Thực trạng vấn đề mang thai ở trẻ vị thành niên
Mới đây, thông tin một nữ sinh lớp 7 ở Bắc Giang có thai rồi tự sinh con trong nhà tắm khiến dư luận vô cùng bất ngờ. Điều đáng nói, cả gia đình và nhà trường đều tỏ ra bất ngờ và không hay biết trẻ đã trải qua giai đoạn mang thai trước đó.
Thực tế, tại Khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương cũng đã từng tiếp nhận điều trị một trẻ gái 14 tuổi, mang thai và không có kiến thức làm mẹ ở tuổi VTN.
Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê của Vụ sức khỏe Bà mẹ trẻ em, Bộ Y tế, tỉ lệ trẻ VTN mang thai trong tổng số người mang thai tăng lên liên tục qua các năm. Năm 2010 là 2,9%, năm 2011 là 3,1%, năm 2012 là 3,2%. Tương ứng tỉ lệ phá thai ở lứa tuổi này lần lượt là 2,2%, 2,4% và 2,3%.
Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trên thế giới, 44 trong số 1.000 trẻ được sinh ra từ các bà mẹ tuổi VTN (15-19 tuổi). Ở các nước đang phát triển, ít nhất 10 triệu trường hợp mang thai ngoài ý muốn trong 1 năm ở những trẻ nữ VTN độ tuổi 15 đến 19. Các biến chứng trong quá trình mang thai và sinh đẻ là nguyên nhân tử vong hàng đầu đối với các trẻ gái 15-19 tuổi.
Các yếu tố dẫn đến mang thai ở tuổi VTN
TS Đỗ Minh Loan - Trưởng khoa Sức khoẻ Vị thành niên – Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, VTN là những trẻ từ 10 đến 19 tuổi. Vào thời điểm này, trẻ phát triển các chức năng sinh dục, sinh sản, nhu cầu tình dục xuất hiện và chưa đủ kỹ năng để kiểm soát ham muốn tình dục.
Cùng với sự thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai; Quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn; Quan hệ tình dục trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân. Đồng thời, trẻ thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản (SKSS), chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính, cha mẹ còn hời hợt về việc giáo dục cho con em… Dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn rất cao và để lại nhiều hệ lụy trong tương lai.
Những nguy cơ có thể gặp khi mang thai ở tuổi VTN
TS Đỗ Minh Loan cho hay, mang thai ở tuổi VTN, trẻ dễ gặp những nguy cơ như:
Nguy cơ khi tiếp tục giữ thai và sinh đẻ: Mang thai ở tuổi VTN ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe, nguy cơ tử vong mẹ vẫn còn cao so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Mẹ dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sẩy thai, chuyển dạ đình trệ, bất tương xứng thai khung chậu. Trong lúc sinh: đẻ khó, dễ phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật.
Tỷ lệ tử vong trẻ em sinh ra do các bà mẹ tuổi VTN trong năm đầu cao hơn so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Con của các bà mẹ vị thành niên thường có tỉ lệ nhẹ cân, bệnh tật và tử vong cao gấp nhiều lần so với con của các bà mẹ tuổi trưởng thành.
Về mặt kinh tế – xã hội, khi có thai ở tuổi VTN phải gián đoạn việc học hành, khó khăn về kinh tế và không kiếm được việc làm, dẫn trẻ VTN vào con đường bế tắc. Hạnh phúc gia đình có thể bị rạn nứt, dễ lâm vào cảnh éo le, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ VTN. Tỷ lệ ly dị cao, dễ bị phân biệt đối xử. Làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng và khủng hoảng tâm lý.
Nguy cơ khi phá thai ở tuổi VTN
Do mặc cảm, xấu hổ nên trẻ VTN thường tìm kiếm dịch vụ phá thai không an toàn. Trẻ VTN thường không biết các dấu hiệu để nhận biết thai nghén, nên không tìm đến cơ sở y tế sớm dẫn đến phá thai to.
Do cơ thể chưa phát triển hoàn chỉnh, tâm lý lại lo sợ nên thủ thuật phá thai ở VTN thường xảy ra nhiều tai biến hơn ở người trưởng thành. Những ảnh hưởng tâm lý sau phá thai ở tuổi VTN có thể rất nặng nề và kéo dài.
Dấu hiệu phát hiện sớm trẻ VTN mang thai
Cơ thể của trẻ VTN mang thai chưa có sự phát triển hoàn chỉnh vì thế khá khó để nhận biết chính xác việc mang thai trong những tuần đầu.
Tuy nhiên, ở giai đoạn này cơ thể của trẻ VTN mang thai vẫn có một số dấu hiệu mang thai sớm để nhận biết.
Cụ thể:
Trẻ chậm kinh hoặc mất kinh.
Buồn nôn và nôn.
Thay đổi ở ngực: vú căng và nổi tĩnh mạch quanh quầng vú
Tiết sữa non từ tuần thứ 16 của thai kì
Nhiệt độ cơ thể tăng cao
Thay đổi về da: Nám da, sẫm màu ở núm vú.
Chảy máu âm đạo trong 3 tháng đầu của thai kì có thể nhầm lẫn với ra máu kinh nguyệt bình thường.
Làm thế nào để giúp trẻ tránh mang thai ngoài ý muốn ở tuổi VTN?
VTN là giai đoạn thay đổi về thể chất và tâm sinh lý. Vì thế, khi có con trong độ tuổi VTN, cha mẹ nên quan tâm đến con cái nhiều hơn. Các bậc cha mẹ nên dành nhiều thời gian trò chuyện tâm sự với con những định hướng đúng đắn về tình cảm. Cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị cho trẻ những kiến thức về sức khoẻ sinh sản, giáo dục giới tính cho các em, giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng đắn tránh được những sai lầm không đáng có.
Bên cạnh đó, ngành chức năng cần tăng cường giáo dục, chăm sóc sức khoẻ tiền hôn nhân, các vấn đề liên quan đến sức khoẻ sinh sản, hướng dẫn các biện pháp tránh thai phù hợp, hạn chế tình trạng phá thai và ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục. Đặc biệt, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình, xã hội. Từ đó, giúp các em được trang bị đầy đủ kiến thức về giới tính và sức khoẻ sinh sản, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong tương lai.
“Hiện nay, Khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương đã và đang thực hiện các chương trình giáo dục giới tính, cung cấp các dịch vụ chăm sóc SKSS, sức khỏe tình dục lồng ghép các chương trình giáo dục tại các trường học nhằm giảm tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn ở trẻ VTN. Để giúp trẻ VTN phòng tránh mang thai ngoài ý muốn. Ngay bây giờ, rất cần sự chung tay xây dựng của gia đình, nhà trường và xã hội để cuộc sống của các em được an toàn, hướng tới một tương lai tươi đẹp hơn” - TS Đỗ Minh Loan cho hay.
