Luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm, tăng thực quyền cho ngân hàng

Thu giữ tài sản bảo đảm: chính danh - hợp pháp - có điều kiện

Theo quy định mới, tổ chức tín dụng được quyền thu giữ tài sản bảo đảm nhưng phải bảo đảm các điều kiện theo quy định chi tiết của Chính phủ. Đây là lần đầu tiên quyền thu giữ tài sản bảo đảm - vốn được áp dụng mang tính thí điểm theo Nghị quyết 42/2017/QH14 - được luật hóa, trở thành quy phạm pháp luật ổn định, lâu dài.

Trước khi chính thức thông qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã yêu cầu Chính phủ rà soát kỹ điều kiện thu giữ, xác định rõ vai trò phối hợp của UBND và Công an cấp xã, đồng thời tiếp thu và chỉnh lý nhiều nội dung then chốt để đảm bảo thủ tục thu giữ diễn ra công khai, minh bạch, đúng pháp luật, hạn chế xung đột và khiếu kiện dân sự. Cụ thể, Luật quy định rõ: tài sản bảo đảm không được là tài sản đang tranh chấp trong vụ án đã được Tòa án thụ lý; trước khi thu giữ bất động sản, tổ chức tín dụng phải niêm yết thông báo tại UBND cấp xã nơi bên bảo đảm cư trú và nơi có tài sản. Đối với tài sản là động sản, hình thức công khai sẽ linh hoạt hơn, phù hợp với đặc thù “dễ di chuyển” của loại tài sản này.

Đáng chú ý, Luật cũng yêu cầu mỗi tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và tổ chức mua bán - xử lý nợ phải ban hành quy định nội bộ về quy trình thu giữ, kể cả trong trường hợp thực hiện ủy quyền.

Ngân hàng Nhà nước được cho vay đặc biệt không tài sản bảo đảm

Luật lần này cũng sửa đổi quan trọng về cho vay đặc biệt trong bối cảnh nguy cơ rủi ro hệ thống. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước được quyết định trực tiếp các khoản vay đặc biệt không có tài sản bảo đảm với lãi suất 0%/năm, thay vì phải trình Thủ tướng như trước.

Quy định này chỉ áp dụng khi tổ chức tín dụng rơi vào tình trạng khó khăn nghiêm trọng về thanh khoản, nhằm phục hồi hoạt động hoặc thực hiện phương án chuyển giao bắt buộc. Việc sửa đổi đã cắt giảm thủ tục hành chính, song vẫn bảo đảm tính thận trọng, đúng nguyên tắc thị trường, bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền.

Việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm và phân quyền cho Ngân hàng Nhà nước không chỉ có ý nghĩa về mặt kỹ thuật lập pháp, mà còn là cụ thể hóa một phần quan trọng trong chủ trương phát triển kinh tế tư nhân được nêu tại Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 30/10/2023 của Trung ương.

Chính phủ khẳng định sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành như Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao,… để sớm ban hành Nghị định hướng dẫn về điều kiện của tài sản bảo đảm, tạo hành lang pháp lý thống nhất, giảm thiểu rủi ro pháp lý khi xử lý tài sản bảo đảm trong thực tiễn.

Dù ban đầu dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/8/2025, song để đảm bảo thời gian xây dựng văn bản hướng dẫn thi hành, Quốc hội thống nhất lùi thời điểm có hiệu lực của Luật đến ngày 15/10/2025.

Từ góc độ pháp lý, việc luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm là bước tiến tất yếu trong tiến trình hoàn thiện hành lang pháp lý về tín dụng - ngân hàng. Một số nhà làm luật cho rằng, quy định này không làm “mất quyền” của bên bảo đảm, mà thiết lập trật tự pháp lý rõ ràng, bảo vệ lợi ích đôi bên, giảm thiểu xung đột dân sự kéo dài, đồng thời nâng cao khả năng xử lý nợ xấu một cách thực chất, bền vững. Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) không chỉ là một đạo luật chuyên ngành, mà là công cụ thể chế hóa quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc xử lý dứt điểm nợ xấu, tăng tính minh bạch của thị trường tài chính và thúc đẩy một hệ thống ngân hàng vững mạnh, hiện đại.