Năm lựa chọn để ông Trump bảo vệ các "đòn thuế" nếu thua trong cuộc chiến pháp lý

Các tòa án cấp dưới đã ra phán quyết rằng ông Trump vượt quá thẩm quyền khi viện dẫn Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977, áp thuế lên gần như toàn bộ các đối tác thương mại của Mỹ, cũng như các khoản thuế riêng biệt nhắm vào Trung Quốc, Canada và Mexico.

Các vụ kiện này được khởi xướng bởi nhóm tổng chưởng lý 12 bang thuộc Đảng Dân chủ và một số doanh nghiệp nhỏ, cùng một vụ khác của hai doanh nghiệp đồ chơi gia đình.

Hiện các mức thuế theo IEEPA vẫn còn hiệu lực trong khi quá trình pháp lý tiếp diễn. Ngày 5/11, Tòa án Tối cao đã mở phiên điều trần để xem xét tính hợp pháp của các đòn thuế.

 Nếu tòa xác định rằng các khoản thuế là trái pháp luật, một phần lớn các biện pháp thuế quan mà ông Trump đã áp đặt trong nhiệm kỳ thứ hai có thể bị hủy bỏ, buộc chính phủ hoàn trả hàng chục tỷ USD cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng.

Tuy nhiên, vẫn có nhiều con đường khác để Tổng thống Mỹ duy trì chính sách thuế quan. Dù Hiến pháp quy định Quốc hội nắm quyền đánh thuế, cơ quan này đã trao một phần quyền hạn cho nhánh hành pháp thông qua nhiều đạo luật khác nhau. Nhờ đó, ông Trump có ít nhất 5 lựa chọn pháp lý khác để tiếp tục áp đặt thuế quan.

Năm công cụ pháp lý thay thế IEEPA để áp thuế nhập khẩu

Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962

Quyền hạn: Cho phép tổng thống áp thuế với lý do an ninh quốc gia, không giới hạn mức thuế hay thời gian áp dụng.

Giới hạn: Phải có điều tra của Bộ Thương mại xác định rằng việc nhập khẩu đe dọa an ninh quốc gia. Quá trình này có thể kéo dài tới 270 ngày.

Thực tế sử dụng: Ông Trump từng viện Mục 232 để đánh thuế thép và nhôm năm 2018, và gần đây mở rộng sang ô tô, phụ tùng, gỗ và sản phẩm đồng.

Mục 201 của Đạo luật Thương mại năm 1974

Quyền hạn: Cho phép tổng thống áp thuế nếu nhập khẩu tăng mạnh gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất nội địa.

Giới hạn: Phải có điều tra của Ủy ban Thương mại Quốc tế (ITC), bao gồm điều trần công khai và lấy ý kiến. Thuế bị giới hạn ở 50% so với mức hiện tại, có thể kéo dài tối đa 8 năm.

Thực tế sử dụng: Ông Trump từng viện Mục 201 để áp thuế tấm pin năng lượng mặt trời và máy giặt dân dụng năm 2018.

Mục 301 của Đạo luật Thương mại năm 1974

Quyền hạn: Cho phép Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) áp thuế với các quốc gia có chính sách thương mại phân biệt đối xử hoặc vi phạm hiệp định quốc tế.

Giới hạn: Cần điều tra và tham vấn ngoại giao trước khi áp dụng, các mức thuế tự động hết hạn sau 4 năm nếu không được gia hạn.

Thực tế sử dụng: Chính quyền Tổng thống Trump đã viện Mục 301 để áp thuế lên hàng trăm tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc năm 2018. Gần đây, ông tiếp tục điều tra Brazil và áp thuế 50% lên nhiều mặt hàng từ nước này.

Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974

Quyền hạn: Cho phép tổng thống áp thuế nhằm khắc phục thâm hụt cán cân thanh toán quốc tế nghiêm trọng, ngăn đồng USD mất giá mạnh.

Giới hạn: Mức thuế tối đa 15%, chỉ được áp dụng tối đa 150 ngày, sau đó phải có phê chuẩn của Quốc hội nếu muốn gia hạn.

Thực tế sử dụng: Chưa từng được áp dụng. Các tòa án cho rằng nếu ông Trump muốn xử lý thâm hụt thương mại, ông nên dùng Mục 122 thay vì IEEPA.

Mục 338 của Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley năm 1930

Quyền hạn: Cho phép tổng thống áp thuế nếu xác định một quốc gia đánh thuế hoặc hạn chế thương mại bất hợp lý với Mỹ.

Giới hạn: Mức thuế tối đa 50%, không cần điều tra liên bang trước.

Thực tế sử dụng: Chưa từng được dùng. Một số nghị sĩ Dân chủ đã đề xuất bãi bỏ Mục 338, lo ngại ông Trump có thể viện dẫn điều khoản lỗi thời này để áp thuế đơn phương.

Theo giới quan sát, nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết bất lợi cho ông Trump, điều đó không chỉ ảnh hưởng đến hàng loạt chính sách thương mại của Mỹ mà còn mở ra một làn sóng kiện tụng và hoàn thuế quy mô lớn.

Tuy nhiên, ông chủ Nhà Trắng vẫn có thể dựa vào các công cụ pháp lý khác, dù thủ tục phức tạp hơn và bị giới hạn về thời gian và mức thuế, để duy trì chính sách bảo hộ thương mại, vốn là trọng tâm trong chiến lược kinh tế “Nước Mỹ trên hết”.