Lý giải "điệu nhảy" giữa giá vàng và chứng khoán 

Một nghịch lý kỳ lạ đang diễn ra trên các thị trường toàn cầu. Giá vàng đang “ăn mừng” như năm 1979, trong khi chứng khoán lại “mở hội” như năm 1999. Thế nhưng, hai thời kỳ ấy lại hoàn toàn trái ngược nhau, năm 1979 là giai đoạn lạm phát phi mã và bất ổn địa chính trị, còn năm 1999 lại là thời kỳ bong bóng dotcom và tương đối yên ả, chuyên gia Ruchir Sharma viết trên FT. 

Phần lớn giới phân tích cho rằng vàng tăng giá giữa cơn bùng nổ của cổ phiếu là do giới đầu tư muốn phòng vệ trước bất ổn chính sách, đặc biệt là ở Mỹ. Tuy nhiên, lý thuyết này hàm ý rằng các nhà đầu tư toàn cầu đang vừa ôm lấy sự lạc quan do trí tuệ nhân tạo (AI) thúc đẩy thị trường chứng khoán Mỹ, vừa tìm nơi trú ẩn an toàn với vàng. Thậm chí, đó còn là một lựa chọn khó hiểu, bởi việc phòng ngừa rủi ro bằng vàng trở nên đắt đỏ hơn nhiều so với các công cụ trực tiếp. 

Theo Ruchir Sharma - Chủ tịch của Rockefeller International, đồng thời là nhà sáng lập, Giám đốc Đầu tư của Breakout Capital, có một lời giải khác cho “bản song ca” vàng - chứng khoán này: thanh khoản khổng lồ.

Các chính phủ và ngân hàng trung ương đã bơm hàng nghìn tỷ USD kích thích kinh tế trong và sau đại dịch, và một phần đáng kể dòng tiền ấy vẫn đang lưu thông trong hệ thống, tiếp tục thổi bùng đà tăng của nhiều loại tài sản, từ cổ phiếu đến vàng. Sau đại dịch, tổng số tiền người dân Mỹ nắm giữ trong các quỹ thị trường tiền tệ đã tăng vọt lên 7.500 tỷ USD, cao hơn 1.500 tỷ USD so với xu hướng dài hạn.

Dù Cục Dự trữ Liên bang (Fed) khẳng định chính sách tiền tệ hiện nay là “hơi thắt chặt”, nhưng thực tế lãi suất danh nghĩa vẫn thấp hơn tốc độ tăng trưởng GDP, khiến điều kiện tài chính nhìn chung vẫn lỏng lẻo. Về phía chính phủ, Mỹ dẫn đầu thế giới phát triển với mức thâm hụt ngân sách cao nhất, mà như phương trình Kalecki–Levy cho thấy, thâm hụt công lớn đồng nghĩa với thặng dư khu vực tư nhân lớn.

Thanh khoản cũng phản ánh mức độ chấp nhận rủi ro. Khi nhà đầu tư tin rằng tài sản tài chính sẽ còn tăng, họ sẵn sàng bơm thêm tiền vào thị trường. Các hộ gia đình Mỹ đã gia tăng mạnh tỷ trọng đầu tư vào cổ phiếu và tài sản rủi ro trong những năm gần đây, được củng cố bởi liên minh chính phủ - ngân hàng trung ương bảo vệ thị trường.

Giờ đây, nhà đầu tư gần như đã quá quen với sự can thiệp của Nhà nước ngay khi có biến động nhỏ. Khi rủi ro bị giảm thiểu nhờ “bàn tay cứu trợ” của chính quyền, cánh cổng thanh khoản được mở toang: rủi ro giảm được che chắn, còn lợi nhuận thì không giới hạn.

Hiện tượng siêu tài chính hóa (hyper-financialisation) cũng góp phần thúc đẩy thanh khoản. Sự xuất hiện của các ứng dụng giao dịch mới và các sản phẩm đầu tư phức hợp, gần như miễn phí hoa hồng giúp bất kỳ ai cũng có thể dễ dàng mua tài sản tài chính, qua đó bơm thêm tiền vào nhiều ngóc ngách của thị trường.

Dòng tiền dồi dào này giúp lý giải mối liên hệ mới giữa giá vàng và chứng khoán. Trước đây, tương quan giữa hai loại tài sản gần như bằng 0: trong cơn sốt vàng thập niên 1970, cổ phiếu “chết đứng”, còn trong thời kỳ bùng nổ cổ phiếu thập niên 1990, giá vàng lại lao dốc. Nay cả hai cùng tăng mạnh trên con sóng thanh khoản.

Theo chuyên gia này, nguyên nhân lý giải “bữa tiệc vàng - AI” đang bỏ qua các tín hiệu từ những thị trường khác. Chẳng hạn, lập luận rằng vàng tăng do lo ngại đồng USD mất giá có thể đúng trong dài hạn, nhưng trong thời điểm hiện nay, khó có thể giải thích lý do vàng có năm tăng giá cao nhất kể từ 1979, trong khi đồng USD gần như đi ngang.

Thực tế, nhiều loại tài sản khác không phản ánh nỗi lo của thập niên 1970, kể cả lạm phát. Nếu lạm phát thực sự là mối lo, điều đó phải thể hiện trong lợi suất trái phiếu dài hạn và các công cụ phòng ngừa lạm phát cổ điển như trái phiếu bảo vệ lạm phát (TIPS), nhưng điều đó không xảy ra. Thị trường trái phiếu hiện cho thấy nhà đầu tư chỉ kỳ vọng lạm phát dài hạn ở mức dưới 2,5%.

Fed dường như vẫn làm ngơ trước “lạm phát giá tài sản”, nhưng nếu lạm phát tiêu dùng truyền thống tiếp tục tăng buộc ngân hàng trung ương Mỹ phải thắt chặt hơn, nhiều nhà đầu tư sẽ nhận cú sốc khó chịu: những người mua vàng để phòng rủi ro có thể phát hiện rằng thứ kim loại óng ả ấy chẳng phải “hầm trú ẩn an toàn”, khi vàng rơi cùng cổ phiếu AI.