào vòng xoáy hành chính, thiếu thời gian đầu tư cho chuyên môn, thậm chí mệt mỏi vì áp lực. Nếu họ không được quan tâm đúng mức, không có cơ hội tiếp cận xu hướng giáo dục quốc tế hay đổi mới phương pháp, thì chúng ta không thể kỳ vọng vào một nền giáo dục đổi mới thực chất”. Bà cho rằng, cải cách giáo dục bắt đầu từ người thầy, nhưng để người thầy thực sự trở thành trung tâm của đổi mới, họ cũng cần được “cải cách” cả về điều kiện làm việc, động lực phát triển và cơ hội học hỏi.

Liên quan đến vấn đề này, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong nhấn mạnh: “Hà Nội không chỉ đào tạo học sinh giỏi, mà phải đào tạo ra những công dân toàn cầu. Muốn vậy, giáo dục STEM, sáng tạo và ngoại ngữ không thể chỉ là phong trào, mà phải trở thành trụ cột trong chiến lược giáo dục. Từng trường, từng lớp học phải thay đổi cách dạy, cách học và cả cách nghĩ về giáo dục”.

Từ góc độ quản lý ngành, Giám đốc Sở GD&ĐT Hà Nội Trần Thế Cương cho rằng, đầu tư cho giáo viên không chỉ dừng lại ở chế độ, chính sách, mà cần tạo dựng môi trường học tập chuyên nghiệp, khuyến khích đổi mới, sáng tạo và học tập suốt đời. “Mỗi giáo viên cần được tiếp thêm động lực để không chỉ giảng dạy, mà còn truyền cảm hứng, trở thành hình mẫu học tập cho chính học sinh của mình” - ông nói.

Trong tổng thể chiến lược phát triển giáo dục, Hà Nội không chỉ chú trọng đến chất lượng đội ngũ và hạ tầng, mà còn tiên phong trong việc thực hiện các chính sách nhân văn, vì học sinh và vì tương lai lâu dài của xã hội. Việc đồng thời triển khai miễn học phí và hỗ trợ suất ăn bán trú cho học sinh tiểu học công lập từ năm học 2025–2026 không phải là quyết sách đơn lẻ, mà là bước đi tiếp theo đầy trách nhiệm trong tư duy đầu tư toàn diện cho giáo dục, nơi mỗi đứa trẻ đều có cơ hội học tập công bằng, an toàn và phát triển toàn diện.

Chính sách này không chỉ góp phần giảm gánh nặng cho phụ huynh, mà còn khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong việc đặt con người vào trung tâm của mọi chính sách phát triển, đúng với tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Phát triển con người Việt Nam toàn diện là yêu cầu xuyên suốt trong mọi quyết sách; giáo dục phải là nơi khơi dậy khát vọng, phát triển năng lực và phẩm chất của mỗi công dân, nhất là thế hệ trẻ”.

Chủ trương của Thành phố không chỉ bám sát định hướng lớn của Đảng, mà còn thể hiện rõ quyết tâm chính trị và hành động mạnh mẽ của Hà Nội trong việc phát triển nguồn nhân lực - nền tảng cốt lõi cho một Thủ đô hiện đại, nhân văn, hội nhập. Đây cũng là nội dung trọng tâm của Nghị quyết số 71-NQ/TW do Bộ Chính trị ban hành ngày 22/8/2025, nhằm tạo đột phá trong phát triển GD&ĐT. Với sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, kỳ vọng chất lượng giáo dục của Thủ đô sẽ đạt trình độ tiên tiến trong khu vực châu Á và tự tin hội nhập quốc tế.