Loan – nhân vật chính mà tiểu thuyết “Loan - Từ cuộc đời của một con chim phượng hoàng” nhắc đến là Đậu Thị Cúc. Cúc sinh ra trong gia đình người dân tộc Lào ở miền núi Hà Tĩnh. Từ khi còn nhỏ, đứa trẻ ấy đã nhận thức được rằng: Ở nơi mà cô đang sống, người phụ nữ bị đặt ở hàng thứ yếu. Lên 12 tuổi, Cúc bị ép gả cho một người đàn ông xa lạ. Không chấp nhận, Cúc bỏ nhà xuống Hà Nội và bi kịch của cuộc đời Cúc bắt đầu từ ấy. Xã hội thực dân phong kiến “nửa Tây nửa Ta”, nạn đói và những cơn xoay vần của chính trị, sự trắc trở của lòng người khiến cô gái nhỏ bé nhiều phen chìm nổi. Từ Hà Nội đến Hải Phòng, Cúc gặp mối tình đầu của mình và sinh ra bé Loan. Song, định mệnh không cho cô Cúc được an lành, bé Loan ra đi vì bạo bệnh. Cô Cúc quyết định ra đi, bỏ những đau thương lại nơi đất cảng. Từ đó, cô muốn mọi người gọi mình là Loan và quay lại mảnh đất Hà thành.
| Nhà văn Pháp Isabelle Müller và tác phẩm ''Loan-từ cuộc đời một con chim phượng hoàng''. |
Trớ trêu thay, trở lại Hà Nội, Loan bị nghi là gián điệp Việt Minh và bị bắt. Để trả ơn cho viên sĩ quan Pháp đã cứu cô, Loan đành lấy thân mình đền đáp. Người đàn ông ấy rồi cũng ra đi, để lại cho Loan một mầm sống mới đang lớn dần trong bụng. Lúc tuyệt vọng nhất, Loan gặp Marcel – một viên sĩ quan nghèo sẵn sàng làm cha của con cô. Khó khăn lắm Loan mới có thể cùng chồng sang Pháp nhưng phải để lại con trai ở nhà. Tới Pháp, Loan lại cùng chồng rong ruổi khắp chiến trường Algérie. Hòa bình, Loan và chồng cùng con gái Isabelle Müller trở về Pháp mở cửa hàng bán đồ ăn Việt. Từ đó, cô Loan chỉ sống trên đất Pháp, làm vợ người đàn ông Pháp nhưng cô vẫn mang trái tim của người phụ nữ Việt Nam trong lồng ngực.
Với Isabelle Müller, hình ảnh người mẹ của mình giống như một con chim phượng hoàng luôn mạnh mẽ rũ mình đứng dậy từ tàn tro. Bởi thế, “Loan - Từ cuộc đời của một con chim phượng hoàng” không chỉ là những dư âm về câu chuyện của cuộc đời “con chim phượng hoàng” ấy, tác phẩm còn chuyển tải những câu chuyện lịch sử sống động, được kể bằng ngòi bút dung dị và bình thản, nhưng cũng đầy tự hào về những tháng năm đáng nhớ của dân tộc.
