Cơ hội và áp lực
Thời gian qua, ngành Logistics Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc với tốc độ tăng trưởng từ 13 - 15%/năm. Các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp cho rằng, Logistics trở thành ngành dịch vụ quan trọng, đóng vai trò hỗ trợ, kết nối và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của cả nước.
Bối cảnh hiện nay, cùng những diễn biến phức tạp trên thị trường Logistics toàn cầu, ngành Logistics đang đối mặt với yêu cầu mới, trong đó có xu hướng chuyển đổi xanh (Logistic Xanh).
Theo bà Đặng Hồng Nhung - Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, tiềm năng của thị trường Logistics Việt Nam rất lớn. Logistics đóng góp không nhỏ trong kết quả tăng trưởng xuất nhập khẩu của Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng của ngành khoảng 15% và quy mô thị trường từ 40 - 42 tỷ USD/năm.
Trước bối cảnh “Xanh hóa” toàn cầu, Logistics cũng lại là một ngành có phát thải rất lớn và mức độ tiêu hao năng lượng rất cao. Theo nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts, riêng hoạt động vận tải đã đóng góp đến 8% tổng lượng phát thải CO2 trên toàn thế giới. Nếu cộng thêm kho bãi, con số này có thể lên đến 11%.
Do đó, áp lực ở chỗ doanh nghiệp sẽ phải tuân thủ những quy định mới của các nước, các tổ chức quốc tế đối với chuyển đổi xanh trong việc hạn chế rác thải và tiêu thụ năng lượng tiết kiệm. Nếu doanh nghiệp Việt Nam không đáp ứng được những yêu cầu này sẽ đứng ngoài cuộc chơi.
Về lâu dài, chuyển đổi xanh sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình và giảm chi phí và chuyển đổi xanh cũng sẽ tạo ra những cơ hội kinh doanh mới cho ngành. Đơn cử như các dịch vụ vận tải với lượng carbon thấp, hoặc các dịch vụ đóng gói thân thiện với môi trường.
"Tôi nghĩ việc chuyển đổi xanh là áp lực hay là động lực sẽ tùy thuộc vào việc doanh nghiệp đối mặt và ứng dụng như thế nào" - bà Đặng Hồng Nhung nói.
Đồng quan điểm, TS. Trần Thị Thu Hương - Trưởng bộ môn Logistics và chuỗi cung ứng Trường Đại học Thương mại cho rằng, hiện ngành Logistics đang phải đối diện với xu hướng xanh hóa và xu hướng này đang mang lại cả những cơ hội và những thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam.
Thứ nhất, kinh tế xanh đang được quan tâm đặc biệt tại Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng về kinh tế xanh tại Việt Nam trong giai đoạn từ 2018 - 2021 vừa qua đã đạt mức 10 - 13%/năm, đóng góp vào GDP của Việt Nam khoảng 2%. Đấy là một tín hiệu đáng mừng cho nền kinh tế.
Thứ hai, về chính sách cho thấy Việt Nam đang có những cam kết rất mạnh mẽ, ở cả khía cạnh quốc tế, lẫn trong nước. Đơn cử những cam kết quốc tế từ năm 1992 ở Công ước khung của Liên hợp quốc, gần đây nhất Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra những cam kết rất mạnh mẽ về giảm phát thải khí carbon của Việt Nam tại COP26.
Trong lĩnh vực Logistics, từ giao thông vận tải, tất cả các loại hình đường sắt, đường bộ, đường thủy, đường hàng không đều đã có những chính sách để có thể phát triển xanh hóa.
Thứ ba, cơ sở hạ tầng về Logistics tại Việt Nam cũng đã được cải thiện trong những năm qua, nhờ đó đã giúp các doanh nghiệp giảm được chi phí và quay lại quan tâm đến vấn đề phải xanh hóa chính hoạt động của mình.
Đó là xét về mặt cơ hội. Tuy nhiên, các doanh nghiệp Logistics Việt Nam cũng phải đối diện với rất nhiều khó khăn. Lớn nhất đó là áp lực từ phía thị trường. Xanh hóa chắc chắn ở giai đoạn đầu sẽ đòi hỏi các doanh nghiệp đầu tư tốn kém về mặt chi phí.
TS. Trần Thị Thu Hương đánh giá, phần lớn các doanh nghiệp Logistics trong nước mới chỉ đóng vai trò là vệ tinh, cung cấp các dịch vụ Logistics vệ tinh cho các công ty Logistics nước ngoài khi thực hiện dịch vụ quốc tế.
Áp lực đè nặng lên các doanh nghiệp Việt Nam khi các tập đoàn lớn, các công ty Logistics đóng vai trò là người điều hành chuỗi Logistics trên toàn cầu đã chuyển đổi xanh một cách mạnh mẽ yêu cầu các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia vào cũng phải đáp ứng xanh hóa toàn bộ.
Đồng thời đối với các doanh nghiệp Logistics lớn tại Việt Nam cũng sẽ buộc phải đẩy nhanh xanh hóa để có thể cạnh tranh lại, giành thị phần với các công ty Logistics nước ngoài.
Gợi mở giải pháp
Là người trong cuộc phục vụ trong ngành dược phẩm và chăm sóc sức khỏe, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Logistics Dược phẩm Đông Á (DPL) Mai Trần Thuật chia sẻ, đối diện với nhiều khó khăn doanh nghiệp bắt buộc phải tính toán và xoay chuyển. Trước tiên, chuyển đổi về mặt hệ thống cũng như phải nâng cao tất cả những xu hướng bán hàng mới. Xoay xở làm sao để đáp ứng được xu hướng Logistics trong ngành dược phẩm trên kênh thương mại điện tử.
Song song với chuyện cắt giảm chi phí (cut cost) về kho bãi, sử dụng vật liệu tái chế, năng lượng tái tạo... vẫn phải đầu tư để đáp ứng được những yêu cầu của khách hàng. Tóm lại là có giải pháp tổng thể, số hóa mọi quy trình.
Theo bà Đặng Hồng Nhung, với phát triển Logistics xanh, hiện các chính sách ưu đãi của Chính phủ đang tập trung vào việc hỗ trợ doanh nghiệp trong chuyển đổi phương tiện có lượng phát thải thấp và sử dụng chủ yếu hiện tại đang là phương tiện vận tải bằng điện. Cụ thể, Chính phủ đã có chính sách rất nổi bật như: miễn lệ phí trước bạ trong ba năm đầu tiên cho xe tải điện vận hành bằng pin và giảm 50% lệ phí trước bạ trong hai năm tiếp theo.
Ngoài ra, đối với các vấn đề về hỗ trợ doanh nghiệp trong việc giảm tiết kiệm điện năng, Bộ Công Thương cũng có những dự án hỗ trợ doanh nghiệp và đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ trong quá trình chuyển đổi tiết kiệm điện năng...
TS. Trần Thị Thu Hương nêu quan điểm, để đáp ứng được những yêu cầu xanh bản thân các doanh nghiệp Logistics cần phải thay đổi từ nhận thức, tư duy cho đến hành động. Nên xây dựng chiến lược ứng phó với các rủi ro mang tính chất toàn cầu, trong đó chắc chắn trong phần chiến lược liên quan đến phát triển xanh để đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính của Việt Nam. Cùng đó, chuyển đổi số là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh.
Đặc biệt đối với các doanh nghiệp cũng cần phải quan tâm đến vấn đề tranh thủ những chính sách khuyến khích phát triển xanh để khắc phục những hạn chế, trong đó hạn chế lớn nhất đó chính là vấn đề liên quan đến nguồn lực tài chính nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường.
Đối với hệ thống hạ tầng Logistics, đặc biệt là hạ tầng giao thông vận tải cũng cần phải được hoàn thiện để hỗ trợ quá trình xanh hóa của các doanh nghiệp.
"Tôi nghĩ giải pháp mang tính chất căn cơ nhất vẫn thuộc về yếu tố con người. Việc nâng cao nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp nói chung, tăng cường hơn nhận thức của xã hội để có thể tạo một áp lực đối với các doanh nghiệp một cách mạnh mẽ hơn. Yêu cầu từ phía khách hàng, thị trường sẽ là áp lực cuối cùng buộc các doanh nghiệp phải chuyển đổi,
"Chúng ta sẽ phải chú trọng đến với các yếu tố chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và phát triển nhân lực, đó là những chìa khóa để giúp cho doanh nghiệp Logistics nâng cao năng lực trong giai đoạn tới.
Bên cạnh chuyển đổi phương thức vận chuyển nhằm tiết giảm chi phí, nhiều doanh nghiệp cũng đang dần thay thế phương tiện vận tải sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường, hệ thống kho năng lượng mặt trời... để hạn chế tối đa lượng phát thải..." - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải nêu ý kiến.
