Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi: “chưa chạm” đến kỳ vọng
Kinhtedothi - Dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi vừa được Chính phủ trình Quốc hội khóa XV xem xét tại Kỳ họp thứ 10, với nhiều điều chỉnh liên quan đến thu nhập chịu thuế, giảm trừ gia cảnh và biểu thuế lũy tiến. Tuy nhiên, phần lớn ý kiến từ người lao động và giới chuyên gia đều cho rằng những thay đổi lần này vẫn chưa theo kịp biến động kinh tế - xã hội, chưa thực sự giảm gánh nặng thuế và chưa đảm bảo công bằng giữa các nhóm thu nhập.
Điều chỉnh có tiến bộ nhưng vẫn còn khoảng cách với thực tế
Dự thảo Luật Thuế TNCN (sửa đổi) gồm 4 chương, 29 điều, điều chỉnh lại toàn diện hệ thống thu nhập chịu thuế, miễn thuế và cách tính thuế. Một nội dung đáng chú ý là quy định cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở xuống không phải nộp thuế TNCN, nhằm thống nhất với Luật Thuế giá trị gia tăng. Cùng với đó, mức giảm trừ gia cảnh tăng từ 11 triệu lên 15,5 triệu đồng/tháng đối với người nộp thuế và từ 4,4 triệu lên 6,2 triệu đồng/tháng đối với mỗi người phụ thuộc, áp dụng từ năm tính thuế 2026. Biểu thuế lũy tiến giảm từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, mặc dù thuế suất cao nhất 35% vẫn giữ nguyên cho thu nhập tính thuế trên 100 triệu đồng/tháng.
Người tiêu dùng mua sắm tại siêu thị Winmart.
Dù được xem là bước tiến về kỹ thuật, song theo nhiều chuyên gia, các điều chỉnh này vẫn chưa tương xứng với biến động chi phí sinh hoạt. Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, riêng chi phí giáo dục, chăm sóc y tế, nhà ở tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đã tăng trung bình từ 15 – 30% trong 4 năm qua. Điều này khiến thu nhập thực của người làm công ăn lương bị thu hẹp đáng kể.
TS Nguyễn Ngọc Tú - giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, ngưỡng thu nhập chịu thuế 5% ở mức 10 triệu đồng/tháng là không còn phù hợp: Nếu xét yếu tố trượt giá trong 18 năm kể từ khi Luật Thuế TNCN được ban hành, mức khởi điểm chịu thuế lẽ ra phải tăng tối thiểu 2,5 lần, tương đương 30 triệu đồng/tháng.
Về nhóm thu nhập cao, TS Nguyễn Ngọc Tú cho rằng, mức thuế suất tối đa 35% khiến Việt Nam kém cạnh tranh trong thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao, khi Singapore áp mức thuế cao nhất chỉ 22%, Indonesia 30% và Malaysia 30%. “Thuế quá cao có thể đẩy người lao động giỏi dịch chuyển sang môi trường thuế nhẹ hơn” – TS Nguyễn Ngọc Tú chỉ ra.
Vấn đề được người dân quan tâm nhất là mức giảm trừ gia cảnh. Nhiều ý kiến cho rằng, mức điều chỉnh hiện vẫn chưa sát với nhu cầu thực tiễn. Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và đại lý thuế TP Hồ Chí Minh Nguyễn Ngọc Tịnh nhận định: “Một gia đình bốn người tại đô thị hiện phải chi tối thiểu 23 – 28 triệu đồng/tháng cho sinh hoạt cơ bản. Mức giảm trừ đề xuất chưa đủ để người lao động có khả năng tích lũy, đặc biệt là những người có con ở tuổi đi học”.
Tiếng nói từ người lao động cho thấy sự kỳ vọng chưa được đáp ứng. Chị Nguyễn Thu Lan, nhân viên truyền thông tại Hà Nội chia sẻ: “Thu nhập của tôi tăng không là bao trong 3 năm, trong khi chi phí sinh hoạt tăng rõ rệt. Tôi mong được hỗ trợ nhiều hơn qua chính sách thuế, nhưng mức sửa đổi lần này dường như chỉ điều chỉnh trên giấy tờ”.
Tương tự, anh Trần Văn Tài, kỹ sư công nghệ thông tin tại TP Hồ Chí Minh cho biết, mỗi tháng anh đóng hơn 2 triệu đồng tiền thuế TNCN: “Tôi không phản đối nghĩa vụ thuế, nhưng thuế phải phản ánh được sức chịu đựng thực tế. Mức điều chỉnh lần này chưa thật sự giảm gánh nặng cho chúng tôi”.
Nhiều ý kiến cũng băn khoăn việc áp dụng giảm trừ gia cảnh mới từ năm 2026 là quá chậm, khiến chính sách không “ứng thời”.
Cần một chính sách thuế hỗ trợ người làm công, không chỉ điều chỉnh kỹ thuật
Theo các chuyên gia, mục tiêu căn bản của sửa Luật Thuế TNCN phải là bảo vệ người lao động và đảm bảo công bằng giữa các nhóm thu nhập. Tuy nhiên, những thay đổi lần này mới tập trung vào điều chỉnh kỹ thuật, trong khi các yếu tố cốt lõi như ngưỡng chịu thuế và thuế suất chưa thay đổi đủ mạnh.
PGS.TS Lê Xuân Trường (Học viện Tài chính) cho rằng: “Luật Thuế TNCN phải phản ánh được mức sống tối thiểu đã tăng đáng kể trong vài năm qua. Nếu chúng ta chỉ sửa đổi từng phần nhỏ, người lao động sẽ tiếp tục là nhóm chịu điều tiết nhiều nhất”.
Trước đó góp ý vào dự thảo Luật thuế thu nhập cá nhân sửa đổi, Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh đề nghị nâng mức giảm trừ gia cảnh lên 20 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 10 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc, đồng thời xem xét giảm thuế suất bậc cao nhất xuống 30% để phù hợp thông lệ quốc tế. Một số đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế điều chỉnh tự động hàng năm theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI), tương tự mô hình áp dụng tại Canada và Nhật Bản, nhằm đảm bảo chính sách không bị lỗi thời.
Từ phía người lao động, mong muốn chung là chính sách thuế cần hướng tới giảm áp lực tài chính gia đình, thay vì chỉ điều chỉnh cơ học. Chị Mai Phương, nhân viên kế toán tại phường Thanh Xuân (Hà Nội) bày tỏ: “Người lao động như chúng tôi làm đủ, đóng đủ nhưng khó có khoản tích lũy dài hạn. Nếu thuế được thiết kế linh hoạt và nhân văn hơn, chúng tôi mới có thể yên tâm”.
Theo TS Nguyễn Ngọc Tú, thuế TNCN không chỉ là phép tính tài chính. Đó là chính sách liên quan trực tiếp đến động lực lao động, khả năng tích lũy và chất lượng cuộc sống. Nếu luật sửa đổi thực sự muốn bảo vệ người làm công ăn lương, cần mạnh dạn điều chỉnh ngưỡng chịu thuế, giảm thuế suất và cập nhật định kỳ theo biến động giá cả.
