Luật Chuyển đổi số: Hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm thống nhất

Văn hóa số - “linh hồn” của chuyển đổi số

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn đánh giá cao tính chiến lược và tầm bao quát của Dự thảo Luật, cho rằng văn bản đã xây dựng một khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh, kết nối với các luật liên quan. Đại biểu đặc biệt hoan nghênh việc Dự thảo dành một điều riêng về phát triển văn hóa số (Điều 33) và đề nghị làm rõ nội hàm khái niệm này.

Theo đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn, văn hóa số không chỉ là số hóa di sản, nghệ thuật hay dữ liệu văn hóa mà còn phải là hệ sinh thái sáng tạo, không gian văn hóa trên môi trường số - nơi người dân được sáng tạo, chia sẻ và tiêu dùng sản phẩm văn hóa an toàn, có định hướng. Nhà nước cần đóng vai trò dẫn dắt: chuẩn mực hóa, bảo vệ bản sắc dân tộc, đồng thời khuyến khích hợp tác công - tư (PPP) để phát triển hạ tầng, nền tảng văn hóa số và kho dữ liệu dùng chung.

Đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn cũng đề xuất đưa giáo dục văn hóa số vào chương trình đào tạo nhân lực số, nhằm hình thành công dân số có trách nhiệm và năng lực thẩm mỹ trên không gian mạng. Về phân công trách nhiệm, ông nêu rõ Bộ Khoa học và Công nghệ nên tập trung kiến tạo thể chế, hạ tầng; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch làm đầu mối nội dung và định hướng sáng tạo văn hóa số quốc gia.

Về cơ chế tài chính và đầu tư, đại biểu Bùi Hoài Sơn lưu ý không nên áp đặt cứng nhắc các quy định đầu tư công, đấu thầu cho các hoạt động cần tốc độ đổi mới. Đại biểu đề nghị mở cơ chế đặc thù, linh hoạt trong mua sắm, thuê dịch vụ công nghệ số để bắt kịp nhịp đổi mới; đồng thời rà soát tính tương thích với các cam kết, điều ước quốc tế để bảo đảm chủ quyền số và hội nhập hiệu quả.

Tránh chồng chéo và tập trung quyền lực

Một nội dung khác được nhiều đại biểu đề cập là phân công quản lý nhà nước để tránh chồng chéo và tập trung quyền lực. Đại biểu Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà chỉ ra mâu thuẫn nội tại giữa Điều 54 và Điều 74 khi Dự thảo vừa giao Bộ Khoa học và Công nghệ là đầu mối quản lý nhà nước về chuyển đổi số, nhưng vẫn còn “sót” tên Bộ Thông tin và Truyền thông ở một số khoản. Đại biểu cho rằng, giao toàn bộ chức năng chuyển đổi số cho một bộ có thể tạo ra quá tải, thiếu chuyên sâu cho những lĩnh vực như quản lý tần số, viễn thông, báo chí, xuất bản.

Tương tự, đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành lưu ý, dự thảo Luật có nguy cơ chồng chéo với Luật Dữ liệu. Theo đại biểu, Điều 44 về vị trí pháp lý của dữ liệu nên cân nhắc lược bỏ vì đã được Luật Dữ liệu quy định; Điều 8 Luật Dữ liệu giao Bộ Công an đầu mối quản lý, giám sát hoạt động liên quan đến dữ liệu, trong khi Dự thảo lại giao nhiều nhiệm vụ cho Bộ Khoa học và Công nghệ. Đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành đề nghị rà soát, phân tách rõ trách nhiệm chủ trì - phối hợp giữa các bộ, bảo đảm phù hợp với hệ thống pháp luật.

Vấn đề kỹ thuật lập pháp được nhấn mạnh khi đại biểu Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà phản đối quy định ưu tiên áp dụng Luật Chuyển đổi số nếu có mâu thuẫn với luật khác (Khoản 3, Điều 78). Đại biểu Quốc hội Đỗ Đức Hồng Hà cảnh báo: nếu đặt Luật Chuyển đổi số ở vị thế cao hơn các luật chuyên ngành (như Luật Cạnh tranh, Luật An ninh mạng, Luật Giao dịch điện tử, Luật Báo chí) sẽ vi phạm nguyên tắc kỹ thuật lập pháp và gây bất ổn pháp lý. 

Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Tạ Đình Thi nhận xét Dự thảo Luật Chuyển đổi số là một dự luật nền tảng, có phạm vi điều chỉnh rất rộng. Do đó, về tên gọi và phạm vi điều chỉnh, đại biểu nêu vấn đề: Có nên giữ nguyên tên "Luật Chuyển đổi số" hay cần đổi tên để phản ánh rõ hơn nội dung, ví dụ như "Luật Công nghệ thông tin và Chuyển đổi số"? Làm thế nào để xác định rõ ranh giới, tránh chồng chéo với các luật đã có như Luật Dữ liệu, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân?

Về quy định về nền tảng số, đại biểu đề nghị rà soát trách nhiệm của chủ quản nền tảng để hài hòa với Luật Thương mại điện tử, Luật Cạnh tranh, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tránh gánh nặng hoặc mâu thuẫn pháp lý.